Telman orucov

30 
 
дары  современных  данайцев.  Следует  прекратить  пустые  разговоры  о 
заоблачных  вещах,  не  закрывать  глаза  на  реалии  и  стараться  приступить  к 
практическим  делам  по  установлению  мира  в  отношениях  между  двумя 
государствами. Недооценка действительности может привести к фатальному 
исходу.  В  связи  с  этим  хочется  напомнить  слова  французского  посла  в 
Неаполе,  сказанные  по  случаю  бала  в  честь  короля  Неаполитанского, 
гостившего во Франции в середине 1830 года: "Это вполне неаполитанский 
праздник. Мы танцуем на вулкане". Его слова оказались пророческими: через 
два  месяца  в  Париже  грянула  революция.  Ныне  люди,  находящиеся  вблизи 
кратера  вулкана,  не  понимают,  насколько  серьезна  опасность,  ожидающая 
их.  Если  нынешний  вулкан  проснется  -  никому  не  удастся  избежать  огня, 
извергающегося  из  его  жерла!  Тогда  пустое  философствование  никому  не 
поможет  спастись.  Следует  понять  и  такую  элементарную  истину: 
установление мира нельзя превращать в фарс! 
Газета  “Новая Время”.9-11.06.2007 
 
 
 
Ermənistandakı  seçkilər  nə  vəd  edir-sülh  və  ya  müharibənin  davam 
etdirilməsini? 
 
Ermənistanda prezident seçkisi kampaniyası öz həlledici mərhələsinə qədəm 
qoymuşdur.  Bu  dəfə  təkcə  prezidentin  seçilməsindən  söhbət  getmir,  daha  vacib 
məsələ  ölkənin  qarşıdakı  dövrdə  hansı  yolla  irəliləyəcəyini  müəyyən  etməkdən 
gedir.  Seçkiqabağı kampaniyanın gedişində ölkədə ümumi  mənzərəni  əks  etdirən 
iki güclü cəbhə - «müharibə» partiyası və «sülh» partiyası meydana gəlmişdir. Bu 
adların reallığa uyğun gəlməsi onsuz da nisbi xarakter daşıyır, çünki hətta xalqda 
sülh istəyi böyük olanda belə formalaşan ənənəyə müvafiq olaraq adamlar özlərini 
aldatmaqdan  da  qalmır,  rəylərini  açıq  ifadə  etməkdən  çəkinir  və  millətçilik 
dalğasının təsiri ilə «ağ qarğa» kimi görünmək istəmirlər. Onlar ümumi kütlədən 
ayrı  düşməyə  cəsarət  etmirlər,  kütlə  isə  ultraşovinist  qüvvələrin  təzyiqi  altında 
azmağa  aparan  vektorla  hərəkət  etməkdə  davam  edir.  Adamlara  təlqin  edilir  ki, 
tarixi keçmişə sədaqət özlərinə düşmən bildikləri qonşularla barışığa getməyə icazə 
vermir.  Bəla  burasındadır  ki,  bu  xəttə  mənsub  olan  liderlər  bütün  müharibələrin 
sülhlə yekunlaşdığını göstərən tarixdən öyrənmək istəmirlər. Düşmənçilik nə qədər 
barışmaz olsa da, əbədi və ya əsərlərlə davam edə bilməz. Tarixdə bu fikri təsdiq 
edən çox sayda misallar tapmaq olar.  
İngiltərə və Fransa arasındakı Yüzillik müharibə iki əsr ərzində davam etsə 
də,  1453-cü  ildə  sülhlə  başa  çatdı,  ingilislər  işğal  etdikləri  bütün  fransız 
torpaqlarından, yalnız sahildəki kiçik zolaq-Pa-de- Kale istisna olmaqla əl çəməli 
oldular, axırıncı ilə bir neçə müddətdən sonra vidalaşdılar. Yeni böyük müharibə 
XVIII əsrin başlanğıcında İspaniya irsi uğrunda baş verdi, bu vaxt ingilis ordusuna 
hersoq  Malboro  komandanlıq  edirdi,  orduya  prins  Savoylu  Yevgeninin  qoşunları 
köməklik göstərirdi.  

---

31 
 
Və yaxud Almaniya  və Fransa arasında heç də sadə olmayan münasibətləri 
yada  salaq.  Onlar  iki  dəfə  -1871-ci  və  1919-cu  illərdə  Versalda  sülh  müqaviləsi 
imzalamışdılar.  Birincisi  Fransa  üçün  biabırçı  olsa  da,  ikincisi  yenə  də  alman 
hərbiçilərinin  iştahını  söndürə  bilmədi,  ancaq  1945-ci  ildə  Almaniya  Müttəfiq 
qonşuları tərəfindən ağır məğlubiyyətə uğradıldıqdan sonra öz mimitarist planları 
ilə  birdəfəlik  vidalaşmalı  oldu.  Yeddi  il  sonra  isə  bu  iki  dövlət  elə  sıx  iqtisadi 
əməkdaşlığın bünövrəsini qoydu ki, bu sonralar əvvəllər heç vaxt görünməmiş və 
ən qanlı müharibələrin səhnəsi olmuş bütöv qitənin birləşməsi simvoluna çevrilən 
Avropa İttifaqının meydana gəlməsinə yol açdı. 
Kimsə  etiraz  edə  bilər  ki,  digər  xarakterli  faktlar  da  mövcuddur.  Belə  ki, 
Böyük  Britaniya  indiyədək  Cəbəllüttarqi və  ya  Folklend  adalarını  əlində  saxlayır. 
Birinci,  insanların  məskunlaşdığı  qayadır,  ərəb  dilindən  tərcümədə  «Tarik  dağı» 
deməkdir, 711-ci ildə həmin adadan keçməklə İspaniyanın işğalına başlayan Mavr 
sərkərdəsinin  adı  ilə  bağlıdır.  İkincisi  isə  Atlantik  okeanın  cənubunda  gözdən-
könüldən  uzaq  kiçik  adalardır.  Onlar  Britaniya  imperiyası  işğallarının  cılız 
qapılarıdır  və  çox  keçməz  ki,  onların  və  digərlərinin  timsallarındakı  rudimentlər, 
bu keçmiş avantürist işğalların gözü yağır edən abidələri başqalarının xoş taleyini 
yaşamalı olacaqlar.  
Maraqlı  cəhət  orasındadır  ki,  heç  də  iri  dövlətlər  deyil,  bir  qayda  olaraq, 
kiçik  və  öz  qüdrətinə  görə  elə  bir  əhəmiyyət  daşımayan  ölkələr  özlərini  «böyük» 
adlandırmaq eşqinə düşməkdən həzz alırlar, bu vaxt adətən qədim tarixdə mövcud 
olan  bu  fərqli  görünməkdən  ilham  alır  və  həmin  pərdə  altında  öz  ərazilərini 
genişləndirmək, əlavə məkana nail olmaq barədəki arzularından əl çəkmirlər. Belə 
qəribə  xüsusiyyəti  Ermənistan  və  Albaniyanın  istəklərində  görmək  mümkündür. 
Bununla  əlaqədar,  keçən  əsrin  70-ci  illərində  mövcud  olmuş  bir  hadisə  də  yada 
düşür. Həmin vaxt sözün həqiqi mənasında adam yeyən Bokassa özünü imperator 
kimi gözə soxmaq üçün prezident olduğu kiçik ekvator ölkəsi və vur-tut üç milyon 
əhalisi olan Mərkəzi Afrika respublikasını imperiya adlandırırdı.  
Belə gülünc istəkləri müdrik Ezop öz məşhur təmsilində yaxşıca ələ salırdı. 
Bir  dəfə  dolaşa  gördü  ki,  qartal  qoyun  sürüsünün  üstündən  uçarkən  şığıyıb 
caynaqları ilə quzunun birini götürüb, yenidən göyə qalxdı. Dolaşa çox istədi ki, 
qartalın  igidliyini  təkrar  etsin  və  bunu  etdikdə,  kiçik  quzunu  deyil,  iri  qoyun 
götürməyi  qərara  aldı.  O,  yuxarıdan  qoça  hücum  edəndə,  nəinki  onu  qaldıra 
bilmədi,  bunun  əvəzində  caynaqları  onun  sıx  yununa  ilişib  dolaşdı.  Quş  nə  qədər 
özünü bu «qandaldan» azad etmək istəsə də, heç nəyi bacarmadı və yarım ölü kimi 
qoyunun  böyründən  asılı  qaldı.  Çoban  bunu  görüb,  onun  köməyinə  tələsdi  və 
axşam quşu evinə gətirdi. Uşaqları bunun hansı quş olduğunu soruşduqda, dedi ki, 
o özünü qartal hesab edir, ancaq adına dolaşa deyirlər. 
Ağlasığmayan iri iştahı olan kiçik dövlətlər Ezop un dolaşasını yada salırlar, 
həmin quş qoça caynaqlarını ilişdirsədə, sonra ondan aralanıb, öz canını xilas edə 
bilməmişdi.  Bu  ölkələrin  də  öz  qonşularına  qarşı  apardıqları  müharibədəki  ilk 
uğurları  onlarda  aldadıcı  təsəvvür  yaratmamalıdır  ki,  artıq  qalibdirlər  və  öz 
iradələrini  başqalarına  diqtə  edə  bilərlər.  Belə  səhv  rəy  arzuolunmaz  nəticələrə 
səbəb  ola  bilər.  Qonşudan  yaxa  qurtarmaq  mümkün  deyildir,  tarix  sübut  edir  ki, 

---