Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

84 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11-MAVZU. QISQA MUDDATLI IQTISODIY O‘SISH. UZOQ MUDDATLI 
IQTISODIY O‘SISH MODELLARI 
Reja: 
1. Iqtisodiy o‘sishning mazmuni, turlari va ko‘rsatkichlari. 
2. Iqtisodiy o‘sishning omillari. 
3. Iqtisodiy o‘sish modellari. 
4. Milliy boylik tushunchasi va uning tarkibiy tuzilishi. 
1. Iqtisodiy o‘sishning mazmuni, turlari va ko‘rsatkichlari 
Iqtisodiy o‘sish bevosita yalpi ichki mahsulot hajmining mutlaq va aholi 
jon boshiga hamda iqtisodiy resurs xarajatlari har bir birligi hisobiga o‘sishi, 
sifatining yaxshilanishi va tarkibining takomillashuvida ifodalanadi
54
. 
Iqtisodiy o‘sishni YAIM mutlaq hajmining ortishi orqali yoki aholi jon 
boshiga real YAIM miqdorining ortishi orqali o‘lchash buning qanday maqsadda 
amalga oshirilayotganiga bog‘liq bo‘ladi. Odatda biron bir mamlakat iqtisodiy 
o‘sishini YAIM mutlaq hajmining ortishi orqali o‘lchash uning iqtisodiy 
salohiyatini baholashda, aholi jon boshiga real YAIM miqdorining ortishi orqali 
o‘lchash esa mamlakatdagi turmush darajasini taqqoslashda qo‘llaniladi.
Mamlakatning iqtisodiy o‘sish sur‘atini tavsiflaydigan mazkur ko‘rsatkichlar 
(real YAIM va aholi jon boshiga real YAIMning o‘sishi) miqdoriy ko‘rsatkichlar 
bo‘lib, ular birinchidan, mahsulot sifatining oshishini to‘liq hisobga olmaydi va 
shu sababli farovonlikning haqiqiy o‘sishini to‘liq tavsiflab berolmaydi; 
ikkinchidan, real YAIM va aholi jon boshiga YAIMning o‘sishi bo‘sh vaqtning 
sezilarli ko‘payishini aks ettirmaydi va farovonlik real darajasining pasaytirib 
ko‘rsatilishiga olib keladi; uchinchidan, iqtisodiy o‘sishni miqdoriy hisoblash 
54
McConnell, Campbell R. Economics : principles, problems, and policies 17th ed. 2008 page 411 

---

85 
boshqa tomondan uning atrof-muhitga va
 
inson hayotiga salbiy ta‘sirini hisobga 
olmaydi. SHunga ko‘ra, iqtisodiy o‘sishning barcha tavsifi yillik o‘sish 
sur‘atlarining foizdagi o‘lchovida to‘liq o‘z ifodasini topadi: 
%
100



давр
базис
давр
базис
давр
жорий
ЯИМ
ЯИМ
ЯИМ
С
У

,
 
bu erda: 
O‘S – iqtisodiy o‘sish sur‘ati, foizda; 
YAIM
bazis davr
– taqqoslanayotgan davr (yil)dagi real YAIM hajmi; 
YAIM
joriy davr 
– joriy davr (yil)dagi real YAIM hajmi.