Teserrufat fealiyetinin tehli
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
58 hə min şəxsi tutduğu vəzifədən azad edir. Əmrin bir nüsxəsi mühasibatlığa verilir və bu əsasda mühasibatlıq işdən azad olunmuş şəxs üzrə son hesablaşma əmə liy yatı aparır. Əmək kitabçası hər bir şəxs üçün onun iş fəaliyyətini göstərən əsas sənəd he sab olunur. Müəssisədə 5 gündən artıq işləyən şəxsə əmək kitabçası dol du ru- lur. Əmək kitabçası həmin şəxsin iş stajının müəyyən olunması, təqaüd döv rü nün hesablanması üçün əsas sayılmaqla, ciddi hesabat sənədi hesab olunur. Hər bir müəssisədə əmək kitabçası ciddi qorunan sənəd kimi saxlanılır və işçi işdən çı- xar kən kitabça həmin şəxsin özünə təqdim olunur. Müəssisənin istehsal xarakterindən və təşkilati-hüquqi formasından asılı ol- ma yaraq əmək hüquqi normaları müəyyən olunmuşdur. Bu normalar Azərbay- can Respublikasının Əmək Məcəlləsində əks olunmuşdur. Müəssisədə işçilərin miqdarı və onların işlədikləri vaxtlar operativ qaydada ilkin sənədlər əsasında aparılır. İş vaxtının uçotunu tabellərə əsasən (T-12 və T-13 №-li formalar) tabelçi aparır. Briqada podratı sistemində həmin vəzifəni briqadir, işçilərin sayı çox olduqda isə briqada şurası tərəfi ndən müəyyən olun- muş şəxs yerinə yetirir. Üzrlü və üzrsüz səbəblərdən işə çıxmamaq, gecikmə və ya xəstəlik halları olduqda onlar müəyyən olunmuş qaydada sənədlərlə rəsmiy- yətə salınır. Həmin sənədlər daha sonra tabelçiyə verilir. Tabelçi aldığı sənədlərə əsasən işə çıxma tabelində qeydiyyat aparır və onu müəssisənin mühasibatlığına təq dim edir. Beləliklə, bir qayda olaraq, bütün işçilərin işdə iştirakı, işə gəlməmək və işə gecikmə halları tabel uçotunda əks etdirilir. Bunlarla yanaşı, xəstəlik vərəqəsi ilə işə çıxmayan, dövlət və ictimai vəzifələrin yerinə yetirilməsi, iş vaxtından ar tıq işləyən işçilərin də uçotu aparılır. Təcrübədə müəssisənin işçi heyətinə əməyin ödənilməsində iş vaxtından sə- mə rəli istifadənin böyük əhəmiyyəti vardır. Ümumiyyətlə, əsas iş vaxtını işlə- mək vaxtına, iş vaxtını işləməklə ödənmə vaxtına bölmək olar. Əsas iş vaxtının göstərilən bölgüsünə aşağıdakılar daxildir: 1. İş vaxtını işləmək vaxtına iş günü ərzində işləmək, əsas iş günü ərzində əla və saatlar üzrə işləmək, istirahət və bayram günlərində işləmək daxildir. 2. İş vaxtını işləməməklə ödənmə vaxtına illik məzuniyyət vaxtı, xidməti ezamiyyət vaxtı, boşdayanma vaxtı, dövlət və ictimai vəzifələrin yerinə yeti ril- məsi vaxtı, xəstəliyə görə müvəqqəti əmək qabiliyyətinin itirilməsi və s. aid dir. Müəssisənin bütün işçilərinə görülən işin kəmiyyət və keyfi yyətinə görə müəyyən dövr ərzində (ay, rüb, il) hesablanmış pul vəsaiti əmək haqqı fondunu təşkil edir. Əmək haqqı fonduna hesabat dövründə pul formasında işçi heyətinə ödənilən müəyyən olunmuş tarifl ər üzrə əmək haqqı, mükafat və digər ödəmələr, xüsusi şəraitdə tətbiq edilən əmək haqqı (əmək şəraiti ağır və zərərli olan iş- lərdə), gecə iş şəraitinin ödənməsi üzrə, istirahət və bayram günlərindəki iş lə- 59 məyə görə ödəmə, məzuniyyət və s. ödəmələr daxil olunur. Müəssisələrdə işçi- lər lə əmək haqqı ilə əlaqədar hesablaşma, onun hesablaşma forması ilə müəyyən olunur. Hazırda əməyin ödənilməsinin bir neçə növü vardır. Həmin formalar sı- ra sında əmək haqqının ödənilməsinin vaxtamuzd, işəmuzd və akkord formaları daha geniş istifadə olunur. Vaxtamuzd əmək haqqı formasında əsas göstəricisi işçinin işlədiyi vaxtın miqdarından və tarif dərəcəsindən asılıdır. Hər bir müəssisə sərbəst şəkildə əmək haqqının ödənmə sisteminin, əmək haqqı məbləğinin həcmini, tarif də rə- cələrini, ayrı-ayrı işçi qrupları üzrə əmək haqqının ödənmə həcmini və ilin nə- ticəsi ilə əlaqədar olaraq mükafat ödənməsi qaydalarını təsdiq edir. Bütün bu göstəricilər, bir qayda olaraq, kollektiv müqavilələrdə və normativ sənədlərdə əks olunur. Vaxtamuzdun mükafat formasının tətbiqi zamanı işçilər müsbət əmək göstəriciləri müqabilində işlənmiş vaxta görə nəzərdə tutulmuş əmək haqqına nisbətən müəyyən faizlə mükafatlana bilər. İşəmuzd əmək haqqının ödənmə formasında işçilərin müəyyən olunmuş də- rəcələr üzrə istehsal etdiyi məhsulun miqdarı, yerinə yetirdiyi işin həcmi ilə ölçülür. İşəmuzd əmək haqqının işəmuzd-mükafat formasında işçilərin müəyyən olunmuş istehsal normalarının artıqlaması ilə yerinə yetirilməsi və keyfi yyət gös təricilərini yüksəltdikdə mükafat formasının ödənməsi sistemi müəyyən olun muşdur. Əmək haqqının ödənməsinin akkord formasında müəyyən konkret işin ye ri- nə yetirilməsi nəticəsində aparılan ödəniş sistemi nəzərdə tutulur. Əmək haq qı- nın akkord ödəniş sistemində həcmi hər bir məhsul istehsalı üzrə deyil, gö rü- ləcək işin ümumi həcmi üzrə müəyyən olunur. Görüləcək işin ümumi də yərin məbləği norma-vaxtla və tarifl ə müəyyən olunur. Görüləcək iş həcmi üzrə kon- kret icra planı müəyyən olunur və onun icra vaxtı əvvəlcədən müəy yənləşdirilir. Bu forma tikinti təşkilatlarında, avtonəqliyyat müəssisələrində, au ditor xid mə ti- nin təşkilində və sairə məhsul istehsalı nəticəsi ilə əlaqədar ola raq tətbiq olunur. Tikinti müəssisələrində fəhlə heyətinə əmək haqqı, əsasən vaxtamuzd for- ma sında ödənilir. Bu formada əmək haqqının hesablanması sistemində hər bir işçinin tarif norması və işlədiyi günlərin sayı müəyyən olunmalıdır. Burada əsas sənəd işçi heyətinin iş vaxtının tabel uçotunun təşkilidir. Aylıq əmək haqqını müəyyən etmək üçün müəyyən olunmuş tarif norması işlənən (saatlar nəzərə alınmaqla) günlərin sayına vurulmalıdır. İşçilərin şəxsi heyətinin tabel uçotu müəssisələrdə kadrlar şöbəsinin işçisi tə rəfi ndən aparılır. Hər bir işə qəbul olunmuş (daimi, müvəqqəti, mövsümi) işçi üçün şəxsi hesab açılır və ona tabel norması müəyyən olunur. Şəxsi hesabda iş- çiyə aid olan bütün məlumatlar ona hesablanmış əmək haqqı və tutulmalar gös - tərilir. Şəxsi hesab forması aşağıdakı formada tərtib olunur. Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|