Teserrufat fealiyetinin tehli
Yüklə 0,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
65 dən işlənilmiş iş saatlarının miqdarı hesablanır. Təhlil apardığımız tikinti müəs- si səsində əmək resurslarından istifadəni xarakterizə edən ümumi göstəricilər aşa ğıdakı cədvəldə verilir. Cədvəl 18 Göstəricilər Keçən ildə Hesabat ilində Kənarlaşma plan üzrə faktiki Keçən ilə nisbətən Plana nisbətən 1. Fəhlələrin orta illik sayı, nəfər 3210 3180 3084 −126 5 2. Bir fəhlə tərəfi ndən işlənib gün 236 245,8 241,8 +5,8 −4,0 saat 3. İş gününün orta uzunluğu, saat 7,60 8,0 7,63 +0,3 −0,37 İş vaxtından sonra işlənmiş, min saat 22,4 − 25,6 +3,2 − Verilən məlumatlardan göründüyü kimi, müəssisədə mövcud əmək resur s- larından tam həcmdə istifadə olunmamış, iş vaxtı itkilərinə yol verilmişdir. Orta hesabla bir nəfər fəhlə tərəfi ndən işlənmiş günlərin sayı 4 gün, iş gününün uzun- luğu isə 0,3 saat az olmuşdur. Bu səbəbdən iş vaxtı itkiləri 4 × 3084 = 12336 gün və ya 12336 × 8 = 98688 saat olur. İstehsalat və əməyin təşkilində olan qur ğularla, yəni subyektiv səbəblərlə əlaqədar növbəarası boşdayanmalar da çox ol muşdur. Bu səbəbdən iş vaxtı itkiləri 3084 × 241 × 0,37 = 275000 saat təş kil edir. Bütövlükdə müəssisə üzrə iş vaxtı itkilərinin ümumi həcmi 1845 - 1966 × 3084 = -373164 saat olur. Bunu dürüst göstərici kimi qəbul etmək də olmaz. Belə ki, burada iş vaxtından əlavə iş vaxtı hesaba alınmamışdır. Bu göstəricini hesaba alsaq, iş gününün faktiki uzunluğu (5690-25,6) : (3084 × 241,8) = 7,6 saat olur. Bu halda iş vaxtı itkisinin dəqiq miqdarı 3084 × 241 × 0,4 = 297297,6 saat olur. İş vaxtı itkiləri müxtəlif obyektiv – kənardan alınan elektrik enerjisinin, su, bu xar və sairənin kəsilməsi və müəssisənin fəaliyyətindən asılı olan, plan laş- dırılmayan, müdiriyyətin razılığı ilə əlavə məzuniyyətlərin verilməsi, müvəqqəti iş qabiliyyətinin itirilməsinə görə, fəhlələrin xəstələnməsi, maşın və ava dan lıq- ların nasaz olmasına görə, xammal və materialların, yanacağın və dəstləşdirici məmulatların, elektrik enerjisinin çatışmazlığına, habelə digər subyektiv səbəb- lərə görə ola bilər. Bu halda hər bir səbəb üzrə, xüsusilə də müəssisənin fəaliy- yətindən asılı olan səbəblər üzrə iş vaxtı itkilərini ətrafl ı təhlil etmək lazımdır. Müəssisənin fəaliyyətindən asılı iş vaxtı itkiləri məhsul istehsalını artırmaq, fəh lələri ixtisar etmək üçün təsərrüfatdaxili ehtiyat hesab olunur. Subyektiv sə- bəb lərdən iş vaxtı itkiləri əlavə vəsait qoyuluşu tələb olunmayan, ancaq təşkilati tədbirlər görərək daha tez səfərbər etməklə istehsalın effektivliyini yüksəltmək müəssisə üçün faydalı olur. Təhlil zamanı təşkilati tədbirlər görməklə aradan qaldırılması mümkün olan və olmayan iş vaxtı itkilərini ayırd etmək tələb olunur. 66 Südəmər uşağı əmizdirmək üçün qadınlara verilən tənəffüs, yeniyetmələr üçün iş vaxtının qısaldılması üzrə vaxt itkiləri (və bu qəbildən olan digər itkilər) ara dan qaldırılması mümkün olmayan növbədaxili itkilərə, əmək intizamının po zulmasına, kiçik bədən xəsarətinə, müdiriyyətin icazəsi ilə işin qabaqcadan dayandırılmasına, ağır və zərərli iş şəraitinə, ali və orta ixtisas məktəblərində oxuyan tələbələrə verilən güzəştlərə görə iş vaxtı itkiləri aradan qaldırılması müm kün olan növbədaxili iş vaxtı itkilərinə daxil edilir. Aradan qaldırılması mümkün olan iş vaxtı itkilərinin cəmi miqdarı iş vaxtı fondunun artırılmasında istifadə olunmamış təsərrüfatdaxili ehtiyat hesab olu- nur. Bizim misalımızda iş vaxtı itkiləri və bu itkilərin məhsul istehsalının həc- mi nə təsiri aşağıdakı cədvəldə və cədvəl məlumatlarına əsasən aparılan he sab- lamalarda verilir. Cədvəl 19 Göstəricilər Plan üzrə Hesabat üzrə Kənar- laşma 1. Təqvim ilinin sayı 365 365 - 2. Qeyri-iş günlərinin sayı 111 111 - 3. Nominal iş vaxtı fondu 254 254 - 4. Saat hesabı ilə nominal iş vaxtı fondu 2083 2083 - 5. İşə çıxmayan günlərin sayı 29,8 31,7 +1,9 5.1. Növbəti və bütün növbələrdə məzuniyyət 18,8 18,7 -0,1 5.2. Hamiləlik və doğuşla əlaqədar məzuniyyət 2,8 2,8 - 5.3. Xəstəliyə görə 6,4 7,6 +1,2 5.4. Qanunvericiliklə icazə verilən digər işə çıxmamalar 1,8 1,4 -0,4 5.5. Müdiriyyətin icazəsi ilə işə çıxmamalar - 0,5 +0,5 5.6. Bütün gün ərzində boşdayanmalar - 0,2 +0,2 5.7. Proqul - 0,3 +0,3 5.8. Tədris məzuniyyəti - 0,2 +0,2 6. Faktiki işləmişdir 6.1. Gün hesabı ilə 224,2 222.3 -1,9 6.2. Saat hesabı ilə 1838 1823 -15 7. Növbədaxili boşdayanmalar, saat hesabı ilə 52,8 58,9 +7,6 7.1. Südəmər uşaqlı qadınlar üçün əlavə tənəffüs 3,6 4,8 +1,2 7.2. İş gününün qısaldılması 49,2 51,4 +2,2 8. Real iş vaxtı fondu, saat hesabı ilə 1785,2 1764,1 21,2 Bu misalda işçilərin orta illik siyahı sayı 3084 nəfər, məhsul istehsalının plan həcmi 1120 mln. manatdır. Bu halda müəssisə hesabat ilində hər bir fəhlə hesabı ilə 2,7 saat növbədaxili boşdayanmalara yol vermişdir. Bu səbəbdən cə- mi iş vaxtı itkisi 2,7 × 3084:8,2=68280 saatdır. Əlavə vəsait xərcləmədən ancaq təşkilati tədbirlər görməklə aradan qaldırılması mümkün olan iş vaxtı itkiləri, yəni ehtiyat təşkil edən iş vaxtı fondu (2,7 × 3084) + 1110 = 8326,8 gün olur. Yüklə 0,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|