Teserrufat fealiyetinin tehli

63
mək lazımdır. İş vaxtından istifadənin təhlili iş vaxtı balansının məlumatlarına 
əsa sən yerinə yetirilir.
Cədvəl 17
İş vaxtı balansı (beşgünlük həftədə bir işçi hesabı ilə)
Göstəricilər
Hesabat 
dövrü
Plan dövrü
Cəmi
Kvartallar üzrə
I
II
III
IV
1. Təqvim vaxt fondu, gün 
366
365
90
91
92
92
2. Qeyri-iş günləri
93
88
19
23
25
21
bayram
8
5
1
3
.....
1
istirahət
85
83
18
20
25
20
onlardan əlavə istirahət 34
33
6
7
12
8
3. Təqvim iş günlərinin miqdarı
(nominal fond)
273
277
71
68
67
71
4. İşə çıxmayan günlərin sayı
31,2
31,2
8,0
7,7
7,6
7,9
növbəti və əlavə məzuniyyət
16,3
17,8
4,4
4,5
4,5
4,4
tədris məzuniyyəti
0,8
1,1
0,4
0,3
0,2
0,2
doğumla əlaqədar 1,1
1,4
0,4
0,3
0,3
0,4
xəstəlik
9,8
9,3
2,4
2,2
2,2
2,5
5. Qanunvericilikdə icazə verilən
digər işə çıxmamalar
1,8
1,6
0,4
0,4
0,4
0,4
6. Müdiriyyətin razılığı ilə işə
çıxmama (gün)
0,8
.....
.....
....
.....
......
7. Bütöv gün ərzində boşdayanma
(hesabat üzrə)
0,1
....
.....
60,0
.....
.....
8. İldə iş günlərinin sayı
241,8 245,8
63,0
7,67
59,4
63,1
9. İş gününün orta (nominal) uzunluğu,
saat
7,67
7,67
7,67
0,04
7,67
7,67
10. İş günü uzunluğunun qısaldıl ma sı
ilə əlaqədar vaxt itkiləri, saat 
0,05
0,04
0,04
.....
0,04
0,04
südəmər uşaqlı qadınlar üçün
.....
.....
......
.....
.....
......
növbədaxili boşdayanmalar
......
......
.....
0,02
.....
.....
bayram günlərində
0,02
0,02
0,02
0,01
0,02
0,02
ağır və sağlamlıq üçün zərərli işlərdə
çalışanlar üçün 
0,01
0,01
0,01
0,01
0,01
0,01
yeniyetmələr üçün
0,01
0,01
0,01
7,63
0,01
0,01
11. İş gününün orta uzunluğu,saat
7,62
7,63
7,63
460
7,63
7,63
12. Bir fəhlə hesabı ilə yararlı iş vaxtı
fondu, saat
1842,5
1875
481
453
481
Müəssisənin iş vaxtının uçotuna əsasən tərtib edilmiş adam-gün və adam-
saat üzrə iş vaxtı balansı gələcəkdə iş vaxtından istifadə edilməsinin təhlili və 
qiy mətləndirilməsi üçün əsas mərhələ hesab olunur. İş vaxtı balansı iş vaxtının 
büd cəsi və ondan istifadə edilməsi barədə hərtərəfl i anlayışa malik olmaq üçün 
əsas verir.

---

64
Qəbul edilmiş qaydaya görə ikinövbəli iş rejimində və növbənin uzunluğu 
8 saat qəbul edildikdə hər VIII gün şənbə günü hesab olunur. Fəhlələrdən başqa, 
digər işçi kateqoriyaları üzrə  iş vaxtı balansı  tərtib edilmir. İş vaxtı balansı 
bütövlükdə müəssisə üzrə onun əsas və köməkçi sexləri və istehsal sahələrində 
çalışan fəhlələr üzrə tərtib edilir.
Təhlilin  əhatə etdiyi dövr ərzində (məsələn: hesabat ilində) iş vaxtı fondu 
(İVF) fəhlələrin orta siyahı sayından (Fs), orta hesabla bir fəhlə tərəfi ndən iş lən-
miş günlərin (İg) sayından və bir iş gününün orta uzunluğundan (İgu) asılı olub, 
aşa ğıdakı formula ilə hesablanır:
İVF = Fs ×  İg × İgu
İstehsal müəssisələrində obyektiv və subyektiv səbəblərdən bütöv iş günü 
ər zində və növbəarası boşdayanmalar zəruridir və buna görə belə boşdayanmalar 
planlaşdırılır. Təhlil zamanı plandan artıq boşdayanmalar üzrə iş vaxtı itkiləri 
tə yin edilir. Bütöv iş günü ərzində boşdayanma adam-günlərin miqdarını bir iş 
gününün uzunluğuna vurmaqla bütövlükdə iş günü boşdayanmaları üzrə plan-
dan artıq iş vaxtı itkisi təyin edilir (saat hesabı ilə). İş gününün uzunluğuna dair 
faktiki göstərici ilə plan göstəricisi arasındakı  fərqi fəhlələr tərəfi ndən faktiki 
iş lən miş iş günlərinin sayına vurmaqla növbəarası boşdayanmalara görə plandan 
artıq iş vaxtı itkisi hesablanır (saat hesabı ilə).
Əlavə maliyyə resursları tələb olunan yeni texnikanın tətbiqi və mütərəqqi 
tex nologiyalardan  istifadə yolu ilə fəhlələrin sayının ixtisar edilməsi müəssisə 
üçün iqtisadi cəhətdən faydalı sayılır. İş vaxtı itkilərinin ixtisar olunmasını tə-
min edən təşkilati tədbirlərin fəhlələrin sayının azaldılmasına təsiri aşağıdakı 
düs turdan  istifadə etməklə hesablanır:
Fhaf = (a-v) ÷ (100-a)) × 100
Fhaf – fəhlələrin sayının hesablama şərti, azalması faizi;
a – əvvəlki dövrdə iş vaxtı itkisinin faizi;
v – təşkilati tədbirdən sonra iş vaxtı itkisinin faizidir.
İş vaxtı itkilərinin azaldılmasının fəhlələrin sayının ixtisarına təsirini hesab-
lamaq üçün, ilk növbədə, əvvəlki dövrdəki fəhlələrin sayından texniki, texnoloji 
və digər tədbirlər hesabına fəhlələrin azalması miqdarı çıxılır. İş vaxtı itkilərinin 
azal dılması hesabına fəhlələrin azalmasının mütləq sayını müəyyən etmək üçün 
he  sablama  (şərti) azalma faizini başqa tədbirlər nəticəsində fəhlələrin azalması 
miq  darını çıxdıqdan sonra alınan göstəriciyə görə hesablanır.
Təhlil zamanı əvvəlcə bütövlükdə müəssisə üzrə hesabat dövrü ərzində orta 
hesabla bir fəhlə tərəfi ndən işlənmiş günlərin sayının plana nisbətən az olma sı-
nın, habelə növbədaxili boşdayanmaların iş vaxtı itkilərinə təsiri hesablanır. Bu 
kənarlaşmaya obyektiv və subyektiv amillərin təsiri təyin edilir. İş vaxtı itkiləri 
fəhlələrin iş vaxtından sonra işə cəlb edilməsini zəruri etdiyinə görə, bu sə bəb-

---