Təşkilatlarına Dővlət Dəstəyi Şurası tərəfindən maliyyələşdirilən Gənc yazarlara
Yüklə 3,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
«Kəmalüddövlə məktubları», S.M.Qənizadənin «Məktubati–Şeyda bəy Şirvani», A.Şaiqin «İki müztərib», Ə.Haqverdiyevin «Cəhənnəm məktubları» kimi bədii nəsr nümunələrini epistolyar janrına aid etməsi və tədqiqata cəlb etməsi böyük maraq kəsb edir. Monoqrafiyada səyahətnamə janrının müstəqil janr kimi təşəkkülü, onun həm nəzmdə, həm də nəsrdə biruzə verməsini vurğulayan müəllifin fikirləri bu baxımdan janrın aktuallığını və xüsusiyyətlərini nəzərə çarpdırır: «Səyahətnamələrdə yalnız tək-tək adamların deyil, bütöv xalqın həyatı, başqa ölkələrə səyahətlərin nəticələri göstərilir. Yəni səyahətnamələrdə kompozisiya quruluşu vacib deyildir. Burada səyahət zamanı qəhrəmanın başına gələn qəziyyə və əhvalatlardan bəhs olunur, bu janra uyğun süjetin əsas məğzini coğrafi məkan dəyişmələri təşkil edir». S.Şərifovanın «uzun təkamül yolu keçmiş və nəsrin aparıcı janrlarından birinə çevrilmiş» səyahətnamə janrında qələmə alınmış bədii nümunələri təhlil süzgəcindən keçirərək elmi ictimaiyyətə çatdırması uzun illərin tədqiqatının nəticəsi kimi böyük əməyin uğurlu nəticəsidir. Müəllifin Azərbaycan ədəbiyyatında maraq kəsb edən sərgüzəşt janrını tədqiq etməsi monoqrafiyanın müsbət məziyyətlərindəndir. S.Şərifovanın sərgüzəşt janrı haqqında irəli sürdüyü fikir də öz əhəmiyyətliyini saxlayır. Belə ki, «sözügedən janr ədəbiyyatımızda müstəqil, ayrıca janr kimi özünü tam doğrulda bilməmiş, bəzən ayrı-ayrı əsərlərdə ünsür şəklində üzə çıxmışdır». Müəllif ona da xüsusi olaraq toxunur ki, «C.Məmmədquluzadənin «Danabaş kəndinin əhvalatları», Ə.Talıbovun «Kitab yüklü eşşək», N.Nərimanovun «Bir kəndin sərgüzəşti», S.M.Qənizadənin «Sərgüzəşt, yaxud Məşədi Qurbanın 54 dəftərçəsindən bir nəbzə», Ə.Razinin «Sərgüzəştim», Mirzə İsmayıl Xanın «Yetimlərin sərgüzəşti» və digər əsərlərdə sərgüzəşt özünü qabarıq şəkildə göstərir». «Azərbaycan nəsr janrlarının təşəkkül və forma- laşma prosesi» monoqrafiyasında tərcümə ədəbiyyatı və onun anlayışı problemlərinə toxunularaq, əsas olaraq dil, müəlliflik, tərcümə və transliteratsiya problemləri və tərcümə ədəbiyyatının inkişaf perspektivləri geniş açıqlanır. S.Şərifova tərcümə ədəbiyyatının mahiyyətini və rolunu açıqlayaraq, onun nəticəsi kimi müxtəlif millətlər arasında mədəni mübadilə prosesinin getməsini və bunun nəticəsi kimi milli ədəbiyyatların zənginləşməsi tendensiyalarını xü- susi vurğulamışdır. Müəllifin «oriji-nal» lıq probleminə münasibəti və bir amil kimi ədəbi əsərlərin yaradıldığı dildən «vasitəçi» dillərdən istifadə olunmaqla üçüncü dillərə çevrilmə praktikasına və bu zaman meydana gələn yaradıcılıq problemlərinə diqqət yetirməsi təqdi- rəlayiqdir. Müəllifin tərcümə ədəbiyyatı haqqında bəhs edərkən belə fikri nəzəri xüsusi cəlb edir: «tərcümə əsərlərinin əmələ gəlməsi barədə danışarkən, onları milli ədəbiyyatımızda əcnəbi yazıçıların bədii nümunələri əsasında yaradılmış yeni əsərlərlə eyniləşdirmək səhv olardı». Bu baxımdan C.Məm- mədquluzadənin «Qurbanəli bəy» hekayəsinin Qoqolun «Kolyaska» əsərindən iqtibas olunmasına dair fikirlərə etirazı xüsusi maraq doğurur. Tədqiqatçıların «hekayənin (C.Məmmədquluzadənin «Qurbanəli bəy» hekayəsi-M.N.) fabulası böyük rus yazıçısı Qoqolun «Kolyaska» əsərindən iqtibas edilmişdir» kimi. irəli sürmüş olduqları yanlış fikirlərinə mövqeyi elmiliyi ilə diqqəti cəlb edir. S.Şərifova qeyd edir ki, «Qurbanəli bəy surəti özünə qədər yaradılmış surətlər içərisində yaltaqlığı, ikiüzlülüyü və digər mənfi cəhətləri ilə 55 seçilən orijinal obrazdır. Hər iki əsərin süjet xətti və hadisələrin inkişafı arasında zahiri oxşarlığı heç də əsərin tam Qoqolun təsiri altında yazıldığına dəlalət etmir…Bu bə-dii nümunələrin kompozisiyasının mükəmməl, sadə və dərin məzmunlu olması, kiçik süjet daxilində obrazın mükəmməl ifadə edilməsi, yəni onların real, səciyyəvi cizgilərlə verilməsi əsərlərin bir- birinə bənzərliyini göstərir. Qurbanəli bəy və Çertokutski müvafiq olaraq azər-baycanlı və rus milliyyətinin nümayəndələri kimi həmin xalqların və mühitin insanları qismində çıxış edirlər». XIX əsrin sonu–XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan ədəbi tənqidi məsələlərinə də diqqət yetirilməsi və tədqiq edilməsi monoqrafiyanın müsbət məziyyətlərin- dəndir. Cəmiyyətin tərəqqisi prosesində ideoloji müba- rizənin əks etdirilməsi baxımından tənqid və tənqidçi mövqeyinin labüdliyini nəzərə alan müəllif XIX əsrin sonları–XX əsrin əvvəllərində tənqidin ədəbi prosesdə inkarolunmaz roluna də xüsusi toxunmuşdur. Müəllif onu da xüsusi vurğulayır ki, bu dövrdə «tənqidçilərin qələmə aldıqları yazılarda janrların xüsusiyyətləri, ədəbiyyatın əxlaqi-tərbiyəvi əhəmiyyəti, ədəbi dil, tərcümə, epiqonçuluq əleyhinə mübarizə, ədəbiyyat və sənətin milliliyi və müasirliyi, onların mütərəqqi ideyaların təbliğində rolu, klassik irsə münasibət kimi aktual məsələlər öz əksini tapmışdır». Göründüyü kimi, S.Şərifovanın qələmə aldığı «Azər- baycan nəsr janrlarının təşəkkül və formalaşma pro- sesi» monoqrafiyasında XIX əsrin sonları–XX əsrin əv- vəlləri bədii nəsrimizin həm ideya, həm mövzu, həm janr də etibarilə kamilləşmə dövrü olmasının və bu dövrdə yeni nəsr janrlarının meydana çıxmasının vur- ğulanması, dövrü mətbuatın inkişafının təsiri ilə yeni janrların formalaşması və ədəbi tənqidinin təkamül prosesinin özəlliklərinin açıqlanması əksini tapmışdır. 56 Yüklə 3,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|