Təşkilatlarına Dővlət Dəstəyi Şurası tərəfindən maliyyələşdirilən Gənc yazarlara
Yüklə 3,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Romanya’da yaşayan Tűrk ve Tatarların şimdiki durumu
- Birliklerin yayın organları
- Romanya da Din Hizmetleri
- Romanya da Tűrkçe őğretimi
- Romanya’da Azınlıklar durumu
- İÇƏRİK AZƏRBAYCAN Aygün HƏSƏNOĞLU Almas Yıldırım poeziyasında Qafqaz motivləri......3 Prof. Dr. Elçin İSGƏNDƏRZADƏ
- Dr. Mərziyyə NƏCƏFOVA Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığına yeni baxış........42 Namiq HACIHEYDƏRLİ
- Oktay HACIMUSALI Dəyanət Osmanlı şeirlərində sözün daşıdığı fikir yükü..................................56 Dr. Rəsmiyyə SABİR
- Doç. dr. B. ABİLHAYIROVA Kazak milli sanatı ve milli dünyagörüşü.............81 Canat RISOVA
- K.E. JÜZEYEVA Kazakistan’da milli el sanatı vasıtasıyla estetik eğitimin önemi.....................................102 Dr. Manet BEYENOVA
- Mehmet Haşim SALİHİ Resmiyye Sabirin edebi kişiliği .........................123 KKTC Dr. Erhan ARIKLI
- TATARISTAN Yard. Doç. Dr. Çulpan Zaripova (ÇETİN) Alimcan İbrahimovun eserlerinde tatar türklerinin kültürel değerleri.............................131 TÜRKİYƏ
- Dr. Yakup Dəliöməroğlu Qazaxların istiqlal arzusu..............................173 RUMINİYA Gülşen İsmail
çıkardılar. Siyasi ve sosyal haklarını almak ve kendilerini korumak için teşkilatlar kurdular. Dobruca bőlgesinde tűrkçe gazete ve dergiler, ancak Osmanlı’nın bőlgeden çeklimesinden sonra, yani 1880’li yıllarda yayınlanmaya başladı. “Dobruca” gazetesi dışında, “Haraket”, “Sadakat”, “Tan”, “Tuna”, “Emel”, “Mektep ve Aile”, “Bora” gibi gazete ve dergi çıkarılmıştır. Evliya Çelebi „Seyahatname”sinde bildirdiğine gőre XVII yy-da tűrklerin en eski yerleşim yer olan Babadağı Műslűman Medresesi (1900-1901 őğretim yılında Mecidiye’ye taşınmıştır) ise 1610 yılında eğtim ve őğretime başladı”. 1911 yılında Mecidiye Műslűman Semineri Mezunları Derneği kuruldu. 1948’deki Koműnist Eğtim Reformundan sonra Seminer bir kenara bırakılıp gereken őnem verilmediği gibi bu tarihten sonra medresenin faaliyeti sık, sık kesintiye uğratıldı. 1965 tarhinde ise tamamen kapatılmıştır. Seminer mezunları tűrk-tatar topluluğunu sosyal hayatına aktif bir şekilde katılmışlardır. Mezuniyet diplomaları, medrese me- zunlarına iman olma, Tűrkçe őğretmeni olma gibi hakları veriyordu. Medrese mezunları normal lise mezunları ile aynı haklara’da sahiptiler. Bazı mezunlar tahsillerine devam ederek doktor, hekim, műhendis, edebiyatçı, gazeteci, őğretmen oldular. Mecidiye Medresesi mezunlarından Mehmet Niyazi-şair, gazeteci ve űnlű őğretmenlerinden birisidir, Ismail Ziyaettin – muhendis, şair, yazar, sőzlűk ve okul kitapları yazarı, folklorist ve imam. İbrahim Temo, doktor, sosyal haklar için műcadele eden savaşcı ve Evrensel Romence-Tűrkçe Sőzlűğű (1930) yazarı; Yusuf İsa Halim, şair, gazeteci; 1935-1948 yılları arasındaki Tatar topluluğunun manevi lideri – Necip Hacı Fazıl, Azaplar Kőyűndeki Tatar Kűltűr Birliği’nin kurucusu, 205 şair ve tiyatro oyun yazarı olan Necip H. Fazıl, Stalin tarafından fikirlerinden dolayı, şehit edilmişti. Medrese bunlar gibi űnlű şahsiyetler yetiştirmiştir. Dobruca bőlgesindeki bir çok koyler ve şehirler tűrkçe isimleri taşıyor: Mecidiye, Kara Murat, Endekkarakűy, Tuzla, Hasanca, Başpınar, Mahmudiye, Kalaica, Tatlıcak vs. Mecidiye eski adı Karasu, Osmanlı Padişahı Sultan Abdűlmecid tarafından 1856’da şehire dőnűştűrűlen Mecidiye’nin tam ortasında aynı yıl inşa edilmiş Abdűlmecid camii boy gősteriyor. 57 bin nűfusun, 10 bin tűrk ve tatar soydaşlardan oluşan Mecidiye, bőlgede műslűmanların en yoğun yaşadığı şehir konumunda. Bűtűn tűrk ve tatar nufusu Romanya coğrafiyasında yaklaşık 60 bin cıvarındadır, yoğunlukla Dobruca Bőlgesinde yaşamaktadırlar. Dobruca’nın tarihi eski olan geleneksel bir bőlgedir. Bőlgede yaşayan tűm etnik gruplar aralarındaki dil ve din farklıklarına rağmen, Bűyűk Romanya ideallerini benimsemişler, kendi kűltűr, ekonomik ve siyasi istekleriyle gőrműşlerdir. Romanya’da yaşayan Tűrk ve Tatarların şimdiki durumu 1989 - yılında Romanya’nın demokrasiyle geçmesiyle birlikte başta romen halkı olmak űzere, bőlgede yaşayan tűrkler’de rahat nefes aldılar. Eski őzgűrlűklerine ineden kavuştular. Romanya yasalar cevresinde her tűr kűltűrel, dini ve eğtim faaliyetleri yapılmaktadır. Romanya, azınlıklara tanınan haklar bakımından son derece ileri durumdadır. Romanya Anayasasının 6. maddesiyle milli Azınlıklara dil, din, Kűltűr ve etnik őzelliklerini ifade etme ve koruma hakkı tanınmış; kanunlar çerçevesinde kendi dillerini ve dinlerini 206 őğrenebilmeleri, ana dilinde eğtim yapabilmemiz serbest bırakılmıştır. Romanya’nın birliğine ve bű- tűnlűğűne sadık, problemsiz bir azın-lık olarak varlıklarını sűrdűren tűrkler, kurduğu birliklere kendilerine tanınan anayasal haklarından yararlan- maya çalışmaktadır. 29 aralık 1989’da Romanya Demokrat Tűrk Műslűman Birliği kuruldu. Bu birliktelik kısa bir sűre sonra; birliğin Romanya Műslűman Tatar Tűrklerin Demokrat Birliği ve Romanya Demokrat Tűrk Birliği olarak kurdular. Romanya Hűkűmeti Azınlıklar Departmanı tarafından desteklenen Birlikler en fazla proje gerçekleştiren kurumlardandır. Romanya parlamentosunda birliklerimizi iki milletve- kili temsil ediyor (biri tatar birliği, diğeri tűrk birliği ta- rafından). Tatar Birliğini genç millletvekili Aledin Amet, temsil etmektedir. Kendisinden en őnemli hizmeti Kırım Őzerk Anayasasının kabul tarihini (13 aralık)- Romanya’daki tatarlar için Milli Bayram olarak kabul edilmesi olmuştur ve yasa ile kabul edilen ödül özellikle şair, gazeteci Mehmet Niyazi’nin ismiyle adlandırıldı. Çünkü o tatarların önde gelen temelcilerin biridir. Hep milletvekilimizin çalışmalarında őnemli yer almakta, ilk defa Romanyada’ki bir okul, tatar şehidin adını taşıyőr. 17 eylűl 2007 tarihinde, Mangaliya’ya bağlı, Azaplar kőyűndeki ilkőğretm okuluna Necip Haci Fazıl ismi atanmıştır. Milli şairimiz M.Niyazinin ve ulu őnderimiz Atatűrkűn bűstű T.C. Bűrkreş Bűyukelciliğinin desteği, RMTTDB Mecidiye şubesinin çalışmaları ile 2006 yılında Mecidiye Merkez Parkına konunmuştur. Bűstlerin dikilmesine 207 bűyűk katkıda bulunan Mecidiye Belediyesi ve Tűrk ış Adamları’dır. Birliklerin yayın organları Romanya Műslűman Tatar Tűrklerin Demokrat Birliği, Tatarca-Tűrkçe-Romence űç periyodik yayına sahiptir, „Karadeniz”, „Caş, „Kadınlar Dűnyası”. Bu gazeteler ve dergiler cemaatin dűzenli olarak haber alma ve kendi kűltűrűne ait unsurların őğrenme hatırlamada çők őnemli rollar gőrűyőr. “Karadeniz” 18. yılına girdi ve Kőstence’de cıkarılmakta devam ediyor. Bűyűk ebatta, sekiz sayfa olarak çikarılmaktadır. Gazetenin sol űst kőşesinde, Ismail Gaspıralı’nın „Dilde, Fikirde, Işte Birlik” sőzű yer almaktadır. Orta kısımında ise RMTTDB’nin yayın organı “Karadeniz” yazısı ile Romanya, Tatar ve Tűrk bayraklarına yer verilmektedir. “Caş” 1998 yılında Romanya’da yaşayan tatar gençlerin yayın organı hayatına başlamıştır. 2007 itibarıyle 100. sayısı cıkarıldı, bu vesile ile gazete, 10 sayfalık dergi şeklinde yayınlanmaya başladı. Tamamen derleme haber ve bilgilerden oluşmaktadır. „Kadınlar Dűnyası” 7. yayın yılına girdi, Tatar ve Tűrk kadınların yayın organı hayatına başlamıştır. 2007 itibrıyle 12 sayfalık dergi şeklinde yayınlanıyor. RDTB-nin yayın organı, aylık „Hakses” dergisidir. Hep Kőstence’de cıkarılmaktadır. Dergi 1989 yılında yayın hayatına geçti. Çoçuklar sayfası, din kőşesi, haber bulunmaktadır. Tatar ve Tűrk Birlikleri diğer tarafından her yıl yeni kitaplar yayinlayarak Dobruca’da edebi bir literatűr meydana gelmesi için esaslı bir hizmet gőrűyőr. Aynı zamanda iki Birliklerin tűzűklerin maddelerinde soydaşlarımızın hakların korumaktır. 208 “Tuna Mektupları” aylık bir dergidir, kendi deyimiye kűltűr, sanat ve fikir dergisidir. Tűrk Birliği’nin Galaţi şubesinin bir yayını olarak 2000 yılında çıkmaya başlamıştır. Derginin sahibi „Aşağı Tuna Araştırma, Geliştirme, Eğtim ve Kűltűr Merkezi” adına sahibi Gűlten Abdulah’tır. Dergi yaklaşık 30 sayfadır. Romanya da Din Hizmetleri Romanya genel Műftűsű Kőstence’de faaliyet gősteriyőr. Ilahiyat Eğtimini Tűrkiye’de tamamlayan Muurat Yusuf gőrev yapıyőr. Genç Műftű cemaatin Din hizmetlerini en iyi şekilde yűrűmesi için gayret gősteriyőr. Tűrkiye, Romanya Műslűmanlarının din hizmetlerine őnemli katkılar sağlıyőr. Bazı restorasyon ve inşaat faaliyetlerine katkıda bulunuyor. Ayrıca Kőstence Hűnkar Camii, Mecidiye Abdűlmecid camii ve Babadağ Gazi Ali Paşa Camilerine Tűrkiye’den kadrolu imamlar gőnderiliyőr. Romanya da Tűrkçe őğretimi Eski Mecidiye Műslűman Medresesi, 13 Temmuz 1995 tarihinde Romanya-Tűrkiye arasında imzalanan protokolle, Atatűrk Ilahiyat ve Petagoji Lisesi’ne dőnűştűrűldű. 2003 yılından Atatűrk Ilahiyat ve Petagoji Lisesi- Ulusal koleji adını aldı ve Tatar, Tűrk topluluğuna mensup ve Romanya’nın değişik şehirlerinden gelen őğrenciler, Tűrkçe ana dili eğtimi yanındaki diğer disiplinlerde çağdaş metotlarla ve modern teknolojiyle verilmektedir. Ilk őğretim okullarda birinci sınıflardan itibaren, çoçuklar konuşma dilini őgremeye başlıyor. Dobruca 209 bőlgesinde bűtűn ilk ve orta okullarda tűrkçe eğtim verilmektedir. Eğtim ve Kűltűrel faaliyetlerine Anadolu ve tatar tűrkleri kaldıkları yerden ettiler. Eskiden olduğu gibi şimdi de Romen Devleti’nin birer sadık vatandaşları olarak hayatlarını sűrdűrmektedir. Romanya’da Azınlıklar durumu Yeni bir űlkede yaşıyoruz. Űlkenin bűyűk menfaatlerini azınlıklarını menfaatlerinden, ayırı dűşűnűlemez Romanya’da yasayan azınlıklar, temel insan hak ve őzgűrlűklerine serbest dűşűnce, haysiyet ve kişiliğini oluşturmasına imkân sağlayan, çok partili, demokrat, sosyal ve hukuk devleti olan Romanya Devleti’ni bir parçasıdır. Bűtűn bu yűce değerler devletçe garanti altında alınmıştır. Romanya’da sayısı 19 olan azınlıktan, őnce Tatar Tűrkleri başta olmak űzere, son 30 yıl romen dilinin sayesinde bilim ve tekniğin tűm dallarında bűyűk başarılar elde etmeleriyle, atom fiziki araştırmaları, atom santralları műhendislerinden, romen dili ve edebiyatının őnder uzmanları olarak, romenlerde akıl ders vermekle kendilerini tanıtmaları ve yűksek tahsillilik açısından Romanya nűfus oranına gőre ilk safta bulunmaktadır. Bu gerçekler bir yandan, diğer yandan Romanya Devleti’nin azınlıklara karşı oldukça olumlu tutumından dolayı, Romanya Hűkűmeti nezdinde ayrıca 1997 seçiminden sonra, azınlıkların temsilcilerinden oluşan bir Millî Azınlıklar Konseyi’nin kurulmasına karar kılınmıştır. Her ayda bir kere hűkűmetle biraraya gelerek, son zamanlarda bűyűk başarılar elde etmiştir. Millî Azınlıklar Koruma Dairesi’nin yőnetimi altında Romanya Milli Azınlıklarının dilinin, tarihini, ge- 210 leneklerini ve etnografiyasını araştırmak amaçıyla Enstitűtű’nun kurulması. Herhangi bir biçimde olursa olsun, kendi vatanları olan diğer Tűrk Cumhuriyetleri ve topluluklardan farklı olarak, biz , Balkan tűrkleri, biri şu anda ekmek vatanı, őtekisi ise hafızalarımızdan hiçbir vakit silinmeyecek olan gőnűl vatanlarımız dediğimiz Tűrkiye ve Kırım (őzerk cumh.) gibi vatanlara sahip bir Tűrk toplumunu oluşturmaktayız. Kaynak: 1. Nuredin İbram „Dobruca’daki műslűman topluluğu manevi hayatından sayfalar” ExPonto yayın evi Kőstence 1999; 2.Nedret Ali Mahmut „Romanya Tűrk-Tatar edebiyatı” Europolis yayın evi Kőstence 2000; 3.Ali Aksu” Romanya Tűrklerinde kűltűrel durum ve mektep ve aile mecmuası” Sivas 2002 ; 4. Ekrem Hakkı” Avrupa’da Osmanlı mimari eserler”, Istanbul 2000; 5. Műstecib Űlkusal” Kırım yolunda bir őműr”, Ankara 1995, s.273 211 İÇƏRİK AZƏRBAYCAN Aygün HƏSƏNOĞLU Almas Yıldırım poeziyasında Qafqaz motivləri......3 Prof. Dr. Elçin İSGƏNDƏRZADƏ İnsan taleyinin ən canlı tablosu .......................14 Hafiz HACXALIL İsmayil Şıxlının əsərlərində milli ideologiya........17 Hülya MƏMMƏDLİ Əxilik və onun Azərbaycandakı izləri.................26 Dr. Mehman AĞAYEV Azərbaycan Türkiyə mətbuatının gözü ilə (1918-1922-ci illər).........................................32 Dr. Mərziyyə NƏCƏFOVA Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığına yeni baxış........42 Namiq HACIHEYDƏRLİ Bizə necə şeir lazımdır.....................................52 “Göy Tanrı” və ya Qutsal Bitik.......................54 Oktay HACIMUSALI Dəyanət Osmanlı şeirlərində sözün daşıdığı fikir yükü..................................56 Dr. Rəsmiyyə SABİR Dərdlərin kitabı...............................................61 BOLQARISTAN Rafet ULUTÜRK Bulgaristan türklerinin tarihi.............................65 QAZAXISTAN Dr. Bahut ABJAT Doğu masallları ve destanlarındakı “Resme aşık olma” motifinin etimolojik özellikleri...........76 212 Doç. dr. B. ABİLHAYIROVA Kazak milli sanatı ve milli dünyagörüşü.............81 Canat RISOVA Kazak topraklarındakı misyoner okulların faali- yetleri (XIX yy)................................................84 Cazira MOLDANOVA Kazak türkçesindeki yabancı kelime ve sözlükler ........................................................88 Dr. Kalibek İbirayımcanov (TURDIQAZIULI) XIX yy’da Kazak topraklarında türk halklarını ruslaştırma siyaseti ve rus okulları.....................92 Kazakistanda XIX yy’in sonu ve XX yy’in başındakı ruslaştırma siyaseti sonucunda alfabenin deyiştirilmesi.....................................97 K.E. JÜZEYEVA Kazakistan’da milli el sanatı vasıtasıyla estetik eğitimin önemi.....................................102 Dr. Manet BEYENOVA Türk dünyası: Mağcan ve Feyzullah bey............106 Dr. Suluşaş BEKMIRZA Muhtar Auezovun “Hankene” trajedisindeki kenesari şahsiyeti.......................112 KƏRKÜK (İRAQ) Şemsettin KUZEÇİ Hoyrat demek Kerkük demektir........................117 Mehmet Haşim SALİHİ Resmiyye Sabirin edebi kişiliği .........................123 KKTC Dr. Erhan ARIKLI Mankurt kavramı, Cengiz Aytmatov ve Atatürk. .126 213 TATARISTAN Yard. Doç. Dr. Çulpan Zaripova (ÇETİN) Alimcan İbrahimovun eserlerinde tatar türklerinin kültürel değerleri.............................131 TÜRKİYƏ Duygu Karahasanoğlu Hüseyin Cavid, tarihi şahsiyetler.....................157 Fatih Erbay Halid Said Hocayevin “Yeni elifba yollarında eski duygu ve hatiralarim” kitabı hakkında.....167 Dr. Yakup Dəliöməroğlu Qazaxların istiqlal arzusu..............................173 RUMINİYA Gülşen İsmail Romanya’da yaşayan tatar türklerinin eğitim - kültür ve dil birliği..........................178 214 Document Outline
Yüklə 3,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|