Təşkilatlarına Dővlət Dəstəyi Şurası tərəfindən maliyyələşdirilən Gənc yazarlara
Yüklə 3,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Güzel, dedim. Şimdi söyle bakalım nerelisin ve nesin? - Ben Mervliyim ve Tekeyim. - Güzel, Türkmen değil misin? - Türkmenim, Teke Türkmeniyim. - Başka ne Türkmeni var? ... - Bak, dedi. Türkmenler, “Teke” bir, “Sarık” iki, “Salar” üç, “Yumut” dört, “Köklan” beş, “İğdir” altı, “Abdal” yedi, “Uğurçalı” sekiz, “Ata” dokuz, “Arabacı” on. - Burada bana bakarak: - “İşitiyor musun?” dedi. - Evet, evet, işitiyorum, bu kadar mı? dedim. Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları Volume 2/3 Summer 2007 Fatih Erbay 252 İhtiyar sol eliyle tesbihini sıkı sıkı tutmuş, sağ işaret parmağını kaşları arasına dikerek, “Dur daha var.” diyerek saymaya başladı: - “Elili” on bir, “Nuhurlu” on iki, “Morçalı” on üç, “Anavlı” on dört, “Mıhınlı” on beş.... Mustafa Toker ve Ufuk Deniz Aşçı’nın yayıma hazırladıkları “Halid Said Hocayev-Yeni Elifba Yollarında Eski Duygu ve Hatıralarım” adlı eseri altı ana bölüme ayırmak mümkündür. Bunlardan ilki, çalışmanın giriş kısmı özelliği taşıyan Halid Said Hocayev’in hayatı ve eserlerinin anlatıldığı ve eserin aslında bulunan Bakü Üniversitesi Profesörlerinden Aziz Gubaydullin’in takdim yazısının olduğu bölümdür. Bu kısmı Bakû-Kırım-Moskova adlı, eserin birinci bölümü takip eder. Bu bölümde Halid Said’in, tüm Türk coğrafyasında aynı alfabenin kullanılması için Bakû, Kırım ve Moskova üçgeninde yaptığı yolculuklar, bu yolculuklar sırasında karşılaştığı olay ve kişiler, bir gezi yazısı havasında yazılmış ve Rostov, Akmescit, 194 Bahçesaray, Sivastopol gibi yerlerde yaptıkları konuşmalar nakletmiştir. Alfabe konusunda Kırım’da kurulan komisyon ve bu komisyonların aldığı kararlara değinilmiş; bu hususta aşamalı olarak Latin harflerine geçilmesi için zemin hazırlanması gibi ortak alınan kararlarla Moskova yollarına düşülmüştür. Halid Said eserinin bu kısmında, gezdiği Türk coğrafyasında yaşa- yan rum, rus, alman ve türkler hakkında istatistikî bil- giler de vermiştir. Ancak burada dikkat çeken husus Kırım’da yaşayan türklerin tatar türkü olduğunu ifade etmek için türk kelimesinin yanına parantez içerisinde tatar yazmıştır. Halid Said’in bu tercihi bile bize türk kavramını dar, sıkışık ve kısır bir şekilde değil; geniş ve tam anlamıyla anladığını göstermektedir. Halid Said, eserinin ikinci kısmı olan Moskova- Türkistan bölümünde, Kırım’dan ayrılarak Moskova ve Türkistan topraklarında yaptığı yolculukları anlatır. Burada katıldığı toplantılardan bahseder. Türkistan’ı coğrafyası, tarihi, kültürel hayatı, eğitim ve öğretimine kadar ayrıntılı olarak ele alır. Taşkent’te verilen eğitim ve öğretime geniş yer ayıran Halid Said, eski eğitimin Farsçaya dayalı olarak yapılmasını, 1906’dan sonra yeni açılan Usul-i Cedid okullarının da tutucu din adamlarının tecavüzü ile çar hükümetinin baskısı altında kalmasını eleştirir ve Usul-i Cedid okullarında okutulan “Bîdad” ve “Evvel-i İlm” gibi kitapları bir eğitimci gözüyle hatalı bulur. …Artık 1926 yılının Şubat ayına gelinmiş ve bütün Türk ülkelerinden davet edilen temsilciler ile Avrupa ve Asya’nın en meşhur Türkologları Bakü’ye gelmiştir. Eserde yapılan tartışmalar ve kabul edilen hususlar anlatıldıktan sonra Halid Said’in Türkmenistan’a gezisi başlar. Bu kısımda Aşgabat ve Semerkant’ta yeni alfabe konusunda yapılan görüşmeler ve alınan sonuçlar tek tek anlatılır. Halid Said yine bu bölümde 195 de gezdiği yerlerin tarihi, coğrafyası ve demografik yapısından bahsetmektedir. Son Söz bölümünde Türkistan’da kullanılan alfabelere değinilmiş ve Orhun, Uygur, Arap alfabeleri hakkında alfabelerin kullanılış zamanları ile ilgili ayrıntılı bilgi verildikten sonra bu alfabeler birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Çalışmanın son bölümüne Mustafa Toker ve Ufuk Deniz Aşçı tarafından Kişi ve Yer Adları Dizini eklenmiştir. Böylece çalışma daha kolay yararlanılır hâle getirilmiştir. Çalışmanın kapak kısmında eserin ismi “Yeni Elifba Yollarında Eski Duygu ve Hatıralarım” iken, iç kapakta “Yeni Elifba Yollarında Eski Hatıra ve Duygularım” şeklindedir. Çalışmanın içinde Halid Said’in eserinin ismi de iç kapaktaki gibi “ Yeni Elifba Yollarında Eski Hetire ve Duygularım” şeklinde olması, eser isminin kapağa yanlış yazıldığını göstermektedir. Dikkatsizlikten kaynaklanan bu hatanın sonraki baskılarda düzeltilmesi gerekmektedir. Halid Said Hocayev’in 1929 yılında Bakü’de basılan “ Yeni Elifba Yollarında Eski Hetire ve Duygularım” adlı eserini büyük bir emekle yayıma hazırlayan Mustafa Toker ve Ufuk Deniz Aşçı’ya teşekkür ederiz. Kaynaklar: 1 Kocaoğlu’nun Halid Said Hocayev ile ilgili yayımladığı eserler şunlardır: Kocaoğlu, Timur (1985), “Türkolojide Eserler II: Türkistanlı Dilci Halid Said’in Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Grameri”, Türk Kültürü, 266: 28-38; Kocaoğlu, Timur (1986), “Azeri Bilgini Halid Said’in Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Grameri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 2: 349-359. 196 Yüklə 3,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|