Təşkilatlarına Dővlət Dəstəyi Şurası tərəfindən maliyyələşdirilən Gənc yazarlara
Yüklə 3,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
“İkdam” isə istiqlala uzanan yolda Azərbaysanın qət etmiş olduğu çətin maneələrdən söz etmiş, dini və dili bir olan qardaşlarının qanı bahasına əldə etmiş olduq- ları istiqlalın əbədiyyətə qədər sürməsini təmənni et- mişdi. Azərbaysan müstəqilliyi tanınması üzərinə müxtəlif təşkilatların təmsilçiləri Istanbuldakı Azərbaysan təm- silçiliyinə “təbrik” göndərmiş, bəziləri isə Azərbaysan hökumətini mətbuat vasitəsilə təbrik etmişdi. Azərbay- san baş konsulu Yusif Vəzirovu bu mühüm hadisə mü- nasibətilə şəxsən ziyarət edənlərin sayı da az olmamış- dı. Xalq Sümhuriyyətinin müstəqilliyinin tanınması münasibətilə 30.01.1920-si ildə Istanbul Universitetinin konfrans salonunda böyük bir tədbir keçirilmişdi. Tədbirdə Xalidə Ədib Adıvar, Yusif Akçura, Rövşən Əşrəf kimi tanımış ziyalılar da iştirak etmişdi. Dəvətlilərin yaxasına isə Osmanlı və Azərbaysan bayraqlarının yer aldığı və üzərinə “yaşa istiqlal” yazılı döş nişanları taxılmışdı. 4 iyun 1918-si ildə Osmanlı təmsilçiləri ilə Azərbaysan tərəfi arasında imzalanan Batum müqaviləsinə görə Azərbaysan de-fakto tanınmışdı. Fəqət o dövrdə Os- manlı dövlətində böyük nüfuz sahibi olan Ənvər paşanın Azərbaysanın istiqlaliyyəti məsələsinə fərqli baxışı üzündən Osmanlı hökuməti bu müqaviləni rəsmi olaraq təsdiqləməmişdi. Müharibədən məğlubiyyətlə ayrıldıqdan sonra isə Osmanlı hökuməti tamamilə Antanta dövlətlərinin nüfuzu altına keçmişdi. Antantanın hələlik tanımağa yanaşmadığı Azərbaysana qarşı Osmanlı da məsafəli davranmağa başlamışdı. Yalnız Azərbaysanın müstəqilliyinin Paris Sülh Konfransında təsdiq olunması üzərinə Osmanlı dövləti də 1920-si ilin yanvarın 22-də rəsmi şəkildə Xalq Süm- huriyyətini tanıdı. 41 Azərbaysanın istiqlaliyyətini itirməsinə türk mətbu- atının münasibəti 1920-si ilin aprelin 27-28-də XI Qızıl Ordunun Bakını işğal etməsi ilə Azərbaysan istiqlaliyyətini itirmişdi. Xalq Sümhuriyyəti yerinə qurulan Azərbaysan Sovet Sosialist Respublikasının müstəqilliyi isə yalnız kağız üzərində qalmışdı. Azərbaysanın istiqlaliyyətini itirməsi çox təəssüflər olsun ki, türk mətbuatı tərəfindən sükutla qarşılanmışdı. Bu məsələdə, əlbəttə, o dövrdə Ankara rəsmi dairələri ilə Azərbaysanda iqtidarda olan Müsavat hökuməti arasındakı soyuq münasibətlərin də təsiri olmuşdu. Bu soyuqluğun yaranmasında Sovet Rusiyası faktoru çox mühüm rol oynamışdı. Azərbaysan hökuməti Sovet Rusiyasını öz müs- təqillikləri üçün ən böyük təhlükə hesab etdiyi halda, rəsmi Ankara isə Antanta işğalçılarına qarşı mübarizədə Rusiyanı strateci müttəfiq kimi görürdü. Qısasa, Azərbaysanın sovet işğalına uğraması Türkiyə rəsmi dairələrində və mətbuatında sadəsə bir iqtidar dəyişikliyi olaraq qəbul olunmuşdu. İlk başda Sovet Azərbaysanını Türkiyədə təmsil edə- sək heç bir şəxs və ya qurum olmadığı üçün türk mət- buatında Azərbaysan ilə əlaqədar xəbərlərdə daha çox erməni, gürsü və Avropa mənbələrindən əldə olunan informasiyalara istinad edilmişdir. 1921-si ilin oktyabrında Azərbaysan səfiri I.Əbilovun Ankaraya gəlişindən sonra isə artıq Azərbaysan təmsilçisinin gö- rüşlərindən də rəsmi məlumat kimi istifadə olunmuşdur. Azərbaysan səfiri I.Əbilovun Türkiyəyə gəlişi, qarşı- lanma və etimadnamə məktubunu təqdim etmə məra- simi, Sakarya zəfəri münasibətilə Ankara rəsmilərinə 42 göndərmiş olduğu təbrik teleqramları “Hakimiyyəti Mil- liyə”də geniş bir şəkildə işıqlandırılmışdı. Türk mətbuatı daha əvvəldən bəri Azərbaysan təmsil- çisinə böyük maraq göstərmiş, ondan Qafqazda gedən siyasi proseslər haqqında, Türkiyə-Azərbaysan siyasi, iqtisadi və mədəni əlaqələri üzrə bir sıra müsahibələr almışdı. Qəzetlərdə I.Əbilovun təşəbbüsü ilə Azərbay- san xalqının mədəniyyətini türk istimaiyyətinə daha yaxından tanıtmaq üçün Ankarada tez-tez “Azərbaysan gesəsi” adı altında keçirilən tədbirlər haqqında geniş yazılar verilmişdi. Bir çoxunda Mustafa Kamal paşanın da şəxsən iştirak etdiyi bu tədbirlərdə Azərbaysan teatr və musiqi sənətindən ən gözəl nümunələr sərgilənmişdi. 1921-si ilin türk mətbuatı araşdırıldıqda diqqəti çəkən bir məsələ də Xalq Sümhuriyyəti dövründə Daxili Işlər Naziri vəzifəsini isra etmiş Behbud xan Savanşiri xain- səsinə qətlə yetirən erməni əsilli Misak Torlakyanın məhkəmə prosesi ilə bağlı materialların dərs olunması idi. 18.06.1921-si ildə Istanbulda Perepalas oteli önündə Behbud xan Savanşiri qətlə yetirən bu sani təəssüflər olsun ki, Ingilis Hərbi tribunalı tərəfindən bəraət aldı. Ümumiyyətlə, o dövrdə bir çox Azərbaysan və Türki- yə dövlət məmurları erməni terrorunun qurbanı olmuş- dur. Xalq Sümhuriyyətinin baş nazirlərindən F.X.Xoyski və N.B.Yusifbəyli, Gənsənin general-qubernatoru X.B.Rəfibəyov, Irandakı səfirimiz I.X.Ziyadxanov, par- lament sədrinin müavini H.B.Ağayev erməni terrorçuları tərəfindən xainsəsinə şəhid edilmişdilər. Erməni terroruna qurban getmiş Türkiyə dövlət mə- murlarından isə, keçmiş baş nazirlərdən Səid Halim paşa və Tələt paşanın, dəniz və yollar naziri Samal paşanın, ittihad və Tərəqqi partiyası üzvlərindən 43 Yüklə 3,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|