Təşkilatlarına Dővlət Dəstəyi Şurası tərəfindən maliyyələşdirilən Gənc yazarlara
Yüklə 3,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
Monoqrafiyada XIX əsrin ikinci yarısınadək Azər- baycan ədəbiyyatında nəsr ənənəçiliyinə toxunan müəllif bu dövrdə ədəbiyyatımızın inkişafında əhəmiy- yətli rol oynamış Nizami və Füzuli yaradıcılıqlarına xü- susi toxunmuşdur. Monoqrafiyada diqqəti cəlb edən amil-lərdən biri də orta əsr poemalarına yeni metodoloji yanaşmadır ki, müəllif N.Gəncəvinin «Xəmsə»sinin və digər orta əsr ustadlarının poemalarının mənzun romanlara aid edilməsi, yaxud onların digər nəsr janrları ilə yaxınlığını əsaslandırmışdır. Müəllif M.Füzulinin «Hədiqətüs– Süəda» əsərindən bəhs edərkən qeyd edir ki, «tədqiqatçılar orada dastanlarımızdan gələn ən- ənəçiliyin əsas səbəbi kimi, əsasən, nəzm və nəsrin növbələşməsini göstərirlər». «XIX əsr yeni dövrdə nəsrlə yaradılmış ədəbi nü- munələrin janrlarının inkişaf tarixinin izlənilməsi ba- xımından maraq kəsb edir» deyə qeyd edən S.Şərifo- vanın bu dövrdə nəsrlə qələmə alınmış bədii nümu- nələri təhlil obyektinə çevirməsi monoqrafiyada diqqəti cəlb edən amillərdəndir. Belə ki, müəllif A.Bakıxanovun «Kitabi–Əsgəriyyə» və İ.Qutqaşınlının «Rəşid bəy və Səadət xanım» ədəbi nümunələrin janrın inkişaf tarixinə təsirini açıqlamışdır. Ədəbiyyatın janr kateqoriyasını təkmilləşmə prose- sini və tarixi inkişafını izləyən müəllif roman, hekayə, səyahətnamə, sərgüzəşt, məktub (epistolyar), felyeton və digər nəsr janrlarının «ədəbiyyatda təzahürü, inkişaf mərhələləri, yaranma zərurəti, təkamül qanunauyğunluqlarının tarixi proseslə bağlılığı» araşdırılmış və özünün dolğunluğu və elmiliyi ilə diqqəti cəlb edir. Nəsr janrları içərisində həcmi, süjet xəttinin genişliyi və obrazlarının zənginliyi ilə seçilən roman janrını tədqiq edən müəllif qeyd edir ki, «roman janrı digər nəsr janrlarına nisbətən dövrlə uyğun- 51 laşaraq inkişaf edir, özünün bir janr kimi təkamülünü sürətləndirir». S.Şərifovanın N.Nərimanovun «Bahadır və Sona», M.S.Ordubadinin «Bədbəxt milyonçu, yaxud Rzaqulu xan firəngiməab», A.Divanbəyoğlunun «Can yanğısı», A.Yusifzadənin «Sınıq qanadlar», N.Bəsirin «İki na- kam», X..Səbribəyzadənin «Sarı yarpaqlar», Ə.Müz- nibin «Yusif və Züleyxa», Ə.M.Talıbovun «Əhmədin ki- tabı», Mirzə İsmayılın «Dastani– Şükufət– Sərgüzəşti– Yetiman» və digər əsərləri roman janrının nümunələri kimi tədqiq etməsi və oxucuların nəzərinə çatdırılması monoqrafiyanın müsbət xüsusiyyətləri kimi dəyərlidir. «C.Məmmədquluzadə, Y.V.Çəmənzəminli, A.Şaiq, Ə.Haqverdiyev, S.S.Axundov və digər ədiblərimizin sa- yəsində püxtələşmiş» «hekayənin konkretləşdirilmiş oxucu qrupuna ünvanlanması kimi xüsusiyyətini» araşdıran müəllif C.Məmmədquluzadənin «Qurbanəli bəy», «Poçt qutusu», «Usta Zeynal», A.Şaiqin «Məktub yetişmədi», «İntiharmı, yaşamaqmı», Ə.Haq- verdiyevin «Mirzə Səfər», «Süleyman Əfəndi», Y.V. Çəmənzəminlinin «Divanə», «Dərdli Züleyxa», «Yu- xu», X.Səbribəyzadənin «Fəzilət», «Namus», «Ba- bam», «Mütəhəssirə», «Səfil», «Kin», «Qadın qəlbi», «Cinan», «Macəd», «Əsir», Ə.Cavadın «Xuda qəbul Nəkə», A.Səhhətin «Qara günlü Həlimə», T.Ş.Si- mürğün «Aclar», Ş.Əfəndizadənin «Qadın səsi» kimi hekayə nümunələrini təhlil obyektinə çevrilməsi mono- qrafiyada maraq kəsb edir. Ədəbi janr kimi formalaşmış hekayə janrının «müxtəlif janr nümunələri sırasında nəsrin ən çox yayılmış və perspektivli janrı» olmasını vurğulayan müəllifin fikirləri həmin hekayələrin geniş təhlili nəticəsində özünü doğ- rultduğunu görürük. Mətbuatın inkişafı nəticəsində formalaşan janrlar içərisində diqqəti cəlb edən felyeton janrı mo- 52 noqrafiyada geniş və hərtərəfli təhlil edilmişdir. Monoqrafiyada «1890-cı ildə «Kəşkül» qəzetində naməlum müəllif tərəfindən «Azərbaycanlı» imzası ilə nəşr edilmiş «Avam gəzmək–yuxu yatmaqmı dedin?» felyetonu mövzu problematikası baxımından» tədqiq edilməsi diqqəti xüsusi cəlb edir. Müəllifin qeyd etdiyi kimi «sözügedən əsər çərçivəsində millət anlayışının mahiyyəti, azərbaycanlıların etnik mənsubiyyətinin millət kimi «Azərbaycan milləti», dini mənsubiyyətinin isə «islam milləti», «müsəlman» olması fikri ictimaiyyətin mövqeyinə qarşı qoyulmuşdur. Belə ki, monoqrafiyada bu amil müəllif tərəfindən geniş işıqlandırılmış və real nəticə özünü göstərmişdir: «Avam gəzmək–yuxu yatmaqmı dedin?» felyetonu ətrafında tədqiqatçıların apardığı fikir mübadiləsi hələ də davam etməkdədir və bu, Azərbaycan millətinin öz inkişaf yolunu sonadək müəyyənləşdirməməsi ilə əlaqələndirilir. Bəzi alimlər sözügedən əsərdə “Azərbaycançılıq” amilinin dəyərinin aşağı salınmasına və bununla da felyetonun mahiyyətinin digər isti- qamətdə açıqlanmasına cəhdlər göstərirlər. Bu cə- hətdən əsərdə yer alan «hələ azərbaycanlıların etnik mənsubiyyətini konkret müəyyənləşdirmək imkanı vermirdi. Azərbaycanlıların özünün də türk millətinin bir qolu olması həqiqəti bu məqalədə unudulmuşdu» kimi mülahizələr xüsusi maraq doğurur. Fikrimizcə, «Azərbaycanlı» imzası ilə özünü təqdim etmiş müəllif əsərdə məhz azərbaycanlı millətinin formalaşması problematikasını ortaya atmağa səy göstərmişdir». Monoqrafiyada nəsr janrları içərisində epistolyar janrının geniş tədqiq edilməsi baxımdan diqqəti cəlb edir. «Azərbaycan bədii ədəbiyyatında ilk yazılı nəsr nümunəsinə məktub-epistolyar şəklində rast gəlinir» fikrini irəli sürən müəllif Xaqaninin «Töhfətül– İraqeyn», Füzulinin «Şikayətnamə», M.F.Axundovun 53 Yüklə 3,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|