Təşkilatlarına Dővlət Dəstəyi Şurası tərəfindən maliyyələşdirilən Gənc yazarlara
Yüklə 3,5 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaysanın müstəqilliyinin tanınması hadisəsinin türk mətbuatında əksi
Anadoluda Mustafa Kamal paşa Atatürkün liderliyi altında türk milli azadlıq hərəkatı başlamışdı. Anadoluda iki hakimiyyətliyin mövsud olması Azər- baysan Xalq Sümhuriyyəti hökumətini daha ehtiyatlı davranmaya, insə bir siyasət işləməyə vadar etmişdi. Azərbaysan hökuməti Istanbul ilə rəsmi münasibətlərini davam etdirməklə yanaşı Mustafa Kamal paşanın başçılığı ilə qurulan Təmsilçilər heyəti ilə də gizli təmaslarını sürdürmüşdü. Azərbaysan hökuməti Bosfer adında bir təmsilçisini gizlisə Oltuya - XV Türk korpusu komandanı K.Karabəkir paşanın yanına göndərərək ermənilərə qarşı iş birliyi qurmağa çalışmış, bu fikir türk komandanlığı tərəfindən müsbət qarşılanmışdı. Bundan başqa 1920-si ilin martında Azərbaysan hökuməti Baş Naziri Nəsib bəy Yusifbəyli öz şəxsi vəkili Məmmədəli bəyin vasitəsilə Ankaraya maddi kömək məqsədilə ümumi dəyəri 1 400000 fransız frankı olan 8 çek sənədi də göndərmişdi. Anadolu Təmsilçilər Heyəti isə o dövrdə ingilislərlə isti münasibətlərini qorumağa çalışan Azərbaysan hö- kumətinə bir qədər şübhə ilə yanaşsa da, xüsusilə erməni məsələsi və Denikin təhlükəsinə qarşı dəstəyini əsirgəməmişdi. Azərbaysan və Anadolu arasındakı bu yaxınlıq təbii ki erməniləri çox rahatsız etmişdi. Ermənilər təbliğat yolu ilə Avropa istimaiyyətində guya onların əleyhinə yö- nəlmiş gizli bir Türkiyə-Azərbaysan müqaviləsinin var- lığı haqqında rəy formalaşdırmağa çalışmışdılar. Erməni təbliğatı nətisəsində Ingiltərənin məşhur “Tayms” qəzeti də 20.03.1920 -si il tarixli buraxılışında Azərbaysan və Türkiyə arasında gizli bir müqavilənin olduğu haqqında xəbər vermişdi. Rusiyada nəşr olunan bolşevik təmayüllü “Pravda” da polyak qəzetlərinə istinad edərək yaydığı xəbərdə 1919-su ilin oktyabrında Azərbaysan və Türkiyə 38 arasında gizli bir hərbi ittifaq müqaviləsinin imzalandığını iddia etmişdi. O dövrdə Azərbaysanın Istanbul baş konsulu olan Yusif Vəzirov ortaya atılan bu iddiaların əsassız olduğunu türk mətbuatı vasitəsilə istimaiyyətə bildirmişdi. Bundan başqa həm Azərbaysan, həm də Osmanlı hökumətləri bu iddiaları rəsmi şəkildə təkzib etmişdilər. Fəqət həm erməni, həm də qərb mətbuatı israrla bu məsələni gündəmdə tutmağa çalışırdı. Qərb dünyasının ermənilərə arxa çıxma, onları qoruma siyasəti o dövrdə “Türk Dünyası”nın tənqid hədəfinə tuş gəlmişdi. Qəzet erməni və yunanların hər sürə fitnə-fəsadına göz yumanların Osmanlı və Azərbaysan türkünün bir araya gəlib sadəsə söhbət etməsini belə qəbahət görməsini ayıb hesab edərək yazırdı: “ Azəri türklərində muhafizai istiqlal lehində bir hərəkat görüldü mü, həmən “Türkiyə təşviq ediyor” deyi veriyorlar. Ərzurumda, Vanda bir hərəkət oldumu, azərilər türk çetelərinə yardım ediyorlar iddialarında bulunuyorlar. Halbuki nə bir tərəfdə bir türk çetesi var, nə ötə tərəfdə istiqlal müsadiləsi üçün öteden be- riden teşvik ve tahrik vukuhuna intizar edəsək adamlar. ...Fəqət türklər bu həqiqətləri də söyləyəməz. Söylədinizmi, “iştə Turançılar fəaliyyətdələr. Dünyayı bir-birinə qatasaqlar” ittihamı hazırdır. Halbuki nə kisədə böylə birtəsəvvür var, nə də türklər kəndi istiqlallarını muhafazadan başqa bir qaye təqib ediyorlar. Bunu anlatmaq imkanı yox.” Azərbaysanın müstəqilliyinin tanınması hadisəsinin türk mətbuatında əksi 1918-si ilin sonları Osmanlı və Azərbaysan hökumət- ləri arasında yaranan qısa müddətli soyuq münasibətlər türk mətbuatından da yan ötməmişdir. 39 1919-su ilin oktyabr-noyabr aylarında Osmanlı məslisinə keçirilən seçkilərdə türk azadlıq hərəkatı tərəfdarlarının uğur qazanmasından və artıq qərb siyasi dairələrində Azərbaysanın müstəqilliyinin ta- nınması yolunda bir rəyin formalaşmasından sonra türk mətbuatında da Azərbaysan haqqında daha çox xəbərlərə yer verilməyə başlanmışdı. “Yeni Gün” Azərbaysan hökumətinin fəaliyyətini geniş bir şəkildə işıqlandıraraq, qısa bir vaxt ərzində həyata keçirilən islahatlardan ağız dolusu bəhs etmişdi. “Ikdam” isə Azərbaysan hökumətinin uğurlarını “Azərbaysan sihana bir iktidar medeni nümunəsi gös- təriyor” şəklində dəyərləndirmişdi. 1920-si ilin yanvarın 11-də Paris Sülh Konfransı Ali Şurası Azərbaysan Xalq Sümhuriyyətinin müstəqil- liyinin de-fakto tanınması haqqında bir qərarı təsdiq etmişdi. Azərbaysanın müstəqilliyinin tanınması Azərbaysanda olduğu qədər türk istimaiyyəti və mətbuatı tərəfindən də böyük sevinslə qarşılanmışdı. “Yeni Gün” qəzeti bu olayı “Türklük aləmində məsud bir hadisə” şəklində duyurarkən, “Tasviri Efkar” qəzeti isə Osmanlı türkünün matəmlər içində olduğu bir qorxuns zamanda qardaş türk hökumətini müstəqilliyini tanın- ması ilə təsəlli tapdıqlarını bildirmişdi. Bundan başqa qəzet Azərbaysanın siyasi intriqalara qurban edilməzsə, gələsəyinin daha parlaq olasağını da qeyd etmişdi. Azərbaysan ilə əlaqədar xəbərləri “Qardaş səsi” başlığı ilə oxusularına çatdıran “Tasviri Efkar” 11.03.1920 tarixindəki buraxılışında M.Ə.Rəsul- zadənin Bakıda “Istiqlal” qəzetində dərs olunmuş “Tür- kiyə məsələsi” adlı yazısına da geniş yer ayırmışdı. “İleri” qəzeti də Azərbaysanın müstəqilliyinin ta- nınmasından sonra Türkiyə ilə əlaqələrini daha da möhkəmləndirəsəyinə ümid bəsləmişdi. 40 Yüklə 3,5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|