Thank you for your contribution

208

gereksinimlerle bu çalışmanın amacı, gölgenin sanatın 

temel öğelerinden biri olarak kullanımının yanı sıra 

imgesel bir anlam yaratmakta kullanılabildiğinin 

kavratılması ve bu olgunun öğrencilerce nasıl anlam-

landırıldığının ortaya koyulmasıdır. 

Bu amaç doğrultusunda Uludağ Üniversitesi Resim-İş 

Öğretmenliği birinci sınıf öğrencilerinden ölçüt ör-

neklem yoluyla 10 öğrenci belirlenmiştir. Bu çalışma 

kapsamında üç hafta süreyle, alışılagelmiş biçimsel ve 

sanat tarihsel teorik yapının yanı sıra gölgenin imgesel 

bir öğe olarak kullanılabileceği bilgisi ve örnekleri 

verilerek öğrencilerin ortak bir olguyu deneyimleye-

bilmeleri sağlanmıştır. Olgubilim çalışmasının veri 

toplama sürecinde öğrenci çalışmaları betimsel analiz 

yöntemiyle incelenmiş ve gölgenin imgesel anlatımları 

konusunda öğrencilere yazdırılan metinler incelen-

miştir. Elde edilen veriler, kuramsal çerçeveye dayan-

dırılarak yorumlanmıştır.

Whether it is realistic and observational works or 

some imaginary fictions, drawing is one of the basics 

of art education. Due to its pioneering quality, draw-

ing is among the required courses of both semesters 

in the first year in order to train the students who are 

prospective teachers in art teacher training programs 

at undergraduate level so that they can intensify their 

expressions in their main art major. Maintained through 

first observational and then imaginative works in 

drawing course, the theoretical aspect of the program 

is based on the fundamental principles and elements of 

art. Taking all these elements into consideration, light 

and shade become the key binding component which 

strengthens the expression in both observational and 

imaginary works. 

As well as teaching how shadow occurs, it is underlined 

in the class how cast and form shadows have been 

applied in art history and how they have changed. Shade 

itself is purely the main component through which the 

form is defined, complemented and bound to the place 

by the effort to reify the nature or an idea in construc-

tion of visual perception and creation processes. As an 

imaginary value beyond its illusory and representational 

quality, the fact that shade is included in applications as 

a sheer expression element which reinforces expres-

sion in art applications is a requirement of the syllabus 

in order that the students can internalize the theory and 

application and form their own understanding of art. 

The purpose of this study with these requirements is 

to show that shade can be used to create an imaginary 

expression along with its use as a basic element of art 

and to reveal how this concept is interpreted by the 

students. In line with this purpose, 10 students were 

chosen through criterion sampling from freshmen in 

the Department of Art Education at Uludağ University. 

Within the scope of this study, students were made 

to experience a common concept for three weeks by 

providing them with the information and examples that 

shade can be employed as an imaginary element as well 

as ordinarily formal and art historical theoretic struc-

ture. In data collection process of the phenomenological 

study, students’ works were examined via descriptive 

analysis method and their explanations were analysed 

about their imaginary expressions. The collected data 

were interpreted based on theoretical framework. 

GİRİŞ

Algıda Gölge

Algılama gibi diğer tüm görsel eylemler de göze, algı-

lamaya dolayısıyla ışığa bağlıdır. Bu bağ, doğan ışıkla 

(kaynaktan gelen) olsun, yapay ışıkla olsun bir şekilde 

görmemizi, boyutları algılamamızı, nesnelerin arala-

rındaki ilişkileri kurup, yorum yapabilmemizi sağlar ve 

dolayısıyla bütün bir bilinç oluşturmamızın en temel 

kaynağı olur. Güneş kaynaklı yani doğan ışık dediğimiz 

ışık, olağanüstü fiziki özellikleri sebebiyle dünyanın fiziki 

devamlılığını sağlarken, bitkisel hayatı dolayısıyla insani 

hayatının da sürekliliğini getirir. Işığın bu denli önemli 

oluşu insanoğlunun onu araştırmaya ve ondan daha 

fazla faydalanmaya çalışmaya itmiştir. Fen bilimleri, 

biyoloji, kimya gibi birbiriyle bağıntılı birçok bilim dalının 

(alanının) araştırmalarına temel kaynak oluşturan 

güneş kaynaklı ışık, görsel sanatların da temel öğele-

rinden biri olmuştur. 

Görsel sanatlarda ışık, nesneleri aydınlatan, gölgeli 

alanlar yaratarak üçboyutlu algılanmasını sağlayan ve 

onları zemine bağlayıp varlıklaştıran tek elemandır. 

Nesnenin iki boyutlu resim yüzeyinde üçüncü boyutu 

kazanması; ışık, aydınlık, gölge, gölgelendirme, bağlı ve 

atılan gölge gibi kavramlarla açıklanmaktadır (Arnhe-

im,1997). Işık ve gölge; form, biçim ve renk gibi temel 

sanat öğelerinden biridir. Her öğenin kendi alt eleman-

ları vardır ve bu elemanlar, onu daha kolay kavranır, 

üzerinde düşünülür bir kavram haline getirir. Tunalı 

(1981, s.54) resim sanatında ışık kavramını kompo-

zisyondaki ikili işlevi bakımından ele almaktadır. İlki 

figürlerin ya da nesnelerin plastikliğini sağlayarak, öncü 

önemde figürler elde etmek, ikincisi kompozisyonda 

arkadan öne doğru ışık sağlayarak derinlik etkisi kazan-

dırmak böylece ön plan arka plan olmak üzere iki ayrı 

plana bölünmektedir. Tunalı’ya göre resimde arkadan 

öne doğru uzanan ışığın temel öğe olarak kullanılması 

ilk Masaccio ile başlamış ve izlenimcilere kadar böyle 

devam etmiştir. Tunalı (1981, s.54)

Görsel algılama ile ışığın şiddeti, aydınlık ve karanlık 

diye adlandırılan durumlar ortaya çıkmaktadır. Tüm şid-

detiyle en aydınlık ışığın beyaz olduğu var sayılırsa, en 

karanlık durum da siyahtır. Bu beyaz ve siyah arasında, 

on ton değeri olduğu düşünülmüş ve bu ara tonlara, ‘gri’ 

ismi verilerek kavramlaştırılmıştır. Nesnelerdeki en 

ışıklı alanlar form olarak ne kadar düz olursa olsun hiç-

bir zaman tamamen bembeyaz olmayacağı gibi dokusu 

---