Thank you for your contribution

94

terirken, üstte yer alan göstergeler özel alan, mahremi-

yet yan anlamlarını üretmektedir.

Ait olma / Yabancı olma karşıtlığı:İnsanlar fikirlerle 

değerlerle, toplumsal kalıplarla ve bunu taşıyan ortak 

dille, bir birleşme, ait olma duygusu yaşarlar. Yapıtın 

üzerinde bulunan Türkçe miş’li geçmiş zaman göster-

geleri de o kamusal alanı paylaşan göçmen Türklere, 

ürettiği yan anlamlarla ait olma duygusunu vermektedir. 

Yapıtın içinde yer aldığı sokak, kent, kamusal alan her 

ne kadar göçmen Türklerin yoğunlukta olduğu bir bölge 

olsa da Türklerin kendilerine ait olmayan, kendilerini 

yabancı hissettiği uzamdır. Kullanılan Türkçe dilsel gös-

tergeleri bir taraftan da Türkçe bilmeyen Almanlar için 

de yabancılık yan anlamını üretmekte, ancak gösterme-

mektedirler.

14- Yapıtın derin anlamının oluşmasına et-

kileyen, her zaman sanat yapıtının görünen 

yüzeyinde ortaya çıkıp biçimlenmeyen, toplu-

mun kültürü, ideolojisi, insanlığın değişmeyen 

özellikleri (var oluşsal sorunlar) gibi ortaya 

çıkması olası yapılar:

Şekil 6. “Ev Üzerine” yapıtının gösterge bilimsel dörtgeni

15- Yapıttaki metinler arası ilişkiler Eğer 

metinler arası ilişkiler varsa hangi biçimde 

kurulduğu Metinler arası ilişkilerin yapıtın 

anlamını etkileme şekli:

Yapıt herhangi bir metinler arası ilişki taşımamaktadır.  

Fakat sanatçıların 1960 sonrası üretimleri incelendiğin-

de yapıtlarında dilsel göstergeleri kullanan, dille ilgili 

sorgulamalar yapan, yapıtlarında görsel göstergelerden 

çok dilsel göstergeleri tercih eden sanatçıların sayı-

sındaki artış dikkat çekicidir.  Kavramsal sanatçıların 

hemen hepsinin dilin olanaklarından farklı şekillerde de 

olsa yararlandığı görülmektedir. Yapıtlarında kamusal 

alanda binaların dış cephelerine müdahale ederek dilsel 

göstergeler kullanan sanatçılar arasında da Lawrence 

Weiner, Jenny Holzer, Robert Montgomery, Bruce Nau-

mann’nın çalışmalarını örnek gösterebiliriz.

olarak yaşadığı Kreuzberg’dur. Almanya’da Türklerin 

yoğun olarak yaşadığı bir bölgede onların anlayacağı 

dilsel göstergeleri yapıtı oluştururken kullanmak da 

göçmen Türkler izleğini kuvvetlendirmektedir. Seçilen 

dilsel göstergelerin miş’li geçmiş zaman yan anlamını 

üretmesi de bu izleğin oluşmasına katkıda bulunmakta-

dır. Miş’li geçmiş zamanla geçmişte yaşanmış olan bir 

olay anlatılırken bunu anlatanın yaşadığı değil, başka-

sının yaşayıp naklettiği bilinir. Miş’li geçmiş zamanın 

başkasından nakletme düz anlamı, orada yaşayan, o 

sokaktan geçip kamusal alanı paylaşarak yapıta dâhil 

olan üçüncü kuşak göçmenlerin durumuyla da birleş-

mektedir.

/Aidiyet/: Binanın üzerine monte edilen Türkçe dilsel 

göstergeler aidiyet izleğini oluşturmaktadır. Yapıtın yer 

aldığı kamusal alanı Almanlarla paylaşan Türkler dilsel 

göstergelerin anlamını çözümleyebildikleri için aidiyet, 

farklılık duygusu yaşamaktadır.

13- Yapıtta çözümleme sürecinde görünme-

yen, ortaya çıkarılan, mantıksal düşünce, 

çıkarım yoluyla anlamın oluşumunu sağlayan 

temel Karşıtlıklar:

Ortaya çıkan temel karşıtlıklar: Doğa/ Kültür, Özel Alan 

/ Kamusal Alan, Alt/ Üst, Ait Olma/ Yabancı Olma 

Doğa / Kültür karşıtlığı: Yapıtın içinde yer aldığı bağlam, 

yapıtın üzerine monte edilmiş olan dilsel göstergeler, 

yapıtın yapısına farkında olmadan dâhil olan farklı kim-

liklerdeki bireyler, birer gösterge olarak kültür ve doğa 

karşıtlığını birlikte içinde barındırmaktadır. Ancak /

doğa/ burada karşıtlığın örtük öğesidir. Sanat düzlemin-

de görülmemektedir. Sokakta bir ağacın, bir çiçeğin bile 

bulunmaması dikkat çekmektedir. Bütün bu göstergeler 

bir kültürün bileşenlerinin ürünleridir. Sanatçı daha çok 

kültürel gerçekler, yaşam ve ilişkiler üzerinde durmuş, 

doğayı bu sanat yapıtına sokmamıştır.

Özel alan / Kamusal alan karşıtlığı: “Kamusal” sözcüğü 

herkesin denetimine açık olan anlamına gelirken, “özel” 

sözcüğü kişinin ailesi ve arkadaşlarıyla sınırlanan 

saklı, korunmuş yaşam bölgesi anlamındadır (Sennett, 

2002:31). Apartman göstergesi özel alan, özel yaşam 

yan anlamlarını üretirken, apartmanın bulunduğu bağ-

lam, apartmanın altındaki kafe, sokak ve kent kamusal 

alanı oluşturmaktadır. Tüm bu göstergelerin birlikte var 

oluşu özel alan, kamusal alan karşıtlığını yaratmak-

tadır. Kamusal alan bütün oluştururken, pencereler 

aracılığı ile bütün, parça ilişkisiyle apartman dairesin-

den örtük alana gidilmektedir. Özel alan örtük olarak 

sunulmaktadır.

Alt / Üst: Yapıtın iki kesitindeki göstergeler karşılaştı-

rıldığında alt, üst karşıtlığı ortaya çıkmaktadır. Altta, 

birinci kesitte yer alan göstergeler: dükkân, vitrinler, 

sokak ve tüm bu göstergeleri çevreleyen uzam, kamusal 

alan yan anlamını üretmektedir. Alt kamusal alanı gös-

---

95

KAYNAKÇA

Arendt, H. (2009). İnsanlık durumu. (B. S. Şener, Çev.) İstanbul: 

İletişim Yayıncılık.

Atakan, N. (2008). Sanatta alternatif arayışlar. İzmir: Karakalem 

Kitabevi.

Courtés, J. (1991). Analyse sémiotique du discours. De l’énoncé a l’ 

‘Enonciation. Paris: Hachette/Université.

Courtés, J. (1995). Okunandan görünene (Du lisible au visible). 

Brüksel: De Boeck Université.

Erkayhan, Ş. (2011). 1960 Sonrası Almanya’da Türk sanatçılar: Göç 

ve kimlik. http://books.google.com.tr/books/about/1960_Son-

ras%C4%B1_Almanya_da_T%C3%BCrk_Sanat%C3%A7%C4%B1.

html?id=lzxvAwAAQBAJ&redir_es=y

Frazer, N. (1991). Kamusal alanı yeniden düşünmek, gerçekte 

varolan demokrasinin eleştirisine bir katkı, kamusal alan. İstanbul: 

Hil Yayınları.

Kıran, A.E. ve Kıran, Z. (2006). Dilbilime giriş. Ankara: Seçkin 

Yayıncılık.

Kıran, A. (2010). Çağdaş bir düşünce biçimi olarak göstergebilim. 

Dil bilim XXII batı dilleri ve edebiyatları bölümü Fransız dili ve 

edebiyatı anabilim dalı dergisi, Cilt (2), 1-18.

Ocak, E. (1996). Kentin değişen anlamı. Birikim Dergisi, 86-87, 

32-41.

Rıfat, M. (1981). Göstergebilim kuramının düzenlenişi, üst dilin 

aşamaları. Dilbilim, 6, 163-174. 

Rıfat, M. (2005). XX. Yüzyilda dilbilim ve göstergebilim kuramları. 

İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Rıfat, M. (2007). Homo semioticus ve genel göstergebilim sorunları. 

İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

---