The gabala archaeological expedition
Yüklə 14,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
48 2011-2012 Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon keçirilmə yeri Qəbələ rayonu Beynəlxalq Hava Limanının ti- kinti meydanında Qaş, Qalatap və Qala yeri (indiki Mamaylı, Çarxana və Kürd kəndləri) adlı bir-birinə çox yaxın təpəliklər.
Qala yeri – Qaş yaşayış yerində aparılmış xilasetmə qazıntıları zamanı abidənin stratiqrafiyasını, təyinatını öyrənmək, toplanmış artefaktları təhlil edərək abidə haqqında ilkin və zəruri məlumatlar hazırlamaq.
Qəbələ rayonunun ərazisində beynəlxalq əhəmiyyətli hava limanının tikintisi çox mühüm bir arxeoloji abidəni Azərbaycan və region tarixinə bəxş etdi. Hesabat verməzdən öncə qeyd etmək lazımdır ki, bu abidə bir daha göstərdi ki, Əlvənd – Qaş ke- çidi hələ qədim zamanlardan strateji əhəmiyyət da- şımışdır. Belə bir abidənin bu ərazidə aşkar edilməsi bir daha göstərdi ki, Neolit və Eneolit dövrlərində strateji əhəmiyyətə malik Qəbələ keçidləri sonrakı dövrlərdə də öz əhəmiyyətini itirməmiş, hətta orta yüzilliklərdə müdafiə istehkamları şəbəkəsi ilə daha da möhkəmləndirilmişdir. Ərazinin tarixinin bəzi izləri hətta qayalarda da qalmışdır. Hava limanı ərazisində aşkar edilən, e.ə. IV mi- nilliyin I yarısından – İlk Orta əsrlərə qədər arxeoloji materiallarla zəngin olan, ümumi ərazisi 15 ha qədər olan, bir-birinə yaxın üç yüksəklikdən (Qalatap III sektor, Qala yeri I sektor, Qaş II sektor) ibarət Qala yeri-Qaş arxeoloji abidəsi yerli rəhbərliyin abidələrə, tariximizə, Azərbaycanın yeni konteksdə inkişafına olan qayğısının və hərtərəfli dəstəyinin nəticəsidir. Azərbaycanda Eneolit dövrünə (Leylatəpə mədəniyyəti də daxil olmaqla) aid 150-yə qədər abidə qeydə alınmışdır. Qəbələ abidəsi Leylatəpə mədəniyyətini yeni çalarlarla daha da zənginləşdirir. location Gash, Galatap and Gala hills (the present-day villages of Mamayli, Charkhana and Kurd) in close proximity to each other at Gabala International Airport construction site.
To study the stratigraphy and purpose of the monu- ment during rescue excavations at Gala yeri-Gash settle- ment, analyse the collected artifacts and prepare initial and necessary information relating to the monument.
The construction work on Gabala International Air- port uncovered an archaeological monument of great significance for the history of Azerbaijan and the region. It should be noted prior to reporting that this monument proved once again that the Alvand-Gash transition was of strategic importance even from ancient times. The discovery of such a monument in this area testified once again that the Gabala transitions which were of strategic importance in the Neolithic and Eneolithic periods re- mained important in further ages and were strengthened with defensive towers in the Middle Ages. Some traces of the history of the area remained even in the rocks. The Gala yeri-Gash archaeological monument found within the airport area, abounding in archaeologi- cal remains from the first half of the 4th century BC up to the Early Middle Ages, covering a total area of up to 15 ha and consisting of the three hills in close proxim- ity to each other (Galatap Sector III, Gala yeri Sector I, Gash Sector II) is a result of the care and compre- hensive support by the local management for the monu- ments, our history and the development of Azerbaijan in a new context. Up to 150 monuments from the Eneolithic period (including Leyla-Tepe culture) have been registered in Azerbaijan. The Gabala monument adds new nuances 2011-ci ildə Qəbələ Beynəlxalq Hava Limanı ərazisində aşkar olunmuş abidədə aparılan xilasedici arxeoloji tədqiqatların hesabatı Report on the rescue archaeological surveys at the monument found within the territory of the Gabala International Airport in 2011 SEBA
49 2011-2012 Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon Leylatəpə mədəniyyətinə aid Qala yeri-Qaş yaşayış yeri öz əhəmiyyətinə görə Kürdən yuxarı ərazilərdə qeydə alınan ilk abidədir. Qazıntının ən yaxşı cəhəti ondan ibarət oldu ki, bir çox yerlərdə arxeoloji, memarlıq və s. abidələr açılan anda “dəfn” edildiyi, yeri əkin sahəsinə çev- rildiyi halda, (məsələn, Şəki rayonu Kiçik Dəhnə kəndindəki Ağdərə adlı kurqanlar qrupu ərazisində 100-ə qədər kurqan yeri əkilərək yürüstü hissə tamamilə məhv edilmişdir. Ağqabırrı qədim yaşayış yeri də həmçinin dəfələrlə şumlanmışdır), bu abidə Qəbələdə dərhal qiymətləndirildi və Azərbaycan arxeologiyasında yeni bir səhifəyə imza atıldı. Qazıntı sektorlara (Qaş II sektor, Qalatap III sek- tor, Qala yeri I sektor), sektorlar isə qazıntı sahələrinə və kvadratlara bölünərək aparıldı (plan I). Qaş təpəliyinin bir hissəsinin torpağı uçuş xətti və radar istiqamətində tam götürülmüş, digər hissəsinə isə torpaq əlavə edilmişdir. Qalatap təpəliyinin əsas hissəsi götürülmüş, Qala yerinin mərkəzi hissəsində, 600 m 2
ərazidə, təqribən 2 m dərinlikdə, 800 m 2 qədər ərazidə isə 1m dərinlikdə torpaq götürülərək arxeoloji materi- allar, osteoloji qalıqlar aşkar olunmuşdur. Arxeoloji xilasetmə işlərinə ərazinin torpaq və kəsəklərdən təmizlənməsi ilə başlanıldı (şək.I; 1, 2, 3). Xilasetmə işlərinə ilk olaraq cəlb edilən ərazi olan Qala yeri (25 x 35m) kvadratlara ayrıldı (I-VII kvadratlar, hər biri 5m x 5m ölçüdə). Ərazi təmizləndikdən sonra qazıntı işləri davam etdirilərkən aşkar edilən tapıntılar-keramika, dən daş- ları, obsidiandan, çaxmaqdaşı və daşdan tiyə, oraq dişi ucluqları və yumru daşlar (şək.II, III) toplanıldı və mərkəzi hissə xilasetmə işlərinə daha intensiv cəlb edildi (şək.I; 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, IV; 1, 2, IX; 5). Qala yeri, Qalatap, Qaş əraziləri bir-birinə çox yaxın olduğundan abidə Qala yeri-Qaş yaşayış yeri kimi qeydiyyata alındı (plan I). Aparılan arxeoloji xilasetmə işləri zamanı məlum oldu ki, Qala yeri (I sektor) ərazisi azı iki dəfə güclü yanğına məruz qalıb. Kül təbəqəsinin qalınlığı bəzi yerdə 3m-ə çatır (şək.XIII; 1, 6, 8). 1-ci kvadrat- da müsəlman qəbirləri (şək.I; 7), küp qəbirləri, tək to Leyla-Tepe culture. The Gala yeri-Gash settlement belongs to Leyla-Tepe culture due to its significance and is the first monument registered in the Kur upper areas. The best aspect of the excavation was that although archeological, architectural and other monuments in many areas previously were buried right after their dis- covery and became crop areas, (for example, at Aghdara grave-mound group territory at Kichik Dahna village of Sheki region, up to 100 grave-mound areas were plant- ed and surface part was therefore completely destroyed. Aghgabirri ancient settlement has also been repeatedly plowed), this monument was promptly evaluated at Ga- bala and a new stage was opened in Azerbaijan archae- ology. The excavation was conducted by dividing the area into sectors (Gash Sector II, Galatap Sector III, Gala yeri Sector I) and the sectors were divided into excava- tion areas and squares (plan I). Soil was fully removed from a part of Gash Hill to- wards the flight path and radar, and some was added to other parts. The main part of Galatap Hill was removed, while in the central part of Gala, soil was removed on an area of 600 square meters to a depth of about 2 meters and on an area of 800 square meters to a depth of about 1 meter. Archaeological materials and osteological re- mains were found. The archaeological rescue operations began with the cleaning of site soil and clods (Fig.I; 1, 2, 3). Gala yeri, which was involved first in the rescue operations (25 m x 35 m), was divided into squares (squares I-VII , each of 5 m x 5 m). While excavations continued after the area clean- up, the finds - ceramics, millstones, obsidian, flintstone, stone blades, hook teeth points and round stones (Fig. II, III) - were gathered and the central part was more intensively involved in the rescue operations (Fig.I; 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, IV; 1, 2, IX; 5). Since Gala yeri, Galatap, Gash areas were in close proximity to each other, the monument was registered as Gala yeri-Gash settlement (plan I). The archaeological rescue operations revealed that Gala yeri (Sector I) was devastated by fire at least twice. 2011-ci ildə Qəbələ Beynəlxalq Hava Limanı ərazisində aşkar olunmuş abidədə aparılan xilasedici arxeoloji tədqiqatların hesabatı Report on the rescue archaeological surveys at the monument found within the territory of the Gabala International Airport in 2011 SEBA
Yüklə 14,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|