The gabala archaeological expedition

40

2011-2012

Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları  

reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon

olan  su  balansı  kəskin  azalmış  və  Pleystosen

tarixində ən dərin reqresiya getmişdir. Bu reqresi-

ya zamanı Xəzər dənizinin səviyyəsi 300 m aşağı

düşmüşdür. Eopleystosendə geniş əraziləri tutmuş

Xəzər dənizi əvvəlki geniş ərazisini tərk edərək in-

diki səviyyəsindən kəskin dərəcədə aşağı enmişdir.

Tektonik proseslərin intensivləşməsi nəticəsində

Qobustan - İsmayıllı, eləcə də Qəbələnin düzənlik

hissələri alçaq dağlıq və tirələrə (şək.1a-1b) çevri-

lir. Bu ərazilərdə çöl landşaftı mövcud olmuşdur.

Erkən Pleystoseninin ortalarında (Bakı əsrinin

ortaları) Böyük Qafqazın cənub - şərq yamacı zo-

nasında növbəti qlobal iqlim dəyişmələri baş verir

və  bu  istiləşmə  zamanı Türkan  əsrində  formalaş-

mış  buzlaqlar  tamamilə  əriyərək  Xəzər  dənizinə

daxil  olan  su  balansının  çoxalmasına  səbəb  olur.

Meşəliklər formalaşır. Bu bölgələrin iyul tempera-

turu 25

⁰C, orta yanvar temperaturu +5+7⁰C, illik

yağıntının miqdarı 500-600 mm-ə çatmışdır. Belə

iqlim  şəraiti  ibtidai  insanların  məskunlaşmasına

müsbət təsir göstərmişdir.

Nəhayət,

Erkən

Pleystosenin

sonunda

Azərbaycan ərazisində kəskin soyuq iqlim şəraiti

qeydə alınır. Böyük və Kiçik Qafqazın yüksək qur-

şaqlarında və Rus düzənliyində qalın qitə buzlaş-

ması  baş  vermişdir.  Nəticədə,  düzənlik  və  hövzə

ərazilərinin genişlənməsi baş verir.

ekspedisiyanin tərkibi

 

1. Mənsur Mənsurov - AMEA-nın aparıcı elmi

işçisi, tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru

2. Azad Zeynalov – AMEA-nın elmi işçi

3. Yi Seon Bok – Seul Milli Universitetinin professoru

maliyyə mənbəyi

Ekspedisiya  SEBA  (Seul-Bakı)  Azərbaycan-

Koreya  Mədəniyyət  Mübadiləsi  Assosiasiyası  və

Precipitation was concentrated in mountainous areas,

in glaciers. The water balance penetrating the Caspian

Sea decreased intensively and the deepest regression

in Pleistocene history occurred. During this regression

the level of the Caspian Sea decreased by 300 meters.

The Caspian Sea, which had occupied large areas in

the Pliocene epoch, shrank and decreased considerably

compared to its present level.

As  a  result  of  the  intensification  of  tectonic  pro-

cesses, the plain areas of Shamakhi - Gobustan - Is-

mayilli and Gabala became lower mountainous areas

and blocs (Fig.1a-1b). There was a rural landscape in

these areas. The next global climatic changes occurred

in the south-eastern descent zone of the Greater Cauca-

sus Mountains in the middle of the Early Pleistocene

period (mid-Baku epoch) and during this era, warming

glaciers which had formed in the Turkan epoch melted

entirely  and  brought  about  an  increasing  water  level

which penetrated the Caspian Sea and forests formed.

The June temperature of this area reached 25° C, the

mid-January  temperature  reached  +5  +7°  C,  and  the

amount of annual precipitation reached 500-600 mm.

Such climatic conditions had a positive impact on the

settlement of primitive people.

Finally, extreme cold climatic conditions occurred

on the territory of Azerbaijan at the end of the Early

Pleistocene epoch. Thick continental ice formed in the

higher zone of the Greater Caucasus Mountains and on

the Russian plain, with a resulting enlargement of plain

and basin areas.

expedition members 

1.    M.  Mansurov  -  Leading  scientific  worker,

ANAS, Ph.D.

2. Azad Zeynalov - Research worker, ANAS

3. Yi Seonbok – Professor, Seoul National University

financial support 

The expedition was carried out with the financial

support  of  SEBA  (Seoul-Baku) Azerbaijan-Korean

2012-ci ildə Qəbələ rayonunda Paleolit dövrünə aid kəşfiyyat işləri zamanı 

əldə olunmuş materiallar haqqında qısa məlumat

Brief information on the artifacts found during the Paleolithic exploratory excavations 

in Gabala region in 2012

SEBA

---

41

2011-2012

Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları  

reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon

AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun

birgə maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilmişdir.

tədqiqat ərazisi

2012-ci  ilin  yayında  Qəbələ  ərazisində  geniş

miqyasda  axtarışlar  aparılmış  və  uğurlu  nəticələr

əldə  edilmişdir.  Belə  ki,  Böyük  Əmili,  Hacıalı-

lı,  Soltannuxa,  Savalan  kəndləri  ətrafında  tək-tək

alətlər  tapılırdısa  da  paleolit  məmulatına  müəyyən

sahədə,  yalnız  Qaradeyin  kəndinin  şimal-qərbində,

Böyrək  bulağı  yaxınlığındakı  taxıl  zəmisində

rast  gəlinmişdir.  Çopperlər  (kobud  vurma  aləti),

iskənələr,  biryanlı  qaşovlar  üzə  çıxarılmışdır. Təzə

(Yeni)  Qaradeyin  paleolit  yaşayış  yeri  Orta  Aşel

dövrünə  aiddir.  Kompleksin  oxşar  nümunələrinin

Ceyrangildə açılan paleolit yaşayış yeri materialla-

rı, həmçinin Dağıstanda aşkar edilib tədqiq olunan

Erkən Paleolit alətləri ilə uyğunluğu vardır.

tapintilar

Qaradeyin  paleolit  yaşayış  yerində  aşağıdakı

alətlərin təsviri diqqət çəkir.

Massiv  qəlpə  -  dördbucaq  biçimlidir.  Yanları

dikdir.  Əsası  enli  olub,  alt  üzü  maili  vurulmuş  iki

aşırımlı vurma səthinə malikdir. Üst üzü nazik qatlı

qoparma izləri daşıyır. Yuxarı ucu sivridir. Çox gü-

man  ki,  nukleus  kimi  istifadə  üçün  hazırlanmışdır.

Ölçüləri: 10.5 × 9,7×4 sm (şək.2 (7)).

Dişli  qaşov  –  felzit  cinsli  yastı,  yuxa  çaydaşı

üzərində hazırlanmışdır. Düzbucaq formalı olub, sağ

yanı dikinə vurulmuşdur. Yuxarı ucunda üç gəz açıl-

mışdır. Ölçüləri: 6,8 ×5,3×2 sm (şək.2 (5) ).

Felzit cinsli üçbucaq formalı – çaydaşı üzərində

gəzli alət. Sol yanı və ona bitişik aşağı hissə dikinə

vurulmuşdur. Əsasən sağ yarısı və alt üzü təbii qaba-

rıqdır. Qəlpənin sağ yanı fasetlərdə gəzli ağız alın-

mışdır. Ölçüləri: 8,3 × 6,1 ×2,2 (şək.2 (2) ).

Bir yanlı batıq qaşov – trapes formalı massiv çax-

maqdaşı üzərində hazırlanmışdır. Yanları və tutaca-

ğı dik olub, hamardır. Alt və üst üzü yastıdır. Aşağı

Cultural Exchange Association and the Institute of

Archaeology and Ethnography of the ANAS.

investiGation area

We carried out substantial research work in Ga-

bala area and we achieved successful results in the

summer of 2012. Thus, single tools were seen in the

environs of Boyuk Amilli, Hajialili, Soltannukha and

Savalan villages, but Paleolithic tools were found in

a specific area only, in a cornfield near Boyrek spring

which is located in the north-west of Garadeyin vil-

lage.  Choppers,  chisels  and  uniface  scrapers  were

found.  The  new  Garadeyin  Paleolithic  settlement

belongs to the Acheulian period. Examples from the

complex accord with similar Paleolithic settlement

materials  which  were  found  in  Jeyrangil,  and  also

with Early Paleolithic tools which were found and

researched in Dagestan.

finds

In the Paleolithic settlement of Garadeyin village,

the description of the following tools is noteworthy:

A  massive,  quadrangular-shaped  fragment,  the

lateral  sides  of  which  are  erect.  The  base  is  wide

and the lower surface has a slanting, struck, biface,

percussion surface. The top surface has a thin layer

of breakout traces. The upper part is sharp. It is as-

sumed that it was made for using as a core. Dimen-

sions in cm: 10.5×9.7×4 (Fig.2.7).

Denticulated scraper made of felsic, thin pebble.

It is rectangular-shaped and the right side is perpen-

dicular. There is a three-holed opening in the upper

part. Dimensions in cm: 6.8×5.3×2 (Fig.2.5).

Felsic, triangular-shaped, holed tool made from

pebble. The left side and the lower part adjoining the

left side are perpendicular. In particular, the right

half and the lower surface are naturally convex. Di-

mensions in cm: 8.3×6.1×2.2 (Fig.2.2).

Uniface, indented scraper made from a trapezi-

um-shaped  massive  flint. The  lateral  sides  and  the

2012-ci ildə Qəbələ rayonunda Paleolit dövrünə aid kəşfiyyat işləri zamanı 

əldə olunmuş materiallar haqqında qısa məlumat

Brief information on the artifacts found during the Paleolithic exploratory excavations 

in Gabala region in 2012

SEBA

---