The gabala archaeological expedition
Yüklə 14,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
24 2011-2012 Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon Dağın cənub və şərq yamacları, eləcə də zirvəsi araşdırılmışdır. Dağın zirvəsində Orta əsrlərə aid gil əşyalar tapılmışdır. Bunlar haqqında AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnsti- tutuna məlumat verilmişdir. Dağa qalxma dağın cənub yamacından başladı və şərq yamacındakı enişlə - Sırt-Yengicə kəndi və Dəmiraparan çayı istiqamətində başa çatdı. İşin gedişində həmçinin Dəmiraparan çayına da baxış keçirilmişdir. Cənub yamacında üzərində iki çatın əksi olan daş çapacaq tapılmışdır (şək.8). Təəssüf ki, bu tapın- tı yeganə olduğu üçün həmin ərazidə araşdırma aparmağa imkan vermir. Marşrut üzrə ikinci dayanacaq Çomrad zirvəsi olmuşdur. Dağa qalxma onun cənub yamacından, Zirik və Dızaxlı kəndlərinin ətrafından başlanmış- dır. Daha sonra isə Qəbələ və Oğuz rayonlarının inzibati sərhədi sayılan Türyançayın ən şərq və ən qərb nöqtələrindən keçmişdir (şək.9-13, 16). Dağdan eniş Çomrad dağının ən qərb nöqtəsindən Qırxbulaq çayına (şək.15) və Nic kəndinə kimi şimal yamacı üzrə həyata keçirilmişdir. Şimal ya- macı üzrə Alban xristian kilsəsinin dağıntılarına da baxış keçirilmişdir (şək.14). Nəzərə alsaq ki, Savalan kəndində Paleo- lit dövrünə aid artefakt daha əvvəl aşkar edil- mişdir, bu ərazidə təkrar tədqiqat aparmaq daha məqsədəuyğun olardı (şək.2-4). Belə ki, Sava- lan kəndi, Türyançay və Sarısu çayları, Savalan kəndi-Ağdaş şəhəri trasının şərqində yerləşən Türyançay qoruğunun ərazisi daxil edilmişdir. Qoruğun ərazisində tədqiqatlar 5 km-dək ərazini əhatə edirdi. Tədqiqatların aparıldığı əraziyə həmçinin Bö- yük Qafqazın cənub yamaclarının Şirvan düzü ilə əvəzləndiyi ərazilər, Qəbələ rayonunun inzibati sərhədlərinin daxil olduğu ərazilər, Axarbaxar silsiləsi (savalan) daxil edilmişdir (şək.17-18). Bu ərazidə həmçinin Türyançayın terrasları da daxil edilmişdir. Burada Paleolit tapıntılarına rast gəlinməmişdir. The first stop on the itinerary was the moun- tain to the south-west of Gabala city (Fig.7). The southern and eastern slopes of the mountain, as well as the peak, were explored. Fragments of ce- ramics belonging to the Middle Ages were found on the peak of the mountain. This was reported to the CEO of the Institute of Archaeology and Eth- nography of the ANAS. The ascent of the mountain was begun from the southern slope and the descent was made to the bottom of the eastern slope to the Sirtyengija and Demiraparan Rivers. Terraces of the Demiraparan River were surveyed as well. A stone hoe with two split negative bulbs (Fig.8) was found on the southern slope. Unfortunately, this unique find is inconclusive and it does not verify that Paleolithic signs were found in this region. The second stop on the itinerary was the Chom- rad ridge. The ascent was begun from the southern slope from the vicinity of Zirik and Dizakhly vil- lages and continued further through the peaks from the southernmost point to the westernmost point – the Turyanchay River, the administrative bor- der between Gabala and oghuz regions (Fig.9-13, 16). The descent of the mountain in the north was from the westernmost point on the peak of Chom- rad Mountain to the Girkhbulag River (Fig.15) and Nij village. The remains of an Albanian church (Fig.14) were explored on the northern slope. In view of the fact that a Paleolithic artifact was found in the vicinity of Savalan village, it would be appropriate to repeat a survey of this area (Fig.2-4), in particular, in the vicinities of Savalan village, the terraces of the Sarisu and Turyanchay Rivers and the territory of Turyanchay reserve lo- cated to the east of the Savalan village - Agdash city route. The total area surveyed was 5 km. The Akharbakhar ridge (savalan), where in fact the southern spurs of the Greater Caucasus reach the Shirvan Steppe, up to the administrative border of Gabala region (Fig.17-18), was also explored. Terraces of the Turyanchay River were explored in this area as well. There were no Paleolithic finds. 2011-2012-ci illərdə Qəbələ rayonunda Paleolit dövrünə aid arxeoloji kəşfiyyat işləri haqqında hesabat Report on the Paleolithic archaeological exploratory excavations in Gabala region in 2011-2012 SEBA
25 2011-2012 Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon nəticə Bu ərazilərdə Paleolit dövrünün izlərinin axtarışı- nın aparılmasına XXI əsrin ilk onilliyində Dağıstan ərazisində, Böyük Qafqazın şimal yamaclarında 1.5 milyon ildən çox yaşı olan ilk paleolit dayanacaq- larının tapılması təkan vermişdir. Bu dayanacaqlar Muxqay, Aynikab, Darvaqçay və s. olmuşdur. Bu ta- pıntıdan sonra Gürcüstanda olan növbəti tapıntı yer almışdır. Yaşı 1.8 milyon ildən çox olan bu Paleolit dayanacaq Dmanisidə-Azərbaycanın Gürcüstanla olan qərb sərhədlərinə yaxın ərazilərdə tapılmışdır. Bu tapıntılar məntiqli bir sual ortaya çıxardı: ilkin insanlar hansı yolla həmin yerlərə gəlib çıxmışdır? Bu suala ən məntiqli cavab da Azərbaycanın müasir əraziləri olmuşdur. Qeyd edilən fərziyyəni əsas götürərək Böyük Qafqazın cənub yamaclarında həmin insanların izinə düşməyə bir neçə dəfə cəhd göstərilmişdir. Lakin cənub yamaclarının dik sıldırımları, yüz min illər boyunca sel sularının gətirdiyi daşlıqlar axtarışların aparılmasını xeyli çətinləşdirirdi. Paleolit düşərgələrinin tapılmasının daha müm- kün olacağı ərazilər Böyük Qafqazın yamacların- dan cənubda yerləşən düzənliklər, xüsusilə də iqlim və geoloji dəyişikliklərin nəticəsində iki milyon il əvvələ aid olan yataqların yuyulub üzə çıxdığı yerlərdə ola bilər. Qəbələ rayonu ərazisinin müxtəlif nöqtələrində daha əvvəl qeyd etdiyimiz Paleolit döv- rü tapıntılarına bənzər artefaktların tapılması aparı- lan araşdırmaları daha məqsədyönlü edir. *** 2012-ci ilin sonunda Kür-Araz ovalığında aparı- lan tədqiqatlar bu fərziyyəni təsdiqlədi. Mingəçevir su anbarının cənub sahilində – geoloji Abşeron yataqlarında, yəni yaşı bir milyondan artıq olan təbəqələrdə, Qaraca Paleolit düşərgəsi aşkarlandı və oradan qədim insanların daş əmək alətləri tapıldı.
The discovery in the first decade of the 21 st cen-
tury of Early Paleolithic stations dating back 1.5 million years or more on the northern slopes of the Greater Caucasus, i.e. in Dagestan, served as the im- petus for carrying out surveys to uncover Paleolithic signs in this region. These stations are: Mukhchay, Aynikab, Darvagchay, etc. A 1.8-million-year-old Paleolithic station was discovered at Dmanisi in Georgia, not far from Azerbaijan’s western border with Georgia. These finds give rise to a logical question: how did these early humans reach these places? And the answer is logical as well: from the territory of mod- ern-day Azerbaijan. In view of this hypothesis, several attempts were made to uncover traces of these humans on the southern slopes of the Greater Caucasus. But the steepness of the southern slopes, the abundance of pebbles washed along by torrents over hundreds of years made surveying this area difficult. The possible areas where Paleolithic camps might be found are the plains, located to the south from the slopes of the Greater Caucasus, especially the sites where climatic and geological changes have expelled two million-year-old fields to the surface. However, we cannot rule out the possibility that there may be traces of Paleolithic activity on the southern slopes. The finding of Paleolithic-shaped artifacts in different areas of Gabala region makes such surveys appropriate. ***
In late 2012, the investigations carried out in the Kur-Araz lowland became evidence to this theory. On the southern bank of the Mingachevir reservoir, on the geological fields of the Absheron, i.e. the strata with over one million years, the Garaja Paleolithic camp were detected and stone labour tools of primitive men were found there. 2011-2012-ci illərdə Qəbələ rayonunda Paleolit dövrünə aid arxeoloji kəşfiyyat işləri haqqında hesabat Report on the Paleolithic archaeological exploratory excavations in Gabala region in 2011-2012 SEBA
Yüklə 14,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|