The gabala archaeological expedition

52

2011-2012

Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları  

reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon

yanıq, kömür, kül izinə təsadüf edilmədi.

Qazıntılar zamanı zəngin arxeoloji materiallar əldə

edilmişdir. Qalatapın şərq tərəfindən qara-boz rəngli

3 keramika nümunəsi əldə edildi. Bu nümunələr qa-

tın I təbəqəsinə uyğun gəlir. Eyni zamanda Qalatap

ərazisində  aparılmış  qazıntılar  buradan  Orta  əsrlərə

aid arxeoloji materiallar (keramika, çini qablar, şirli

qablar və s.) əldə etməyə şərait yaradır. Böyük Qaşda

dağıdılmış  kurqandan  Kür-Araz  mədəniyyətinə  aid

keramika parçaları toplanılıb (tablo I; 1-3).

Dən  daşları,  çapacaq,  bülöv  daşları  (şək.II;  1-3)

Qala  yeri  ərazisinin  toxunulmayan,  lakin  intensiv

əkinə  məruz  qalan  üst  hissəsindən  aşkar  edildi.  Bu

yerüstü  materiallar  –  iri  küp  (çox  güman  ki,  qəbir

küpləri) parçaları şübhəsiz ki, təpə əvvəl müsəlman

qəbiristanlığı kimi, sonradan isə əkin yeri kimi istifadə

edilərkən pozulmuş mədəni qatın əlamətləridir. Onu

da qeyd etmək lazımdır ki, Qala yeri (I sektor) 3 qa-

zıntı sahəsinə ayrılmış və hər 3 qazıntı sahəsi (35m

x 25m ölçüdə) kvadratlara ayrılmışdır. Kvadratlarda

qoyulan şurflar müxtəlif dərinliklərdə qoyulsalar da,

yanıq qatı hər yerdə izlənilir.

Müxtəlif  ölçülü,  formalı  dən  daşları  qazıntı  za-

manı  müxtəlif  dərinliklərdən,  əsasən  də  140-220

sm dərinlikdən aşkar olundu. III kvadratda, 300 sm

dərinlikdən yumru, ortası deşik istehsal aləti (iy baş-

lıqlarını deşmək, yonmaq, kəsmək üçün), IV kvadrat-

da isə həmin alət və içərisində iy başlığı aşkar olundu

(şək.XI; 6).

Demək  olar  ki,  bütün  kvadratlardan  və  bütün

dərinliklərdən  yumru,  ellipsvari,  müxtəlif  ölçülü,

daha çox çaydaşından hazırlanmış daşlar aşkar olun-

muşdur.  Onu  da  qeyd  edək  ki,  bu  daşlara  Eneolit

dövrünə aid abidələrdən tutmuş, Antik və İlk Orta əsr

abidələrinədək təsadüf edilir və güman edirik ki, bu

daşlar yalnız silah və ya istehsal vasitəsi (xammalı)

olmayıb, həm də dini-mifoloji mahiyyət daşıyıb.

Qala  yeri  –  Qaş  yaşayış  yerinin  səciyyəvi

cəhətlərindən biri də ondan ibarətdir ki, osteoloji qa-

lıqlar azdır, iri və xırdabuynuzlu heyvanlara məxsus

sümüklərin sayı isə demək olar ki, eynidir. Ov heyvan-

larına və ev quşlarına məxsus sümüklər isə 10-15%

were found namely at this burial (Fig.V; 3).

Only one jar was horizontally divided from the cent-

er and a child was buried in the jar. The lip of the jar

and the head of the skeleton were towards the north. No

traces of burning, charcoal or ash were found in this jar

either.

Rich  archaeological  materials  were  obtained  dur-

ing excavation. Three black-gray ceramic samples were

obtained on the eastern side of Galatap. These samples

correspond to the first level of the layer. At the same

time,  excavations  at  Galatap  produced  archaeologi-

cal materials (ceramics, porcelains, glazed dishes etc.)

from the Middle Ages. Pieces of ceramics of Kur-Araz

culture were gathered from a destroyed barrow at Great

Gash (table I; 1-3).

Millstones,  choppers  and  grindstones  (Fig.II;  1-3)

were found in the upper part of Gala yeri, which had

been left untouched but suffered from intensive crop-

ping. These  surface  materials  -  large  jar  (most  likely

burial-jar) pieces are undoubtedly signs of a destroyed

cultural layer in an area previously used as a Muslim

cemetery and further as a crop area. It should also be

noted that Gala yeri (Sector I) was separated into three

excavation areas and each of the three excavation areas

(35 m x 25 m) was separated into squares. Although the

shafts dug in the squares went down to various depths, a

burn layer is observed everywhere.

Millstones of different dimensions and shapes were

found at various depths and primarily at a depth of 140-

220 cm during excavations. Round, middle-holed pro-

duction tools were found at square III at a depth of 300

cm (used for perforating, rasping, cutting of spindles),

while the same tool and spindle within it were found at

square IV (Fig.XI; 6).

Round, ellipsoid stones of various dimensions made

mostly of cobble were found at almost all squares and all

depths. It should also be noted that these stones are ob-

served starting from monuments of the Eneolithic period

until monuments of the Ancient Period and the Early Mid-

dle Ages and it is thought that these stones served not only

as a weapon or production tool (raw material), but were of

religious and mythological significance as well.

2011-ci ildə Qəbələ Beynəlxalq Hava Limanı ərazisində 

aşkar olunmuş abidədə aparılan xilasedici arxeoloji tədqiqatların hesabatı

Report on the rescue archaeological surveys at the monument found within the territory

of the Gabala International Airport in 2011

SEBA

---

53

2011-2012

Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları  

reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon

təşkil edir. Burada çöl donuzu (qaban) sümükləri də

vardır ki, onların dişlərindən amulet və bəzək əşyaları

kimi istifadə edilmişdir. Sümükdən hazırlanmış san-

caq, biz, iynə, bəzək əşyaları da aşkar edilmişdir (şək.

XI; 5, XII; 2, X; 1-4).

Qala  yeri  –  Qaş  yaşayış  yerindən  aşkar  edilmiş

keramika, plastik materialların (xüsusi növ çaydaşın-

dan, obsidian və çaxmaqdaşından qaşov, kəsici alət,

burğu və s.) abidənin dövrünün dəqiqləşdirilməsində,

həmin  dövrün  ticarət  əlaqələrinin  araşdırılmasında,

dağ  keçidlərinin,  ticarət  və  xammal  axtarışlarında,

miqrasiya, etnik proseslərin və s. öyrənilməsində bö-

yük rolu oldu (şək.III, IX, X, XVIII, XIX, XX, XXI).

Ölçülərinə, ağızlarının formasına, naxışlanmasına,

gilinin tərkibinin təmiz yaxud saman və s. qatışıqlı ol-

masına görə fərqlənən küp, küpə, kuzə, xeyrə, kasa,

tava, tavax, və s. qablar əl ilə və ya fırlanan dəzgahda

hazırlanıb. I sektor II qazıntı sahəsindən aşkar edilmiş

əhəngdaşından düzəldilmiş bəzi qalıqların bu fırlanan

dəzgahın  bir  hissəsi  olduğu  güman  edilir  (şək.XIII,

tablo I; 1).

Küp  qəbirlərinin  küplərinin  hətta  daraqlan-

mış  naxışlı  olmasına  baxmayaraq,  küplərin  ağzı

keyfiyyətli keramika parçaları ilə örtülüb.

Keramika  çoxçeşidlidir,  olduqca  zövqlə  hazır-

lanmışdır.  Tərkibi  qatışıqsız,  yaxud  qum  və  saman

qatışıqlıdır.  Maraqlıdır  ki,  keramikadan  düzəldilmiş

bəzək,  oyuncaq  və  s.  əşyalara  təsadüf  edilmədi.

Mətbəx  və  süfrə  qabları  çoxluq  təşkil  edirdi.  İndiki

səviyyədə bəzi mülahizələr irəli sürmək mümkündür.

I  sektorda  küp  qəbirləri  mədəniyyətinin  varlı-

ğı məlum oldu (şək.V; 2, 3, 5, 7, VIII; 6, XVII). Bu

sektorda  yaşayış  yeri  kimi  insanlar  daha  qədimdən

məskunlaşıb.  Burada  Leylatəpə  mədəniyyəti  An-

tik dövr mədəniyyəti və İlk və İnkişaf etmiş Dəmir

dövrləri ilə qarışdırılır (mədəni qat birtəbəqəlidir).

I  sektorda  mədəni  qat  ümumi  hündürlük

götürüldükdə 350-450 sm arası dəyişir. Yanıq, divar

qalıqları hər yerdə izlənilir (şək.IV, XIII).

I sektordan (Qala yeri) aşkar edilmiş tikinti qalıq-

ları burada III tikinti dövrü olduğunu, qəbirlərin də di-

varlarla əhatə edildiyini dəqiqləşdirməyə imkan verir

One specific aspect of the Gala yeri-Gash settlement

is that there are few osteological remains with almost

the same number of cattle bones. The bones of hunted

animals and poultry account for 10-15 percent of the to-

tal. There are also the bones of wild pig (boar), the teeth

of which were used as amulets and adornments. Pins,

prods,  needles  and  adornments  made  of  bones  were

found as well (Fig.XI; 5, XII; 2, X; 1-4).

The  ceramics  and  easily-shaped  plastic  materials

found at Gala yeri-Gash settlement (currycombs, cut-

ting tools and drills made of a special type of cobble,

obsidian and flintstone) played a big role in determining

the monument’s age, in investigating the trade relations

of  that  age,  researching  mountain  transitions,  trading

and raw materials, the study of migration, ethnic pro-

cesses etc (Fig.III, IX, X, XVIII, XIX, XX, XXI).

Pitchers,  jars,  jugs,  bowls,  frying-pans,  wide  open

cups and other dishes of differing dimensions, lip shapes,

patterns, made of clean clay or of clay mixed with chaff

etc, made manually or with the use of a rotating machine-

tool were found. Some limestone-made remains found at

Sector I excavation area II were thought to be a part of

rotating machine-tool (Fig.XIII, table I; 1).

Furthermore, the jars of the jar-burial graves were

dressed and patterned and the lip of the jars was covered

by quality pieces of ceramics.

The ceramics are of a wide range and are sophis-

ticatedly made. The content is free from additives or

mixed with sand and chaff. It is interesting that no orna-

ments, toys and other such ceramic items were found.

Kitchenware and tableware dominated the finds. Some

considerations may be raised at such a level.

The presence of jar-burial grave culture was uncov-

ered in Sector I (Fig.V; 2, 3, 5, 7, VIII; 6, XVII). People

settled in this sector in more ancient times. Leyla-Tepe

culture is mixed here with Ancient Period culture and

primary and developed Iron Age cultures (the cultural

layer is on one level).

The  cultural  layer  in  Sector  I  in  terms  of  general

height varies from 350 to 450 cm. Burn and wall re-

mains are observed everywhere (Fig.IV, XIII).

The  construction  remains  found  at  Sector  I  (Gala

2011-ci ildə Qəbələ Beynəlxalq Hava Limanı ərazisində 

aşkar olunmuş abidədə aparılan xilasedici arxeoloji tədqiqatların hesabatı

Report on the rescue archaeological surveys at the monument found within the territory

of the Gabala International Airport in 2011

SEBA

---