The gabala archaeological expedition
Yüklə 14,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
120 2011-2012 Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon Çaxır və digər ərzaq məhsulları saxlamaq üçün istifadə olunan küplərin qalıqlarına, onların daş qa- paq parçalarına qazıntılar zamanı anbardan kənar sahələrdə də tez-tez təsadüf olunmuşdur. Anbarda küplər üçün qazılan çuxurlardan götürülən küplərin izləri yaxşı qalmışdır. Bu izlər əsasında götürülən küplərin oturacaqlarının diametrlərini də dəqiq müəyyənləşdirmək olur. Bütün çuxurlarda küplərin ətrafına onların tərpənməməsi üçün tökülən torpaq göyümtül yaşıl rənglidir (şək.5). İlk vaxtlar güman edirdik ki, küplər onlar üçün qazılan çuxurlara qoyularkən onların ətrafına bir qədər duru lil tökülmüşdür. Bunun nə ilə əlaqədar olması aydın deyildir. Bu barədə müxtəlif fərziyyələr söylənilmişdir. Lakin 2012-ci ildəki daha dəqiq müşahidələr göstərdi ki, küplərin ətrafındakı torpaqda olan bu rəng onlarda əmələ gələn çatlar- dan sızan, istifadə olunarkən ətrafa tökülən çaxırdan əmələ gəlmişdir. Bu böyüklükdə anbar şübhəsiz ki, bir adama aid ola bilməzdi. Anbar, görünür, ictimai əhəmiyyət da- şımışdır. Qazıntılar zamanı Qəbələdə aşkar edilən digər böyük ictimai əhəmiyyət daşıyan binaların qalıqları ilə yanaşı, bu böyüklükdə çaxır anbarının olması o zaman burada çox böyük şəhərin olmasını göstərir. Həm Antik şəhər yerində, həm də Qala sahəsində çaxır anbarlarının aşkar olunması Qəbələnin paytaxt kimi mövcud olduğu bütün dövrdə orada üzümçü- lük və çaxırçılığın yüksək səviyyədə inkişaf etdiyini göstərir. Qazıntı sahəsində 3-cü oval tikintidən alt təbəqə qazılarkən burada Son Tunc və İlk Dəmir dövrünə aid qatın olduğu da müəyyən edildi. Bu qatda daş toxa (şək.20, №1625), dən daşlarının parçaları, bəzi gil qab parçalarına rast gəlinirdi (şək.20, №1657). Həmin qatda çox hissəsi yerə basdırılan çox iri təsərrüfat küpünün qalıqları da qalmışdır. Bu küpün divarının qalınlığı 3 sm, qalmış hissəsinin hündür- lüyü 0,9 m, gövdəsinin diametri 1 m-dir. Küpün içərisində İlk Dəmir dövrü üçün səciyyəvi olan gil qabın hissələri qalmışdır (şək.22, №1656). Bu qab bozumtul rəngli, enli gövdəli, nisbətən dar boğazlı, not encountered in the rivers located near the city area. They were extracted from rock on the banks of the river located 25-30 km north of the ancient city area, near the present district center (in the north-west of the present district center). During the excavations, the remains of pitchers which were used for storing wine and other food prod- ucts and pitcher stone lid fragments were often found also in the outside areas of the warehouse. There were also traces of the pitchers taken out of the hollows which were dug to house them. It is also possible to determine exactly from these traces the diametres of the bases of the pitchers which were removed. The soil which was piled around the pitchers to hold them in place is bluish green in colour in all the hol- lows (Fig.5). At first we thought that a liquid sludge was poured around the pitchers when they were put into the hollows which were dug to house them. The reason for doing this was unclear. There were various conjectures. But more exact observations in 2012 indicated that the colour in the soil around the pitcher came from wine which had percolated through the fissures and from wine which was spilled while being poured from the pitchers. A warehouse of this magnitude could certainly not belong to one person. It seems that the warehouse was socially important. During the excavations, the exist- ence of the huge wine cellar along with the remains of other buildings taken to be of great importance which were detected in Gabala indicates that there was a very large city here at that time. The detection of a wine cel- lar in both the ancient city area and in Gala area indi- cates increasing viticulture and winemaking there at a high level during the entire period that Gabala was the capital. A stratum belonging to the Late Bronze and Early Iron Ages was detected in the excavation area when the layer which is located beneath oval building III was dug. A stone hoe (Fig.20, No. 1625), stone fragments and some fragment of clay pots were encountered in this layer (Fig.20, No. 1657). Also found were the re- mains of very big household pitchers of which major parts were dug into the ground. The wall of these pitch- 2012-ci ildə Qəbələnin Antik ərazisində aparılmış arxeoloji tədqiqatların hesabatı Report on the archaeological investigations on the Ancient site, Gabala in 2012 SEBA
121 2011-2012 Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon orta həcmli olmuşdur. Qabın boğazı iki sıra batıq nöqtələrlə naxışlanıb. Qabın gövdəsi iki qabarıq xətt, onların arası isə şaquli cızma paralel xətlərlə naxış- lanıb. Son Tunc və İlk Dəmir dövrü təbəqəsində bu küpün yaxınlığında və təxminən ondan 10 m qərb tərəfdə yerə basdırılan digər küpün alt hissəsinin içərisində qayıqvari dən daşlarının parçaları tapıldı. Bu təbəqədən boz rəngli, enli ağızlı gil qabın ağzının kənarının bir hissəsi (şək.22, №1658), kirəmit par- çasına bənzər gil qabın hissəsi, bozumtul rəngli gil qabın gövdəsinin hissəsi (şək.19, №1659, №1660), bozumtul rəngli, qalın divarlı qabların gövdələrinin parçaları (şək.22, №1661, №1662, №1665), belə qabların ağız hissəsinin kənarı (şək.22, №1663, №1664) və s. tapılmışdır. Bütün bu tapıntılar e.ə. I minilliyin 1-ci yarısı üçün səciyyəvidir. Bu qazın- tı mövsümündə və ondan əvvəlki illərdə də ən alt təbəqədə çaxmaqdaşı və obsidian qəlpələrinə, onlar- dan hazırlanan xırda alət hissələrinə təsadüf olun- muşdur. Əvvəlki illərdə aparılan qazıntılar zamanı III qazıntı sahəsindən 20 m şərqdə yerləşən qazıntı sahəsindən də bir ədəd kobud daş toxa tapılmışdır. Bu tapıntılar göstərdi ki, Antik Qəbələ şəhəri ya- ranan sahənin şimali- şərq hissəsində Son Tunc və İlk Dəmir dövründə yaşayış yeri olmuşdur. Bu ya- şayış yeri e.ə. I minilliyin ortalarında geniş ərazini əhatə edən böyük şəhərə çevrilmişdir. Əvvəlki illərdə Antik şəhər yerinin müxtəlif sahələrində aparılan qazıntılar zamanı Tunc dövrünə, hətta ola bilsin ki, İlk Tunc dövrünə aid olması gü- man edilən qalıqlara rast gəlinmişdir. Çox maraq- lıdır ki, bütün Qafqazda Antik dövrə aid yaşayış yerlərinin əksəriyyəti Tunc dövründə olan yaşayış yerlərinin üzərində yerləşir. Çox vaxt Antik dövrdə həmin yerlərdə insanlar məskunlaşarkən bilməyiblər ki, uzaq keçmişdə bu yerlərdə insanlar yaşamışlar. 2012-ci ildə Antik Qəbələ şəhər yerində Son Tunc və İlk Dəmir dövrünə aid belə mədəni təbəqənin olması birinci dəfə müəyyən olunmuş- dur. Bu təbəqədə e.ə. I minilliyin ortaları üçün səciyyəvi olan gil qab parçalarına da rast gəlinir. Belə qablar Şəmkir rayonunun Qaracəmirli kəndinin yaxınlığında Azərbaycan, Almaniya və ers is 3 cm thick, the height of the remaining part is 0.9 m and diametre of the body is 1 meter. Fragments of a clay dish typical of the Early Iron Age (Fig.22, No. 1656) remained inside one of the pitchers. The dish is grayish-coloured, with a wide trunk, relatively narrow- necked and medium-sized. The neck of the dish is pat- terned with sunken points in two rows. The body of the dish is patterned with two convex lines, but their middle is patterned with vertically incised parallel lines. Frag- ments of boat-shaped whetstones were found inside the lower part of another pitcher which was dug into the ground, significantly in the Late Bronze and Early Iron Age stratum near this pitcher and approximately 10 m in the area west of this pitcher. A fragment of the rim of a wide-lipped, gray-coloured clay dish (Fig.22, No. 1658), a fragment of a clay dish resembling a piece of tiling, (Fig.19, Nos. 1659, 1660), fragments of the bod- ies of thick-walled, grayish-coloured dishes (Fig.22, Nos. 1661, 1662, 1665), contours of the lip parts of such dishes (Fig.22, Nos. 1663, 1664), and so forth, were de- tected in this stratum. All of these finds are typical of the first half of the first millenium. Flint and obsidian shrapnel and the fragments of tools manufactured from them were found in the ground layer in this excavation season and also in previous years. During the previous years’ excavations, a stone hoe was also found in the ex- cavation area which is located 20 m east of excavation area III. These finds indicate that in the Late Bronze Age and Early Iron Age life was new in the north-east part of the area where ancient Gabala city was established. This settlement became a great city surrounding a large area in the middle of the first millenium. In previous years, remains belonging to the Bronze Age and even the Early Bronze Age were encountered during excavations in various areas of the ancient city. It is very interesting that throughout the whole of the Caucasus the majority of settlements belonging to the Ancient Period are located in Bronze Age settlements. Most of the time, people inhabiting those areas in the Ancient Period were unaware that people had lived there in more ancient times. It was in 2012 that a cultural stratum belonging to the Late Bronze Age and the Early Iron Age was first 2012-ci ildə Qəbələnin Antik ərazisində aparılmış arxeoloji tədqiqatların hesabatı Report on the archaeological investigations on the Ancient site, Gabala in 2012 SEBA
Yüklə 14,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|