The gabala archaeological expedition

182

2011-2012

Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları  

reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon

kar  olundu  (şək.5).  Divar  üzəri  bişmiş  kərpic  və

kirəmit qırıqlarından, həmçinin şirsiz və şirli saxsı

fraqmentlərindən ibarət olmaqla sistemsiz tikilmiş-

dir. Şimal-cənub istiqamətdə olan divarın qərb kənarı

boyu  üç  yerdə  biri-birindən  təxminən  120  sm  ara-

lıqda, dərinliyi 100 sm və daha çox olan, diametri 20-

30 sm-lik boşluqlar vardır. Şimal-cənub istiqamətdə

olan divarın mərkəz hissələrində çökəklik və divarın

qərb istiqamətə doğru nisbətən əyilməsi onun qərb

dibi boyu olan paya yerlərinin divarın möhkəmliyini

artırmağa xidmət etdiyini güman etməyə əsas verir.

Həmçinin, bu dirək yerləri divarın yanında və divarı

kəsmədiyi üçün onunla həmdövr olmasını göstərir.

Şimal-cənub  istiqamətdə  5.8  m  ona  çarpaz  olan

şərq-qərb istiqamətdə 5.9 m uzunluqda olan divarın

döşəməsini  yalnız  qazıntı  kvadratının  profillərində

izləmək mümkün olmuşdur. Qeyd edilən divar qərb

istiqamətinə davam edərək üçüncü kvadratda da da-

ğınıq  vəziyyətdə  izlənilməkdədir.  Üzərində  bişmiş

kərpic,  kirəmit  fraqmentləri  ilə  yanaşı,  üzəri  yaşıl

şirlə  örtülmüş  və  marqansla  dairəvi-spiral  naxış-

larla  bəzədilmiş,  həmçinin  üzərində  səliqəsiz  tünd

sarı şirlə bəzədilmiş və qəhvəyi şirlə örtülmüş saxsı

fraqmentlərinə əsasən divarın IX əsrin sonlarından

tez olmayaraq qurulduğunu söyləmək olar. Divarın

şərqdən qərbə doğru olan 2.9 m-lik hissəsi bir qədər

fərqlidir.  Bu  hissədəki  divarın  bünövrəsi  yalnız

kənarları bişmiş kərpicdən olmaqla, içərisi çiy kərpic

və gil məhlulu ilə doldurulmuşdur. Bu divar qurulu-

şuna görə fərqləndiyindən onun nisbətən qədim və

birinci kvadratdakı evin şimal divarı ilə əlaqəli oldu-

ğunu göstərir. Qeyd olunan divarın cənub kənarında

iki  dağılmış  təndir  aşkar  olundu.  Bu  təndirlərdən

birinin  şimal  kənarı  həmin  divar  tərəfindən  da-

ğılmışdır.  Təndirin  dağılmış  kənarı  bişmiş  kərpic

fraqmentləri ilə bağlanılmışdır ki, bu onun sonradan

istifadə olunduğunu göstərir. Təndir quruluşuna və

naxışlanmasına görə digərlərindən fərqlənir. Belə ki,

ayrı-ayrı hissələrdən hazırlanaraq üst-üstə qoyulmuş

(dörd dairə salamat qalmışdır) və bu hissələrin üçü

batıq və çıxıntılarla bəzədilmişdir (şək.6). Təndirin

ölçüləri aşağıdakı kimidir:

north (5.9 m long, 0.6-0.8 m wide) (Fig.5). The wall

was built unsystematically and there are baked brick

and  tile  remains,  fragments  of  glazed  and  unglazed

dishes in it. There are three hollows (depth: 100 cm

and more; diametre: 20-30 cm) located 120 cm apart

from one another along the west side of the north-east

wall. There is a hollow at the center of the north-south

wall and the wall bends westwards. The pile holes

along the wall show that these piles were sunk to make

the wall stronger. Also these pile holes do not cross

the wall and this means that they belong to the same

period. The floors of the north-south wall (5.8 m) and

east-west wall (5.9 m) were only seen in the profiles

of  the  excavated  square. The  above-mentioned  wall

continues in a western direction and is seen scattered

in the third square. There are baked brick and tile frag-

ments, pottery fragments with a green glaze covering

and round-spiral ornament done with potassium per-

manganate. Also, there are faience fragments roughly

decorated with a dark yellow glaze and covered with a

brown glaze. From these elements, it is reasonable to

say that the wall was built at the end of the 9th century.

The part of the wall (2.9 m) running from east to

west is a bit different. The edges of the wall founda-

tion were built of baked bricks. However, the rest of

the wall was built of raw bricks and clay mortar. This

wall’s structure is different and it shows that it is ear-

lier than the others. It is connected to the north wall

of the house in the first square. At the southern edge

of the above-mentioned wall, two destroyed tandoors

were found. The north edge of one of the tandoors was

destroyed by the same wall. The destroyed edge of the

tandoor was restored using baked brick fragments and

it shows that this tandoor was also used after the de-

struction was inflicted. This tandoor is different from

the others in its structure and patterns. The parts of the

tandoor were made seperately and put together (four

circles remain intact). Three parts are covered entirely

with protrusions incised and indentations (Fig.6). The

dimensions of the tandoors are as follows:

The height of the circles: 13 cm; upper circle: 5 cm;

second circle: 2.5 cm: third circle: 3 cm; bottom circle:

2011-ci ildə Qəbələnin Səlbir ərazisində aparılmış 

arxeoloji tədqiqatların hesabatı

Report on the archaeological investigations 

on the Selbir site, Gabala in 2011

SEBA

---

183

2011-2012

Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları  

reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon

h-13 sm.

üst dairə h-5 sm

2-ci dairə h-2.5 sm

3-cü dairə h-3 sm

alt dairə h-2.5 sm

xaricdən d-71 sm

daxildən d-63 sm

Şərq-qərb  istiqamətində  olan  divara  paralel  iki

cərgə  çaydaşından  0.20  m  enində  və  2.5  m  uzunlu-

ğunda digər bir divar da qeydə alındı. Divar bəzən iki

cərgə eninə və bir cərgə uzununa düzülsə də eyni enliyi

təşkil edir. Bu divar qərb istiqamətindən şimala uzanan

bir divara, şərq istiqamətində isə diametri 1.03 m olan

təndirə  birləşir.  Təndirin  üst  hissələri  dağılmış  olsa

da onun bişmiş kərpicdən döşənmiş bünövrəsi aydın

izlənilir (şək.7). Təndirin və ona birləşən ensiz diva-

rın bir qədər əvvəl qeyd edilən divarla heç bir əlaqəsi

yoxdur.  Ensiz  divarla  ona  şimal-cənub  istiqamətdə

birləşən  50  sm  enində  və  1.9  m  uzunluğunda  olan

divarın içərisində 57 sm diametrində dağılmış təndir

vardır. Qeyd edilən 1.03 m diametrində olan təndirdən

şimal-şərqdə  şimal  profilinə  bitişik  üzəri  bişmiş

kərpiclərlə döşənmiş ocaq yeri də qeydə alındı. Həmin

divarın iç tərəfindən mis pul aşkar edildi. Ensiz divar,

təndirlər, ocaq yeri ikinci kvadratdan şimalda yerləşən

dördüncü  kvadratda  aşkarlanmş  bişmiş  kərpiclərdən

qurulmuş ocaq qurğusu, təsərrüfat və tullantı quyuları

ilə əlaqəli olaraq hər hansı bir yaşayış evinin mətbəx

hissəsi olmasını göstərir ki, bu barədə 4-cü kvadratdan

bəhs edilərkən ətraflı yazılacaqdır.

Ümumiyyətlə,  şimal-cənub  və  şərq-qərb

istiqamətində  olan  divarların  iç  hissəsindəki  sahə

bütünlüklə  çınqıl  qatına  qədər  öyrənilmişdir.  Çınqıl

qatına  qədər  burada  kütləvi  dağınıqlıq  izlənilir.  Bu-

rada  şimal-cənub  istiqamətində  4.6  m,  şərq-qərb

istiqamətində 4.9 m-lik sahə qara və qatışıq torpaqla

müşahidə olunurdu. Plana salındıqdan sonra həmin qat

götürüldü. Həmin qat götürülərkən içərisindən dəmir

ox ucluğu və mis qolbaq aşkar edildi (tablo VII, 1).

15 sm qalınlığında qara ləkə götürüldükcə, alt hissədə

onun  qərbə  doğru  daraldığı  qeydə  alındı.  Qeyd  olu-

nan qarışıqlıq və dağıntılar çınqıl qatına qədər davam

2.5 cm; exterior diametre: 71 cm; interior diametre: 63

cm.

Another wall (width: 0.20 m; length: 2.5 m) which

was  built  in  two  rows  of  pebbles  was  detected  par-

allel  to  the  wall  running  in  the  east-west  direction.

Though the bricks were laid in two rows across and

two rows lengthways in some parts, the width of the

wall remains constant. From the western part, this wall

is connected to the wall which stretches northwards.

From the eastern part, it is connected to the tandoor

(diametre: 1.03 m). The top of the tandoor underwent

destruction. However, the foundation, which is built

of baked bricks, is clearly visible (Fig.7). The tandoor

and narrow wall are not connected to the wall men-

tioned above. There is a destroyed tandoor (diametre:

57 cm) between the narrow wall and a wall (width:

50 cm; length: 1.9 m) connected to it from the north-

south direction. There is a hearth cobbled with baked

bricks adjoining the north profile in a north-easterly

direction from the tandoor (1.03 m diametre) which

was mentioned above. A copper coin was found in the

inner part of the wall. The narrow walls, tandoors, fire

installations built of baked bricks and situated north

of the second square, the agricultural and waste wells

connected to them indicate that this area had been the

kitchen of a dwelling. All the details about it will be

given in the description of square IV.

In general, the inner areas of the walls running in a

north-south and east-west direction were investigated

down to the gravel-stone layer. The total destruction of

structures is observed down to the gravel-stone layer.

Areas in the north-south direction (length: 4.6 m) and

in the east-west direction (length: 4.9 m) consist of

dark and mixed soil. After including this in the plan,

the layer was removed. An iron arrowhead and a cop-

per bracelet were found during the removal of that lay-

er (table VII, 1).  During the removal of a 15 cm-thick

dark spot , it was seen that the spot gradually narrows

directly to the west. The above-mentioned rubble and

destruction were seen down to the gravel-stone layer

and in some parts they were seen as a heap on the grav-

el-stone layer.

2011-ci ildə Qəbələnin Səlbir ərazisində aparılmış 

arxeoloji tədqiqatların hesabatı

Report on the archaeological investigations 

on the Selbir site, Gabala in 2011

SEBA

---