The gabala archaeological expedition
Yüklə 14,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
188 2011-2012 Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon bir-birinə keçirilmiş saxsı boruları (tüng) qeyd etmək olar (şək.16). Borular bir qayda olaraq bir kənarı enli, digər kənarı dar hazırlanır ki, bu da axıdılan suyun istiqamətini və sürətini tənzimləyir. Dar hissələrin enli hissəyə keçirilməsi ardıcıllığına görə qeyd edilən bo- runun qərbdən şərqə doğru istiqamətləndiyini göstərir. Saxsı tünglər kənarları çınqıllı torpaqdan olan dar bir boşluqda yerləşdirilmiş, sonra çınqıllı-gilli torpaqla ör- tülmüşdür. Kəmər boyu müxtəlif yerlərdə dayaz quyu- lar da qeydə alındı ki, bunların kəmərin tikintisi və ona nəzarətlə əlaqəli olmasını ehtimal etmək olar. v kvadrat Bu kvadrat 2-ci kvadratın cənubunda olmaqla, yalnız 5x9 m ölçüdə qazılmışdır. Hələ yer səthindən 0.25-0.50 m dərinliyə qədər kvadratın şərq hissəsi qa- rışıq torpaq və zəngin saxsı fraqmentləri ilə müşahidə olunurdu ki, bu cür vəziyyətə 2-ci kvadratın da eyni istiqamətində təsadüf edilmişdir. Burada mühüm tiki- li qalıqlarına təsadüf olunmadığından 1.2 m dərinliyə qədər qazıldı. Kvadratın cənub, şimal-qərb və mərkəzində müxtəlif dərinliklərdə quyular qeydə alın- dı. Qeyd edək ki, bu kvadratdan Son Antik dövrə aid xeyli sayda saxsı fraqmentlər aşkar edildi (tablo I, 6). vi kvadrat 3-cü kvadratın cənubunda, 5-ci kvadratın qərbində yerləşən bu hissə əvvəlcə 5x9 m ölçüdə qazılmış, aşkar olunmuş tapıntılara görə 9x9 m genişləndirilmişdir. Burada 3-cü kvadratda aş- kar olunmuş gil möhrə divarın cənuba dönən bir hissəsində izlənildi. Bundan əlavə, kvadratın şimal- qərb hissəsində yan-yana qoyulmuş iri puç daşlara təsadüf olundu ki, onlar da yer səthinə yaxın oldu- ğundan müxtəlif vaxtlarda əkin üçün şumlanan za- man texnika vasitəsilə aşırdılmışdır. Gil möhrə tiki- linin içərisindən puç daşdan yonulmuş səkkizguşəli sütunaltlığı da aşkar edildi (şək.17). Bu tapıntılar həmin hissədə inzibati bina qalıqlarının varlığını göstərir. are broad on one side and narrow on the other, which regulates the direction and speed of the flow. Due to the sequence of the connection of the narrow parts to the broader parts, we could determine the direction of the flow of the pipes. These clay pipes were placed in a nar- row hollow which was surrounded by gravel-stone and soil and covered by gravel-stone. Along the pipeline, several shallow wells were observed and it is supposed that they are related to the construction of the pipes and helped to regulate the flow.
This square is located to the south of square II and its dimensions are 5x9 m. The east of the square is rich in mixed soil and numerous clay fragments to a depth of 0.25-0.50 m from the surface, which is similar to the condition of the second square at the same part. No important building structures were observed here; hence it was excavated only 1.2 m. deep. Wells of various depths were discovered in the south, south-west and at the center of the square. Many clay fragments belonging to the Late Antique Period were discovered in the square (table I, 6). square vi This square which is located to the south of square III and west of square V, was first excavated in an area of 5x9 m, then this area was widened to 9x9 m following finds. It was observed at the section of the clay fence wall that turns in a westerly direction which was discovered in square III. Moreover, there are large stones placed side-by-side at the north-west part of the square close to ground level. It is assumed they were dumped there during tillage at a later time. An octagonal column base was discovered within the clay wall structure (Fig.17). These finds are ele- ments of administrative buildings located here. 2011-ci ildə Qəbələnin Səlbir ərazisində aparılmış arxeoloji tədqiqatların hesabatı Report on the archaeological investigations on the Selbir site, Gabala in 2011 SEBA
189 2011-2012 Qəbələ arxeoloji ekspedisiyasının hesabatları reports oF the gabala archaeologıcal expedıtıon vii kvadrat 4-cü kvadratın şərqində qoyulmuş 7-ci kvadra- tın tədqiqində məqsəd saxsı boruların istiqamətini müəyyənləşdirməkdən ibarət idi. Həmin kvadratda borulara təsadüf olunmasa da, orada gil möhrədən tikilmiş bina qalıqları (şək.18), təsərrüfat quyuları və iri təsərrüfat küpü aşkar edildi (şək.19). İri təsərrüfat küpü 1.55 m hündürlükdə olmaqla boğaza qədər torpağa basdırılmış vəziyyətdə istifadə olunmuşdur (tablo III, 5). Küpün kənarlarında paya yerləri də var- dır. Küp bütöv olsa da, onun gövdəsində iki çat vardı. Bu çatların içərisi torpaqdan təmizlənərək, yerindəcə bərpa edilib in situ saxlanıldı. Kvadratın şimal-şərq hissəsində mühüm tikili qalıqlarına təsadüf olunma- dığından orada alt qatların öyrənilməsinə başlanıldı. Həmin yer 2.9 m dərinliyə qədər qazılaraq xam tor- pağa çatdırıldı. Kvadratın şərq kənarı boyu üzü qiblə istiqamətinə olan dörd qəbir qeydə alındı ki, bunlar ərazidə yaşayışın tərk olunmasından sonrakı dövrə aiddir. Bir qədər əvvəl haqqında bəhs edilən saxsı boruların istiqaməti şərqə tərəf olsa da, onların bu- rada aşkarlanan iri təsərrüfat küpünün yaxınlığında olması məlum deyil. Tədqiqat zamanı küpün saxsı boruları dağıdıb-dağıtmaması faktı da qeydə alın- madı. Lakin, 7-ci kvadratın şimalında, enişə doğru qoyulmuş 12-ci kvadratda boruların ardı izlənilir. Saxsı borularla iri təsərrüfat küpünün həmdövr, yəni VIII-IX əsrlərə aid olması məqsədəuyğundur. viii kvadrat Saxsı boruların istiqamətlərini izləmək üçün qərbə doğru 8 və 9-cu, şimala doğru 10-cu kvadrat- ların tədqiqinə başlanıldı. 8-ci kvadratda boruların ardını izləməklə yanaşı, burada müxtəlif istiqamətdə digər iki saxsı boru xətti aşkarlandı (şək.20). Hələ 4-cü kvadratda şərq-qərb istiqamətində izlənilən boru şərq tərəfə doğru, 8-ci kvadratda həmin xətti kəsən şimal-şərq və cənub-qərb istiqamətində digər bir boru ilə toqquşur. Bu borunun su axımı istiqaməti cənub-qərbdən şimal-şərqədir. Həmin
The purpose of the excavations in square VII lo- cated to the east of square IV was to determine the direction of the clay pipes. Though the pipes were not observed in the square, building remains made of clay (Fig.18), agricultural wells and a large pitch- er (Fig.19) were discovered. The large agricultural pitcher is 1.55 m tall and was used buried up to its neck (table III, 5). Traces of piling are observed around the pitcher. Though the pitcher was discov- ered as a complete artifact, it did have two cracks. The integral parts of the cracks were cleaned of soil, renovated and preserved. Since the north-eastern part of the square is not observed as having significant building structures, excavation was carried out in deeper layers. The area was excavated to a depth of 2.9 m down to a raw soil layer. Four graves, in which the skeletons’ heads were lying towards Mecca, were discovered along the eastern part of the square. The graves belong to the post-residence period in the area. The direction of the above-mentioned clay pipes was eastwards, while they got lost close to the ag- ricultural pitcher which was discovered. It is not known whether the pitchers resulted in the destruc- tion of the pipes. However, the pipes continue into square XII, which is located to the north of square VII. Both the clay pipes and the agricultural pitchers are assumed to belong to the 8th-9th centuries.
To observe the direction of the clay pipes, an in- vestigation was initiated in squares VIII and IX west- wards and in square X northwards. Along with the clay pipes already found, another two lines of clay pipes were discovered in square VIII (Fig.20). Thus, the east-west clay pipe located in square IV meets on the east side another pipe in square VIII running in a north-easterly and south-westerly direction. The di- rection of flow in this pipe is from the south-west to- wards the north-east. The pipe passes close to a pool 2011-ci ildə Qəbələnin Səlbir ərazisində aparılmış arxeoloji tədqiqatların hesabatı Report on the archaeological investigations on the Selbir site, Gabala in 2011 SEBA
Yüklə 14,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|