The scientific and pedagogical
Yüklə 5,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
105 P.Məmmədov olunduğu məlumat vərəqi təqdim olunmalıdır; bu cür məlumat vərəqləri müxtəlif dillərdə mövcud olmalıdır və məlumat sadə və aydın dildə yazılmalıdır; yetkinlik yaşına çatmayan şəxsin bu məlumatı tam başa düşməsinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. CPT belə bir yeni standart da müəyyən etmişdir ki, yetkinlik yaşına çatmayan şəxslər, bir qayda olaraq, polis və ya digər hüquq mühafizə orqanında 24 saatdan artıq saxlanıla bilməz. Komitə hesab etmişdir ki, yetkinlik yaşına çatmayan şəxslərin törətdikləri cinayət əməlləri üzrə ixtisaslaşan polis əməkdaşları xüsisi təlim keçməlidirlər. Komitə 24-cü illik məruzəsinə belə bir standart daxil etmişdir ki, yetkinlik yaşına çatmayan məhbuslar müəyyən hallarda yaşlı məhbuslarla birlikdə kameradan kənar fəaliyyətdə (gündəlik gəzintidə olmaq, işləmək, təhsil almaq və s.) iştirak edə bilərlər, lakin bir şərtlə ki, bu, müəssisə əməkdaşlarınin ciddi nəzarəti altında olmalıdır. Komitənin fikrincə, yetkinlik yaşına çatmayan məhbusların baraklarda saxlanılmasına yol verilməməlidir, çünki bu halda həmin şəxslər daha çox zorakılıq və istismar riskinə məruz qalmış olurlar. CPT qeyd etmişdir ki, yetkinlik yaşına çatmayan məhbuslara öz şəxsi paltarlarını geyməyə icazə verilməlidir. Uyğun paltarları olmayan şəxslər müəssisə tərəfindən mülki paltarla təchiz edilməlidirlər. CPT müəyyən etmişdir ki, penitensiar müəssisəyə qəbul edilən hər bir yetkinlik yaşına çatmayan məhbus üçün fərdi plan tərtib olunmalıdır; bu planda məqsədlər müəyyənləşdirilməli və həmin məqsədlərə hansı müddətlərdə və hansı vasitələrlə nail olunacağı konkret göstərilməlidir. Belə bir planın olması yetkinlik yaşına çatmayan məhbuslara penitensiar mərkəzdə olduqları vaxtı daha səmərəli keçirmələrinə və cəmiyyətə yenidən inteqrasiya olunmaq üçün bu müddətdə müvafiq bacarıq və vərdişlər əldə etmələrinə imkan yaratmalıdır. 24-cü illik məruzəsində CPT belə bir yeni standart da müəyyənləşdirmişdir ki, sosial inteqrasiya məqsədi ilə yetkinlik yaşına çatmayan məhkumlara müntəzəm surətdə məzuniyyət verilməlidir. CPT həbsdə olan yetkinlik yaşına çatmayan şəxslərin öz ailələri və digər şəxslərlə mütəmadi görüşlərinin təşkil edilməsinin vacibliyini xüsusi olaraq vurğulamışdır. Komitənin fikrincə, bu kateqoriyadan olan şəxslər hər həftə bir saatdan çox olmaqla görüş keçirə bilməlidirlər. CPT-nin 24-cü illik məruzəsinə daxil etdiyi yeni standartlardan biri də ondan ibarətdir ki, yetkinlik yaşına çatmayan məhbusun bir müəssisədən başqa bir müəssisəyə köçürülməsi, onun barəsində tətbiq olunan intizam sanksiyaları və təhlükəsizlik tədbirləri haqqında, habelə hər hansı xəstəliyə, zədəyə və ölüm faktına aid məlumatlar təxirə salınmadan həmin şəxsin valideynlərinə və ya qanuni nümayəndəsinə təqdim olunmalıdır. Yaxşı başa düşüləndir ki ki, CPT-nin standartlarının əsasında işgəncənin və qeyri- insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftarın və ya cəzanın qarşısının alınması dayanır. Məhz buna görə, yəni pis rəftarın qarşısını almağa yönəldiyinə görə CPT-nin standartları İnsan hüquqları haqqında Avropa Konvensiyasının 3-cü maddəsinin tətbiqi ilə bağlı İnsan hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin müəyyənləşdirdiyi hüquqi standartlardan olduqca geniş və müfəssəldir. Birinci növbədə bu, CPT-nin önləyici xarakter daşıyan mandatı ilə bağlıdır. CPT işgəncəyə və digər yolverilməz rəftara apara bilən bütün mümkün səbəbləri və şəraiti 106 P.Məmmədov aradan qaldırmağa çalışmalıdır. Belə ki, hər hansı fakt və ya situasiya özü-özlüyündə İnsan hüquqları haqqında Avropa Konvensiyasının 3-cü maddəsini pozmaya da bilər, amma bu fakt və ya situasiya CPT-nin nəzərindən qaçmayacaq, ona görə ki, Komitənin fikrincə, burada pis rəftara gətirib çıxara bilmə ehtimalı ola bilər. Bir misal göstərək. 300 məhbusun qaldığı bir müəssisədə cəmisi bir tibb bacısının çalışması özü-özlüyündə qeyri- insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftar kimi tövsif edilə bilməz. Lakin CPT bu faktı çatışmazlıq kimi səciyyələndirəcək və dövlətdən təcili olaraq əlavə tibb bacılarının işə götürülməsini tələb edəcəkdir. Çünki 300 məhbusa cəmisi bir tibb bacısının və ya feldşerin tibbi xidmət göstərməsi CPT-nin standartına uyğun deyildir. İkincisi isə, Komitənin başlıca məqsədi azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərin vəziyyətini dövlətləri mühakimə etmək yolu ilə deyil, onlarla dialoq və əməkdaşlıq qurmaqla yaxşılaşdırmağa nail olmaqdan ibarətdir. Bununla belə, qeyd etdiyimiz kimi, CPT-nin müəyyənləşdirdiyi standartlar hüquqi cəhətdən məcburi deyildir, tövsiyə xarakterlidir. Onu da əlavə edək ki, CPT-nin standartları həm də azadlıqdan məhrumetmə ilə bağlı olan universal sənədlərdən, məsələn, yuxarıda adını çəkdiyimiz Məhbuslarla rəftara dair BMT-nin standart minimal qaydalarından (“Nelson Mandela qaydaları”ndan) və Avropa penitensiar qaydalarından daha təfərrüatlı və daha detallaşdırılmışdır. Səbəb ondan ibarətdir ki, CPT-nin standartları statik deyil, dinamik xarakter daşıyır. Adı çəkilən iki sənəd dövlətlərin nümayəndələri arasında danışıqların məhsuludur və həmin danışıqlar bitəndən sonra onlar bu müddəaların tətbiqində və inkişaf etdirilməsində heç bir rol oynamayıblar. Bundan fərqli olaraq, CPT-nin üzvləri daim həbs yerlərindəki reallıqlarla üz-üzədirlər və bütün bu gördükləri barəsində şərh vermək və dəyərləndirmələr aparmaq onların CPT Konvensiyasından irəli gələn vəzifəsidir. Yuxarıda qeyd etdik ki, CPT-nin müəyyənləşdirdiyi standartlar onun illik məruzələrində “maddi” bölmələr kimi öz əksini tapır və sonradan həmin bölmələr ayrıca “CPT-nin standartları” adlanan toplu kimi dərc olunur və daim yenilənir [7]. CPT-nin standartları həm də məxfi qaydada, yalnız daxili istifadə üçün sistemləşdirilir. Bu işlə Komitənin üzvlərindən təşkil olunmuş xüsusi işçi qrupu – 7-10 üzvdən ibarət Yurisprudensiya qrupu məşğul olur. Bu qrup CPT-nin monitorinq səfərləri zamanı etdiyi tövsiyələrdə və Komitənin illik məruzələrində öz əksini tapmış standartları ayrı-ayrı sahələr və məsələlər üzrə sistemləşdirir. Müntəzəm qaydada bu toplu yenilənir və Komitənin üzvlərinə paylanılır. Toplunun ictimaiyyət üşün açıq olmamasına əsas səbəb odur ki, buraya həm də dərc edilməmiş məruzələrdə öz əksini tapmış standartlar daxil edilir. Vacib bir məqamı qeyd etmək lazımdır ki, CPT öz standartlarını inkişaf səviyyəsindən asılı olmayaraq bütün ölkələrə bərabər şəkildə tətbiq edir. 1990-cı illərin əvvəllərində Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrinə səfərlər etməyə başlayarkən CPT belə bir qəti mövqe ortaya qoydu ki, o dövrə qədər Qərbi Avropa ölkələrinə səfərlər zamanı işləyib hazırladığı standartlar bütün Avropaya şamil olunur. CPT-nin standartlarının müvafiq sahələrdə digər beynəlxalq sənədlərin, xüsusən Avropa penitensiar qaydalarının hazırlanmasında, İnsan hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsinin presedent hüququnda, eləcə də milli qanunvericilikdə rolu xüsusi qeyd olunmalıdır. İnsan hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsi 300-dən artıq qərarında CPT-nin Yüklə 5,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|