22
AQShda 10 million kvadratga, Yaponiyada 8,0 million kvadratga yetgan.
Yevropa mamlakatlarida ham bu borada namunali ishlar olib borilmoqda.
Bilamizki, Quyosh —
eng yaqin yulduz, usiz bizning sayyoramizda hayot
bo‗lishi mumkin emas. Kishilar o‗zining kundalik hayotida quyosh
energiyasidan u yoki bu usul bilan bu haqida o‗ylab ham o‗tirmay,
foydalanadilar. Masalan, hovliga kir yoysak — biz quyoshdan kelayotgan issiqlik
energiyasini ishlatamiz [15].
O‗zbekiston quyosh energiyasidan foydalanishda katta salohiyatga ega.
Mamlakatimizning iqlim sharoitlari quyosh energiyasidan foydalanish uchun juda
qulay.
«Fizika — quyosh» instituti mutaxassislarining hisob-kitoblariga ko‗ra,
O‗zbekiston hududiga tushadigan quyosh energiyasining miqdori, o‗rtacha hisob
bilan aytganda, mamlakatda boshqa manbalardan olinadigan energiyadan to‗rt
barobar ko‗p ekan. Quyosh energiyasining yalpi imkoniyatlari 51 mlrd t.n.e.,
texnik imkoniyati esa — 177 mln. t.n.e.ga teng. Ekspertlarning fikriga ko‗ra,
aynan quyosh energiyasidan foydalanish aholini
elektr energiyasi bilan
ta‘minlash, mamlakatning bir qator uzoq hududlarini yanada jadal rivojlantirish
masalalarini tez hal qilishga imkon beradi.
Shu bilan birga, O‗zbekiston kristalli kremniy olish uchun xom ashyo
zaxiralariga ham ega. Uning asosida butun dunyoda 90 foiz fotoelektrik modullar
ishlab chiqariladi. Kremniy konlari Jizzax va Samarqand viloyatlarida mavjud.
Ushbu resurs bazasi quyosh energetikasi sohasida muhim jamlovchi mahalliy
ishlab chiqarishni tashkil qilish uchun imkon yaratadi.
Quyosh energetikasini rivojlantirish istiqboli haqidagi masala O‗zbekiston
uchun yangilik emas. Quyosh energiyasidan foydalanish bo‗yicha
ilk tadqiqot
ishlari 70-yillarda boshlangan. Bir qator yutuqlarga qaramasdan, o‗sha zamon
texnologiyalari kerakli samaradorlikka erishishga imkon bermadi. Elektr
energiyasi va energiya yetkazuvchilar narxlarining
pastligi sababli quyosh
energetikasiga ehtiyoj sezilgani yo‗q. 1991 yildan so‗ng energetikaning bu
sohasini rivojlantirish ustuvorligi haqida bir qator qonun, meyoriy-huquqiy
23
hujjatlar, rivojlantirish dasturlari va boshqa rasmiy hujjatlar qabul qilindi. Lekin
quyosh energetikasini joriy etish uchun resurs
va imkoniyatlarni aniqlashga,
undan foydalanishga hamda xususiy sektorlarni rag‗batlantirishning ma‘muriy va
iqtisodiy mexanizmlarini yaratishga yetarli darajada e‘tibor qaratilmadi.
O‗zbekiston tabiiy gazning yirik zaxiralariga ega bo‗lganligi uchun
energiya resurslariga jiddiy ehtiyoj yo‗q. Shuningdek, mamlakat rivojlangan
energetika
infratuzilmasiga ega, elektr va gaz tarmoqlari deyarli barcha aholi
joylariga yetkazilgan.
Hamda aholi va korxonalar haligacha past narxlar bo‗yicha energiya bilan
ta‘minlanmoqda. Aynan energiyaning past narxi hukumat energetika siyosatining
asosiy ustuvor vazifalaridan hisoblanadi. Lekin bu ustuvor vazifalarni ado etish
qimmatga tushayapti. Energiya resurslariga dunyo miqyosida narxlar oshayotgan
bir paytda quyosh energiyasi imkoniyatlaridan foydalanish — bu energiyani
iste‘mol qilish tuzilmasining samaradorligini oshirishi mumkin.
Quyosh energetikasi markazlashtirilmagan ta‘minotini
rivojlantirish uchun
asos bo‗la olishi va energetika infratuzilmasiga jalb qilinadigan investitsiyalarni
qoplashdagi sifat va ishonchli muammolarni hal qilishi mumkin. Uzoqda
joylashgan va kam energiya talab qiladigan obektlarni energiya bilan
ta‘minlashda quyosh energetikasi juda qulay.
Quyosh energetikasini rivojlantirish O‗zbekiston uchun juda foydali,
chunki shu orqali tabiiy gaz iste‘mol turlari saqlab turiladi yoki qo‗shimcha
zaxiralarni eksport uchun ajratiladi (bugungi kunda ichki energiya iste‘molining
80–85 foizi qondirilmoqda). Ayni paytda tabiiy gazning 60 foizi o‗z
iste‘molchilarimiz va «O‗zbekenergo» DAK korxonalariga yetkazilyapti.
O‗zbek tabiiy gazining eksport narxi 2011 yil 1 oktabr holatiga ko‗ra, 1 ming
m
3
uchun 200– 230 AQSH dollarini tashkil qiladi. Bozorimizda esa bu narx —
57,1–45,9 (ulgurji narxda —
99,60 so‗m, aholi uchun
Dostları ilə paylaş: