Toshkent arxitektura-qurilish instituti

2.20-rasm. Shakldor metall listlardan tayyorlangan devor panellari. 
a – yiriklashtirilgan devor panellaridan qilingan to‘siq;b – panellarni ilmoqqa 
ilish; v – panelni tuzilishi; g – panellarni vertikal choki.1-sokol paneli;2-metall 
panellardan iborat to‘siq;3-deraza;4-stenda tayyorlangan yiriklashtirilgan panel;5-
tashqi qoplama;6-issiq sovuqni o‘tkazmaydigan qatlam;7-ichki qoplama;8-panelni 
ko‘tarib turuvchi rama to‘sini (harisi);9-biriktiruvchi bolt;10-mahkamlovchi skoba 
(uchlari ustunga payvandlangan);11-issiq sovuqni o‘tkazmaydigan paket;12-chok 
bekitgich;13-panel ramasi ustuni;14-bino ustuni. 
Yomg‘ir va erigan qor suvlari otmostka orqali devordan uzoqlashtiriladi. Yirik 
yig‘ma devor elementlar to‘liq zavod tayyorgarligi bilan (ya’ni, tashqi va ichki 
tomoni pardozlangan holda) ishlab chiqariladi.
Ustunlar qadami va bino oraliqlari o‘lchamlari devor panellari uzunligidan katta 
bo‘lgan holda, devor panellarini o‘rnatish uchun faxverk deb ataluvchi qo‘shimcha 
ustunlar o‘rnatiladi. Faxverk temirbeton yoki po‘lat to‘sinlardan, ba’zida havonlardan 
tashkil topadi. Faxverk elementlari poydevorlarga bikr o‘rnatiladi, tepa qismi esa 
karkasga sharnirli ulanadi. Faxverkdagi kuchlar karkasga erkin beriladigan va 

---

97 
karkasdagi yuklar esa faxverkka berilmaydigan qilib, ulanish konstruksiyasi amalga 
oshiriladi, ya’ni ulanish sirpanuvchi tayanch yechimida bajariladi.Yirik panelli 
devorlar va yig‘ma temirbeton karkasda faxverk faqat tik elementlar - temirbeton 
yoki po‘lat ustunlardan iborat bo‘ladi. Faxverk elementlari devor massasi va unga 
ta’sir 
etuvchi yuklarni qabul qilib, karkasga uzatadi. Devor panellari faxverk ustunlarga 
payvandlanib 
yoki 
bolt-gayka 
yordamida 
maxkamlanadi.Faxverk 
ustunlar 
temirbetondan yoki po‘lat dvutavrdan tayyorlanadi(2.21-rasm).