Toshkent arxitektura-qurilish instituti
16-rasm. Po‘lat ustunlarning asosiy turlari
Yüklə 11,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2.
16-rasm. Po‘lat ustunlarning asosiy turlari a – o‘zgarmas kesimli; b, v – o‘zgaruvchan kesimli; d – ajratilgan Asosiy karkas chetki qatorlarning ustunlarini geometrik o‘qlari binoning ko‘ndalang bo‘lish o‘qlaridan 500 mm ichkariga suriladi. Chetki devorlarning ichki sirtlari esa ko‘ndalang bo‘lish o‘qlari bilan ustma-ust tushishi darkor (nolli bog‘lanishi). Shunday yechim qabul qilinganda chetki devorlarning faxverk ustunlarini erkin joylashtirishda qo‘shimcha yopmalarsiz bino tomini yopishga imkoniyat topiladi. Ustunlar qadami va bino oraliqlari o‘lchamlari devor panellari uzunligidan katta bo‘lgan holda, devor panellarini o‘rnatish uchun faxverk deb ataluvchi qo‘shimcha ustunlar o‘rnatiladi. Faxverk temirbeton yoki po‘lat to‘sinlardan, ba’zida havonlardan tashkil topadi. Yirik panelli devorlar va yig‘ma temir-beton karkasda faxverk faqat tik elementlar - temirbeton yoki po‘lat ustunlardan iborat bo‘ladi. Faxverk elementlari devor massasi va unga ta’sir etuvchi yuklarni qabul qilib, karkasga uzatadi. Faxverk elementlari poydevorlarga bikr o‘rnatiladi, tepa qismi esa karkasga sharnirli ulanadi. Faxverkdagi kuchlar karkasga erkin beriladigan va 89 karkasdagi yuklar esa faxverkka berilmaydigan qilib, ulanish konstruksiyasi amalga oshiriladi, ya’ni ulanish sirpanuvchi tayanch yechimida bajariladi. Baland ishlab chiqarish inshootlarida faxverk ustunlarining ustu- vorligini oshirish uchun kran osti to‘sinlari sathida yotiq shamol fermalari o‘rnatiladi . Vertikal bog‘lanishlar sanoat binolari karkaslarining bo‘ylama yo‘nalishda bikrligini ta’minlaydi. Harorat va boshqa ta’sirlardan hosil bo‘ladigan zo‘riqish kuchlarini kamaytirish va ularni konstruksiyasini elementlararo taqsimlanishini ta’minlaydigan bunday vertikal bog‘lanishlarni temperatura bloki o‘rtasida joylashgan ustunlar oralig‘iga o‘rnatiladi. Bunda ustunlar qadami 12m va 18m bo‘lgan hol uchun esa “peshtoq” (portal) ko‘rinishdagi bog‘lanishlar qo‘llaniladi. Bog‘lanishlar soni shamol va kran tormoz kuchini katta kichikligiga, yopma konstruksiyasiga “stropil osti to‘sini yoki fermasini bor yoki yo‘qligiga qarab”, ustunlar qadami, tom yopmasini turiga “tekis yoki nishabli” qarab belgilanadi. Nisbatan past binolar (7-8m) ustunlari oralig‘iga (yer silkinishi kuzatilmaydigan joylarda) vertikal bog‘lanishlarni qo‘ymasa ham bo‘ladi. Bog‘lanishlarni prokat metallardan, shveller yoki burchakliklardan tayyorlanib, ular ustunlarga payvandlash orqali yoki boltlar yordamida qotiriladi. |