Sanoat va fuqaro binolari arxitekturasi Ўқув қулланма2
2.3 Sanoat binolarida ishlatiladigan temirbeton va po‘lat ustunlar. Faxverk ustunlar va ular orasidagi bog‘lovchilar. Bir va ko‘p qavatli sanoat binolari sinchlarini tuzishda temirbeton va po‘lat
ustunlar qo‘llaniladi.
Bir qavatli sanoat binolari temirbeton ustunlari tokchasiz yoki tokchali (ko‘prik
kranlar bilan jihozlangan holda) holda bo‘lishi mumkin. Ular bino tarxida
joylashishiga qarab o‘rta va chekka qator ustunlariga ajratiladi (2.9-rasm).
Ustunlar kesimi to‘g‘ri to‘rtburchakli, tavr profilida va boshqa ko‘rinishga ega
bo‘ladi. Ustun ko‘ndalang kesimi o‘lchamlari unga tushayotgan yuk miqdoriga
bog‘liq bo‘ladi. Ustunlar kesimi unifikatsiyalangan bo‘lib, to‘g‘ri to‘rtburchak
kesimli ustunlar uchun 400x400: 400x600: 400x800: 500x500: 500x600:
500x800mm, kesimi tavr profilida bo‘lgan ustunlar uchun kesimi uchun esa
400x1000: 500x1000: 500x1300: 500x1400: 500x1500: 600x1400: 600x1400: va
600x2400mm qilib olinadi. Bunda ustunlarni balandligi bo‘yicha mahsus detallar
o‘rnatilgan bo‘lib, ularga devor panellarini qotirish ko‘zda tutiladi (2.10-rasm).
Ustunlar qurilish maydonlarida yig‘iladigan bir necha qismdan iborat bo‘lishi ham
mumkin.
Ustunlarni koordinatsiya o‘qlariga bog‘lash muhim ahamiyatga ega bo‘lib,
unifikatsiya qilingan elementlarni montaj qilish, yig‘ma konstruksiyalar orasidagi
tirqishlar va choklarni hisobga olish uchun modul o‘lchamlar ko‘zda tutilgan bo‘ladi.
(2.11-rasm).
Tokchali ustunlar kran usti va kran osti shoxlardan iborat bo‘ladi. Kran usti
shohlari kesimi ko‘pincha kvadrat yoki to‘g‘ri to‘rt burchakli bo‘lib, 400x400: yoki
500x500mm qilib olinadi. Bu ustunlarni sinfi B20-B40 bo‘lgan yuqori sifatli
betonlardan hamda har xil sinfdagi armaturalardan tayyorlanadi.
Ustun uzunligi sex balandligi va ustunning poydevori ichiga tushiriladigan qismi
to‘rt burchakli ustunlar uchun: agar bino ko‘prik kran bilan jihozlanmagan bo‘lsa,
750mm; agar bino ko‘prik kran bilan jihozlangan bo‘lsa, 850mm; ikki shoxli ustunlar
uchun bu kattalik sex balandligi 10,8m bo‘lganda – 900mm; sex balandligi 10,8
82
metrdan yuqori bo‘lgan hol uchun – 1000mm; ikki shoxli ustunlar uchun 1050 va
1350mm qilib olinadi.
