Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

tashqi savdo balansi (to‘lov balansi) 
mazkur dav­
latning chet ellik sheriklari bilan xalqaro iqtisodiy munosabatlam- 
ing holatini ifodalab, uning kredit-pul, valyuta, byudjet-soliq, tashqi 
savdo siyosatini amalga oshirish va davlat qarzlarini tartibga solishi 
uchun indikator bo‘lib xizmat qiladi.
Joriy operatsiyalar hisobi tovar va xizmatlar eksporti («+» belgi- 
si bilan), import («-» belgisi bilan), investitsiyalardan sof daromad 
va sof transfertlami o‘z ichiga oladi. 
Tovarlar eksporti va importi
o‘rtasidagi muvozanat (tenglik) savdo balansini tashkil qiladi.
746

---

To‘Iov balansining tuzilishi
27.4-jadval
I. Joriy operatsiyalar hisobi
1. Tovar eksporti
2. Tovar importi
Tashqi savdo balansi qoldig‘i
Xizmatlar eksporti
(chet el turizmidan daromadlar va
h.k. - kreditli xizmatlar)
Xizmatlar importi 
(turizm uchun chet elga to‘lovlar 
va h.k. - kreditli xizmatlar)
5. Investitsiyalardan sof daromadlar (kreditli xizmatlardan sof daromadlar)
6. Sof transfertlar
Joriy operatsiyalar bo‘yicha balans qoldig‘i
II. Kapital harakati hisobi
7. Kapital kirishi
8. Kapital oqib chiqishi
Kapital harakati balansi qoldig‘i
Joriy operatsiyalar va kapital harakati balansi qoldig‘i
III. Rasmiy zaxiralarning o‘zgarishi
Tovar eksporti kredit sifatida chiqib, milliy bankda chet el valyuta- 
lari zaxiralarini vujudga keltiradi. Import esa («debet» grafasida «-» 
belgisi bilan) mamlakatdagi chet el valyutalari zaxirasini qisqartiradi.
Investitsiyalardan sof daromadlar (chet eldan sof omilli daromadlar) 
kreditli xizmatlardan olinadigan sof daromad hisoblanib, u chet ellarga 
qo‘yilgan milliy pul kapitali hisobiga keladi. Agar chet elga qo‘yilgan 
milliy kapital mazkur mamlakatga qo‘yilgan chet el kapitaliga qaragan- 
da ko‘proq miqdorda foiz va dividend keltirsa, bunda investitsiyalardan 
olinadigan sof daromad ijobiy, aks holda esa salbiy boiadi.
Sof transfertlar xususiy va davlat mablag‘larining boshqa mam- 
lakatlarga o'tkazilgan summasini bildiradi (pensiya, sovg‘a, chet elga 
pul o‘tkazishlar yoki chet mamlakatlarga insonparvarlik yordamlari). 
Bunday to‘lovlar mamlakatda mavjud chet el valyutalari zaxirasini 
kamaytiradi.
Makroiqtisodiy modelda joriy operatsiyalar hisobi qoldig‘i quyi- 
dagicha ifodalanadi: