Toshkent farmatsevtika instituti farmakognoziya kafedrasi "botanika" fanidan o
Yüklə 43,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mustaqil bajarish uchun vazifalar. Ob’ektlarni o‘rganish
- Mustaqil ishlash tartibi
233 g) lub tolasi – stereid 3 – guruhga beriladigan vazifa Ksilema va uning elementlari a) traxeya b) traxeidlar v) yog‘ochlik parenximasi g) yog‘ochlik tolasi – libriform 4 – guruhga beriladigan vazifa O‘tkazuvchi to‘qima bog‘lamlari a) YOpiq kollateral b) Ochiq bikollateral v) Kontsentrik g) Radial Vertushka metodi. Bu treningda guruhlarga material tarqatiladi va har bir guruh yakka holda to‘g‘ri javobni belgilaydi. Keyin bu materiallar guruhlarga aralashtirib beriladi, yana belgilanadi. Guruhlar soniga harab aylangan-dan keyin o‘qituvchi va talabalar bilan umumiy to‘g‘ri javob belgilaniladi. O‘tkazuvchi bog‘lam xillari Yopiq kolla- teral bog‘lam Ochiq kolle-teral bog‘lam Ochq bikol- lateral bog‘lam Radial bog‘lam Kon- tsentrik Bog‘lam 1. Floema ksilemaning atrofini o‘rab oladi, ba’zan ksilema floe- mani atrofini o‘rab oladi 2. Ksilemaning ikki tomonida floema joylashgan bo‘ladi 3. Floema ksilema bilan yonma- yon joylashib turadi 4. Ksilema markazda radial nurlar hosil qilib joylashadi, nurlar orasida floema joylasha-di. 5. Prokambiyning bir qismi kambiyga aylanib, floema bilan ksilema o‘rtasida joylashgan bo‘lsa Mustaqil bajarish uchun vazifalar. Ob’ektlarni o‘rganish: O‘tkazuvchi to‘qimalar, ksilema va floema elementlari va o‘tkazuvchi to‘qima bog‘lamlari. O‘simlik organizmida suv va suvda erigan moddalar doimo harakatda bo‘ladi. Bu moddalarning harakati o‘tkazuvchi to‘qimalar orqali, ya’ni ksilemadan suv va unda erigan moddalar pastdan yuqoriga, bunda ildizdan poya va bargga ko‘tariladi (ko‘tariluvchi oqim), floemadan esa assimilyatsiya natijasida hosil bo‘lgan organik moddalar yuqoridan pastga, ya’ni bargdan poya va ildizlarga harakatlanadi (tushuvchi oqim). Ksilema to‘qimasi tarkibiga – traxeya, traxeidlar, ksilema tolasi – libriform va ksilema parenximasi kiradi. 234 Traxeyalar ingichka kapillyarlardan tashkil topgan bo‘lib, ular hujayralarning uzun qator bo‘lib joylashishidan hosil bo‘ladi. Kapillyar silindr shaklida bo‘lib, ichida ko‘ndalang to‘siqlar bo‘maydi, qobig‘i notekis qalinlashib yog‘ochlangan bo‘ladi. Traxeyalarning qobig‘i spiral, halqasimon, narvonsimon, to‘rli va nuqtali shaklda qalinlashgan bo‘ladi. Traxeidlar – ingichka uchli, yog‘ochlashgan, qalin devorli, o‘lik prozenxim hujayralardan tashkil topgan bo‘lib, asosan nina bargli daraxtlarda, paporotniksimonlarda uchraydi. Floema tushuvchi oqim bo‘lib, uning tarkibiga elaksimon naylar, yo‘ldosh hujayralar, floema tolasi – stereid va floema parenximalari kiradi. Elaksimon naylar uzunasiga birlashgan naysimon hujayralardan iborat, ularning birlashgan ko‘ndalang to‘siqlarida mayda teshiklar xuddi elakga o‘xshab joylashgan bo‘lgani uchun elaksimon naylar deyiladi. Elaksimon naylar yonida maxsus tirik yadroli hujayralar bo‘lib ular yo‘ldosh hujayralar deyiladi. Elaksimon nay va yo‘ldosh hujayralar yonma yon joylashgan bo‘lib, har ikkalasi ham kambiy va prokambiyning bitta hujayrasidan hosil bo‘ladi. Shuning uchun bu hujayralar harindosh hujayralar bo‘lib, elaksimon naylar nobud bo‘lsa, yo‘ldosh hujayra ham halokatga uchraydi. Ochiq urug‘li o‘simliklarda yo‘ldosh hujayra bo‘lmaydi. O‘tkazuvchi to‘qimaning barcha elementlari qo‘shilib, o‘tkazuvchi bog‘lamni hosil qiladi. har bir o‘tkazuvchi bog‘lam keng ovalsimon yoki tuxumsimon bo‘lib turli xil to‘qimalardan tuzilgan. Daraxt o‘simliklar Floema va ksilemaning joylashishiga harab o‘tkazuvchi bog‘lamlar quyidagicha bo‘ladi. Yopiq kollateral bog‘lamda prokambiy to‘liq sarflanib, floema bilan ksilema yonma – yon joylashadi (masalan makkajo‘xorida). Ochiq kollateral bog‘lamda prokambiyning bir qismi kambiyga aylanib floema bilan ksilema o‘rtasida joylashgan bo‘ladi (ikki pallali o‘simliklarda uchraydi). Ochiq bikollateral bog‘lamlarda, floema ksilemaning ikki tomonida, floema bilan ksilema o‘rtasida kambiy joylashgan bo‘ladi (masalan qovoq poyasida). Kontsentrik bog‘lamlarda floema ksilemani batamom o‘rab olgan bo‘ladi yoki aksincha ksilema floemani o‘rab oladi (bunday bog‘lam ildizpoyalarda uchraydi). Radial o‘tkazuvchi bog‘lamlarning asosiy qismini ksilema tashkil qilib, radial nur shaklida joylashadi. Radial nurlar orasida floema joylashadi. (bu bog‘lam birlamchi ildiz tuzilishiga ega bo‘lgan o‘simliklarda uchraydi).da floema daraxtning po‘stloq qismida, ksilema yog‘ochlik qismida joylashib, o‘tkazuvchanlik vazifasini bajaradi. O‘t o‘simliklarining po‘stloq va yog‘ochlik qismi yaxshi rivojlanmagan shuning uchun floema bilan ksilema bog‘lam hosil qiladi. Bu bog‘lamlar orqali moddalar harakatda bo‘ladi. Mustaqil ishlash tartibi. 1 – tajriba: - Oshqovoq poyasidan ko‘ndalangiga kesib, preparat tayyorlanadi. Bir nechta qirqib olingan poyadan eng yupqasini ajratib olib, safranin reaktividan tomiziladi va qoplag‘ich oyna bilan yopiladi. Mikroskopning kichik ob’ektivida poyaning umumiy ko‘rinishi kuzatiladi. Bunda katta va kichik o‘tkazuvchi to‘qima bog‘lamini ko‘rish mumkin. Barcha yog‘ochlangan hujayralar qizil ranga bo‘yalib ko‘riladi. Poyaning hamma qismi, poya epidermisi va undan chiqqan hujayrali tuklar, epidermis ostidagi burchakli kollenxima va sklerenxima halqasi ko‘zdan kechiriladi. Asosiy to‘qima bilan o‘ralgan o‘tkazuvchi to‘qima bog‘lamlari ko‘riladi. O‘tkazuvchi to‘qima bog‘lamlari doira bo‘yicha tartibli ravishda joylashgan. Bu preparatdan bitta o‘tkazuvchi to‘qima bog‘lami o‘rganiladi. O‘tkazuvchi to‘qima bog‘lami bikollateral ravishda tuzilgan Yüklə 43,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|