220
Oqsillar oziqa moddalar sifatida o‘simliklar urug‘ida oddiy va murakkab aleyron yoki
protein donachasi holida to‘planadi.
Aleyron donachalar yumaloq yoki oval shaklida bo‘lib, hujayra shirasining qurib
quyuqlanishidan hosil bo‘ladi.
Mayda aleyron donachalari oddiy aleyron donachalari deyilib, uning tarkibida boshqa
qo‘shilmalar bo‘lmaydi.
Murakkab aleyron donachalar yirik va murakkab tuzilishga ega bo‘lib ularning
tarkibida glaboid va kristalloidlar mavjud bo‘ladi.
Yog‘lar.
Yog‘lar yumaloq, tiniq tomchi shaklida bo‘lib o‘simliklarning mevasi va urug‘ida
to‘planadi. Suvda erimaydi, ammo efir va benzin kabi organik erituvchilarda eriydi.
2. Darsning vazifasi:
Hujayradagi zapas oziqli moddalar va ularning aniqlash reaktsiyalarini o‘rganish.
3. O‘quv jarayonining mazmuni:
2.
Zapas oziq moddalarning ahamiyati
3.
Zapas oziq moddalarning turlari
4.
Oqsillar – tuzilishi uchraydigan joyi
5.
Yog‘lar – tuzilishi uchraydigan joyi
6.
Uglevodlar – tuzilishi uchraydigan joyi
7.
Oziqli moddalarni mikroreaktsiyalar bilan aniqlash usullari
4. O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi (metod, forma (shakl), vosita, usul,
nazorat, baholash).
a) Darsning turi – suhbat
b) Metod – Bumerang, Blits o‘yin, Vertushka
v) Forma – (shakl) guruh
g) Vosita – doska, tarqatma material, mikroskop, tayyor preparatlar, tablitsa
d) Usul – nutqli
e) Nazorat – kuzatish (ko‘rish)
j) Baholash – o‘z-o‘zini va umumiy baholash
5. Metod – Bumerang, Blits o‘yin, Vertushka
Bumerang treningi.
Talabalar kichik guruhlarga bo‘linadi va vazifa yozilgan material tar?atiladi. har 1 ta
guruh o‘z fikrlarni bayon qiladi va guruh orasida savol javob ketadi.
1 – guruhga beriladigan vazifa
1.
Zapas oziq moddalar o‘simlikning qaysi organidagi hujayralarida to‘planadi
2.
Zapas oziq moddalarning vazifasi
3.
Zapas oziq moddalarning xillari
2 – guruhga beriladigan vazifa
1.
Uglevodlarning tuzilishi va ularning aniqlash usuli
2.
Oqsillarning tuzilishi va ularning aniqlash usuli
3.
Yog‘larning tuzilishi va ularni aniqlash usuli
Vertushka metodi
№ hujayradagi zapas oziq mod-dalar va
plastidlar
Sudan III
Lyugol
yashil
sariq
qizil
rangsiz
221
1
2
3
4
5
6
Kraxmal donachalari ko‘kim-tir
binafsha ranga bo‘yaladi.
Yog‘ tomchisi qizil ranga bo‘yaladi.
Oqsil donachalari tilla sariq rangga
bo‘yaladi
Xloroplast
Leykoplast
Xromoplast
6. Mustaqil bajarish uchun vazifalar.
1 – topshiriq: hujayradagi zapas oziq moddalarni aniqlash.
Ob’ektlar: kanakunjut urug‘i, kartoshka tuganagi
1 – tajriba: Kartoshka tuganagidan ozrog‘ qirqib olib buyum oynasiga qqo‘yiladi va uning
ustiga Lyugol eritmasi tomizib qoplog‘ich oyna bilan yopib mikroskopda
ko‘riladi. Bunda kraxmal donachalari ko‘kimtir binafsha ranga bo‘yalgani
kuzatiladi.
2 – tajriba: Kanakunjut urug‘ining qattiq po‘sti olib tashlanib, mag‘izi buyum oynasiga
surtiladi. Uning ustiga Sudan III eritmasi tomizib qizdiriladi. So‘ng bir tomchi suv
tomizilib qoplag‘ich oyna bilan yopib mikroskopda ko‘riladi. Bunda yog‘
tomchilarining qizil ranga bo‘yalganligi kuzatiladi.
3 – tajriba: Yana kanakunjut urug‘ining mag‘zi buyum oynasiga surtiladi. Uning ustiga Lyugol
eritmasidan tomizilib qoplag‘ich oyna bilan yopib mikroskopda ko‘riladi. Bunda
oqsil donachalari tilla sariq rangga bo‘yalgani kuzatiladi.
Topshiriq: kraxmal, oqsil va yog‘ tomchilarining rasmini chizib nomini yozing.
Laboratoriya mashg‘ulot-4
Mavzu: “Kristallar, ularning tuzilishi, vakuola va hujayra po‘sti”
1. Darsning maqsadi:
Hujayrada to‘planadigan chiqindi moddalar, hujayra shirasi va hujayra po‘stining
holatlari, vazifalari, ximiyaviy o‘zgarishlari va ularni aniqlash usullari o‘rganiladi.
2. O‘quv jarayonining mazmuni:
1.
CHiqindi moddalar qanday holatda bo‘lishi
2.
Kristallar hujayraning qaysi qismida to‘planadi
3.
Kristallarning kimyoviy tarkibi va shakllari
4.
hujayra shirasining hosil bo‘lishi
5.
hujayra vakuolasidagi moddalar va ularni aniqlash usullari
6.
hujayra po‘stining vazifasi
7.
hujayra po‘stida kechadigan kimyoviy o‘zgarishlar
8.
hujayra po‘stining kimyoviy tarkibini aniqlash usullari
4. O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi (metod, forma (shakl), vosita, usul,
nazorat, baholash)
a) Darsning turi - suhbat
b) Metod – Vertushka, Bumerang
v) Forma – (shakl) guruh
g) Vosita – doska, tarqatma material, tablitsa
222
d) Usul – nutqli
e) Nazorat – kuzatish (ko‘rish)
j) Baholash – o‘z-o‘zini va umumiy baholash
5. Metod – Bumerang, Vertushka.
Bumerang metodi
Bu metodda – talabalar kichik guruhlarga bo‘linadi. O‘qituvchi har bir guruhga vazifa
yozilgan material tarqatadi. har bir guruh talabalari berilgan vazifa bo‘yicha o‘z fikrlarini
bayon qiladi va guruhlar orasida savol - javob ketadi.
1 – guruhga beriladigan vazifa
1.
Chiqindi moddalarning kimyoviy tarkibi qanday
2.
Kristallar necha xil bo‘ladi
3.
Kristallar qaysi o‘simliklarda uchraydi
2 – guruhga beriladigan vazifa
1.
Hujayra shirasi nima
2.
Hujayra shirasida uchraydigan moddalar
3.
Hujayra shirasidagi moddalarni aniqlash usullari
3 – guruhga beriladigan vazifa
1.
Hujayra po‘stining bajaradigan vazifasi
2.
Hujayra po‘sti qanday kimyoviy o‘zgarishlarga uchraydi
3.
Hujayra po‘stini aniqlaydigan reaktsiya
Vertushka
№
Chiqindi
moddalar
uch-
raydigan
o‘simliklar
va
shakllari
yakka
kris-
tallar
rafid-
lar
druz-
lar
qumli
kris-
tallar
sfero-
kris-
tallar
tsisto-
litlar
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Belladonna bargida
Marvaridgul bargida
qo‘nog‘ bargida
Anjir bargida
Piyoz po‘stida
Tutdoshlar oilasida
Bangidevona bargida
Tradeskantsiya bargida
G‘o‘za bargida
Agava bargida
Krapiva bargida
Fikus bargida
Vertushka
Dostları ilə paylaş: |