Birlamchi metabolit normal “o’sish”, rivojlanish va ko’payishida bevosita ishtirok etadi. Etilen sanoati mikrobiologiyasi tomonidan keng miqyosda ishlab chiqarilgan asosiy metabolitga misoldir .
Ikkilamchi metabolit bu -jarayonlarda bevosita ishtirok etmaydi, lekin odatda muhim ekologik funktsiyaga ega. Masalan, antibiotiklar va pigmentlar, masalan, qatronlar va terpenlar va boshqalar.
Tibbiyotda ba'zi antibiotiklar birlamchi metabolitlarni prekursor sifatida ishlatadi, masalan, triptofanning asosiy metabolitidan hosil bo’lgan - aktinomitsin. Ba'zi shakarlar fruktoza yoki glyukoza kabi metabolitlar bo’lib, ularning ikkalasi ham metabolik ko`rinishlarda bo`ladi.
Sanoat mikrobiologiyasi tomonidan ishlab chiqarilgan asosiy metabolitlarga quyidagilarni misol qilib ko`rsatishimiz mumkin:
“OMICS” sozlangan ibora boʻlib, genomika, proteomika yoki metabolomika kabi “omik” qoʻshimchasi bilan tugaydigan biologiya faniga ishora qiladi. O’tgan asr (XX-asr)da fan ko’p hollarda reduksionistik edi. Reduksionizm - murakkab narsalarni oddiyroq yoki soddaroq qilib tushunish yondashuvi (masalan, individual genlar, oqsillar va hokazo)dir. Tadqiqotchilar o’zlarining shaxsiy laboratoriyalarida ishlab, tadqiqot natijalarini keyinroq muhokama qilishgan. Boshqacha aytganda, Reduksionizm - bu boshqa oddiy yoki asosiy hodisalar nuqtai nazaridan tavsiflanishi mumkin bo’lgan hodisalar o’rtasidagi umumiylikka oid bo’lgan bir nechta falsafiy g'oyalardan biridir. Bundan tashqari, murakkab tizimni uning qismlari yig'indisi sifatida, izohlaydigan intellektual va falsafiy pozitsiya sifatida tasvirlangan.
Inson genomi tasniflangandan so’ng, aniq ma'lumotlarni olish imkoni yaratildi va yangi yondashuvlar paydo bo’ldi. Avval aytib o’tilganidek, “Omiks inqilobi” individual fundamental narsalarni tavsiflashni va ularning bir-biri bilan o’zaro ta'sirini o’rganishni boshladi. Shundan so`ngina tadqiqotchilar o’z sohadoshlari bilan tez-tez hamkorlik qila boshladilar.
Ushbu kengroq yondashuvni yanada kengaytirib, ekologik tizim biologiyasida tobora ko’proq aks ettiriladigan integratsiyalashgan yondashuviga o’tmoqda.
Ushbu yondashuv bizni shaxsiy gigienik meyorlarga amal qilishimizga olib boradi.
Dostları ilə paylaş: |
