H.
Х
.
Т
ursunov.
Т
uproqshunoslik
144
qatlamlarida to‘planadi. Bu toifadagi tuproqlardan sitrus ekinlari
yetishtirishda foydalaniladi.
Temirli tropik tuproqlar,
asosan, Afrikada (50 %) va kamroq
miqdorda Ovrupa va Osiyo mamlakatlarida tarqalgan. Asosan, tog‘oldi
tekisliklarida tropik va quruq savannalar tarqalgan bo‘lib, atmosfera yogini
1000-1300 mm, quruqlik davri 3-4 oyga cho‘ziladigan yerlarda keng
tarqalgan. Tuproq profili qizil rangda,
V
va
Bt, Vt
qatlamlari bo‘lib, temir
oksidi yig‘ilmalaridan hosil bo‘ladi. Mineral
tarkibi kaolinit-illit
mahsulotidan tashkil toptan. Siallit, ferralit xarakteriga ega, singdirish
sig‘imi 10-20 mg.ekv/100 g, asoslar 50-80-100 % bo‘lib, kalsiy va magniy
asosiy qismini tashkil qiladi. Temir moddalari ko‘p bo‘lib, profilning yuza
qismi zarang holatga kelgan. Gumus 2-3%,
kuchsiz kislotali muhit,
chirindi qatlami 20-30 sm, qishloq xo‘jaligida kofe, kakao, banan va
mevali mahsulotlar yetishtiriladi.
Qizil-qo‘ng‘ir savanna tuproqlari
Afrika,
Avstraliya, Janubi-
Sharqiy Osiyoda baland tekisliklar va tog‘ hududlarida tarqalgan,
atmosfera yog‘ini 800-1000 mm, quruqlik davri 6-7 oy bo‘lib,
quruq
savannalar, o‘t-o‘simliklari, akatsiya, kserofit butalar ostida rivojlangan.
Issiqlik harorati o‘rtacha 24-28 °S, namlik koeffitsiyenti 0,6-0,8 savannalar
A
qatlamida gumus 1,5-2-3% ni tashkil qiladi. Profilning yuqori qatlami
yengil mexanik tarkibli bo‘lib,
uning tagida esa loyga boy, illyuvial-
strukturasiz, temirga boy, so‘ng esa temir konkretsiyali, uning ostida temir-
ohak mahsulotidan iborat kankar qatlamlari uchraydi. Temirga boy
bo‘lganligi uchun
bu tuproqlar qizil rangli, Avstraliya, Hindiston, Birma,
Janubiy
Amerikada tarqalgan, asosan, araxis, makkajo‘xori va paxta
yetishtiriladi.
Dostları ilə paylaş: 
