Türk diLİ tariHİ Başlangıcından Yirminci Yüzyıla

2.1.1. SES ÖZELLİKLERİ
1. Eski Oğuz Türkçesinin en Önemli ses özelliği, küçük ünlü uyumunun mevcut olmayışıdır. Başum, başuŋ, başumuz, başuŋuz; aldum, alduŋ, alduk, alduŋuz; alur, aldurmak; başlu; gözsiz, gözi, gördi gibi örnekler bütün bu tür çekimler için söz konusudur. Bu özellik 16. yüzyılda da devam eder. 16. yüzyılın sonlarında başlayan bir geçiş dönemiyle, 18. yüzyılda küçük ünlü uyumuna ulaşıldığı; yani başum, başuŋ, gözi, gördi örneklerinin yerini ba­şım, başın, gözü, gördü örneklerinin aldığı tahmin edilebilir.
TÜRK DİLİ TARİHİ 463
2. Öte yandan bugün Orta ve Batı Anadolu ağızlarında yaygın şekilde kullanılan damak «'si (ŋ) de (deŋiz, göŋül gibi kelimelerde ve 2. şahıs -alduŋ, başuŋ, alduŋuz, başuŋuz- eklerinde) bu dönem Türkçesinin önemli bir ses özelliğidir. Bu özellik de Osmanlı Türkçesi döneminde devam etmiş; 17. yüzyılda ortadan kalkmaya başlamıştır. 18. yüzyıl ortalarında İstanbul Türkçesinde artık ŋ yoktur.
2.1.2. BİÇİM ÖZELLİKLERİ

1. 
   Teklik 1. şahıs ekinin v'li biçimleri ortadan kalkmıştır. 17. yüzyılda -
   In'lı biçim de ortadan kalkar; sadece -Am ve Um'lu biçimler kullanılır:
   aluram, olurum (daha sonra alırım). -Am arkaik bir biçim olarak 19. yüzyıla
   dek ulaşır.
   
2. 
   Çokluk birinci şahıs eki -vUz 16. yüzyılda da sürer; sonra yerini -k'ye
   bırakır: alsak.
   
3. 
   Çokluk ikinci şahıs eki -sIz, 18. asırda azalır; yerini -sIŋIz' a bırakır:
   alırsıŋız.
   
4. 
   Gelecek zaman eki -Isar 16. asırda da görülür; 17. asırdan itibaren
   yerini -AcAk'a bırakır: alacak.
   
5. 
   Şimdiki zaman eki -yor Osmanlı Türkçesi içinde ortaya çıkar: alayor.
   Tahminen 19. asırda ortadaki ünlü daralır: alıyor.
   

6. 
   Birinci şahıslardaki olumsuz geniş zaman eki -mAz 19. yüzyıla dek
   devam eder.
   
7. 
   İstek eki -A Osmanlı Türkçesi döneminde de kullanılır; 19. yüzyılda
   iyice seyrekleşir.
   
8. 
   durur'un bildirme eki olarak kullanılması 15. yüzyıldan itibaren sey-
   rekleşmiş, 17. yüzyılda kaybolmuştur.
   
9. 
   -mAdIn zarf-fiil eki 16. yüzyıldan itibaren yerini -mAdAn'a. bırak­
   mıştır. -IcAk ve -gAç zarf-fıil ekleri gittikçe seyrekleşerek 19. yüzyılda ar­
   kaik hâle gelir. Buna karşılık -mAğlA, -mAğln gibi bağlayıcı şekiller yay­
   gınlaşır.
   

10. 
    -UbAn zarf-fıil eki de Osmanlı Türkçesi içinde gittikçe seyrekleşir.
    
11. 
    -gll pekiştirme eki de aynı şekilde seyrekleşerek devam eder; 19.
    yüzyılda arkaik bir şekil hâlini alır.
    

464 Ahmet B. ERCİLASUN