Uç-fcn Sjjfcye-tti C'(knc\.\lt\,n
Küresel O rta la m a Sıcaklık karşısında
K orsanların Sayısı
Korsanların Sayısı
Korsanlık ve Suyun Yükselişi
Korsanlık soğuk derin okyanus sularının yüzeye yükselmesini
kışkırtarak ortalama DYI’yı azaltır. Çeşitli Korsan faaliyetleri bu
yükselişe katkı yapar. Bunlar arasında gönülsüz tayfa kovma, gemi
ler arası etkileşim ve akustik olarak yayılan titreşimleri sayabiliriz
(Bligh, 1789; Stevenson, 1883).
Gönülsüz tayfa kovma (GTK, “borda yürüyüşü” olarak da
bilinir) bir Korsan ya da esirin gemiden zorla denize atılmasıdır. Bu
olay, kovulan elemanın suyun yer değiştirmesine (yani yüzeye yük
selmesine) sebep olmasıyla sonuçlanır (Arşimet, S.T.Ö. 250 civarı).
Gemiler arası etkileşim (GAE, “deniz savaşı” olarak da bilinir) top
mermilerinin deniz araçlarından birbirine atılmasıdır ve bu faaliyet
sonucunda gemiler imha edilir veya bordalanır. Etrafa yayılan gemi
parçaları veya batan gemiler ise, yine suyun yükselmesine yol açar.
Akustik olarak yayılan titreşimler (AYT, “deniz kulübeleri” olarak
da bilinir) aslında kürek çeken Korsanların moralini yükseltme
niyetiyle ortaya çıktı. Dışsal güç kaynaklarının yükselişiyle,
varsayımsal törensel işlevleri olduğu düşünülmektedir. AYT’ler
-190-
A
suyun yüzeyini oynatarak yükselme sağlar. Böylece büyük biyolojik
varlıklar (“balıklar” ya da “balinalar”) hareket eder ve suyu da
yerinden oynatırlar.
Model Sonuçları
KOFTÎO (Korsanca FaaliyetlerinTetikleme İndeksi—Okyanusta)
[Orijinali: PARROT - Piratic Activity Realization Rate of Oceanic
Tendencies] okyanus dolanım modelini kullanarak Korsanlara
tetiklenen su yükselim hareketlerini modelledik (HaqqMisra
vd., 2006). Bu model 0.5° çözünürlüktedir ve günümüz okyanus
akıntılarını isabetli biçimde üretir (Şekil 2a).
Resim içi akıntılar: Equatorial countercurrent >
Ekvator karşı
akıntısı, South Equatorial >
Güney Ekvator akıntısı, South Indian
>Güney Hint Okyanusu akıntısı, West Australian >
Batı Avustralya
akıntısı, Antarctic Circumpolar >
Antarktik dolay kutupsal akıntısı,
East Australian >
Doğu Avustralya akıntısı, North Equatorial
>
Kuzey Ekvator akıntısı, North Pasific >
Kuzey Pasifik akıntısı,
Beijing >
Pekin akıntısı, Kurashio >
Kurashio akıntısı, Oyashio
-191-
U$n,n SyiKc^e-tti C'^nuVl^n
>
Oyashio akıntısı, East Greenland >
Doğu Grönland akıntısı,
Canary > Kanarya Adaları akıntısı, Gulf Stream >
Golfstrim, Brasil
>
Brezilya, Labrador >
Labrador akıntısı, , Benguela >
Benguela
akıntısı, Alaska >
Alaska akıntısı, Norway >
Norveç akıntısı,
Agulhas >
Agulhas akıntısı, Somali >
Somali akıntısı, South Atlantic
>
Güney Atlantik akıntısı
Yukarıda açıklanan üç yükselişi, normalleştirilmiş Korsanetkili
yukarı yükseliş (yükseltici korsan birimleri, yani ykb cinsinden)
üzerinden benzeştirdik. Bir GTK olayı bir ykb üretir. GAE’ler
değişken sayıda ykb üretiyor. Biz, ortalama 1000 ykb’lik bir
Maxwell modeli kullandık. Unutulmamalıdır ki GAE’ler çok sayıda
GTK üretebilir. AYT, Korsan yoğunluğuna ve okyanus yaşam
yoğunluğuna bağlı sürekli bir yükseliş üretir. Dünya ortalaması
yaklaşık günde 0.5 ykb dolayındadır.
Her okyanus ızgara hücresi (enlem ve boylam cinsinden)
için 1605’ten 2005’e kadar olan dönemin ortalamasını aldık.
Yakın dönem Korsan faaliyetleri zayıf ve Somali sahili etrafında
yoğunlaşıyor (BBC, 2005), buna karşın tarihî Korsan etkinliği
Karayipler’de odaklanıyordu (Bruckheimer, 2003). Bu gerçekler,
bizim Atlantik havzasında belirgin Korsanetkili yükseliş üreten
model sonuçlarımızla tutarlıdır (Şekil 2b).
-192-
Gösterdiğimiz gibi Korsan faaliyetleri suda yükselmeye sebep
olur. Yani açıkça görüldüğü gibi Korsan nüfusunun azalması özel
likle Atlantik havzasında daha az okyanus içi su yükselişine yol aça
cak.
2004 ve 2005 kasırga mevsimlerinin de kanıtladığı gibi, azalan
su yükselişi artan DYI ve daha şiddetli tropik siklonlara yol aça
cak. KOFTİO modelimiz, eğer Korsanlıktaki düşüş eğilimi sürerse
tropik siklonların yoğunlaşacağını öngörüyor. Artan DYI sebebiyle
kasırga mevsimi de uzayabilir.
Öngörüler ve Deney
KOFTİO modeli deneysel olarak doğrulanmadı. Dolayısıyla,
yükselişi ve bunun küresel etkilerini tek bir GTK olayı üzerinden
tahmin ettik. Bir GTK olayının etkileri atılan elemanın kütlesine
bağlı olduğundan, modelimiz 9 Mart ve 13 Mart 2006 tarihleri
arasında kuzey Porto Riko açıklarındaki nispeten küçük bir GTK
olayının sonucu olarak, Atlantik havzasında isim verilen tropik
fırtınalarda kabaca yüzde onluk bir azalma olacağını öngörmektedir.
Niyetimiz benzer GTK olayları gerçekleştirerek KOFTİO
modelimizi deneysel olarak doğrulamak. Bu makale yazarlarından
en az biri, söz konusu olayın tam ykb etkisini ölçmek üzere deneyde
hazır bulunacak.
Sonuçlar
Gösterdiğimiz gibi Korsanlığın azalması tropik siklonların
şiddetinin artışına katkı yapar. Uygulanabilir tek çözüm, özellikle
de Atlantik havzasında Korsanlığın artırılmasıdır. Önerimiz GTK
ve AYT’nin GAE’ye göre öncelikli olması, çünkü bunlar yükseliş
etkilerinde daha etkin kontrol sağlıyor.
Tartışma
-193-
Dostları ilə paylaş: |