‘ulotlar 2-amaliy mashg‘ulot Mavzu

AMALIY MASHG‘ULOTLAR
2-amaliy mashg‘ulot
Mavzu: O‘quv jarayoni ishtirokchilarining psixologik salomatligini tahlil qilish.

Reja:
1. Psixologik salomatlik haqida
2. Inson salomatligiga ta’sir etuvchi omillar
3. O‘quv jarayoni ishtirokchilarining psixologik salomatligini tahlil qilish.
“Psixologik salomatlik” tushunchasi bizning kundalik hayotimizga bir necha o‘n yillar oldin kiritilgan va hayot va jamiyatdagi ruhiy qulaylik holatini anglatadi. Odamlar bu inqirozni turli yo‘llar bilan boshdan kechirishadi. Ko‘pincha, psixologik inqirozdan kelib chiqqan muammolar turli odamlar tomonidan turlicha boshdan kechiriladi. Ba’zilar uchun ular yomon jismoniy sog‘likka olib keladi. Zamonaviy shifokorlar kasalliklarning 50% psixologik asosga, psixosomatikaga ega ekanligini aytishadi. Shu bois, insonga, ayniqsa, bolalar va o‘smirlarga ma’naviy qulaylik, muvozanat va muvozanatni, ya’ni psixologik salomatligini saqlashga nima imkon beradi, degan savol ayniqsa dolzarblik bilan tug‘iladi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti ta’rifiga ko‘ra, inson salomatligi – bu uning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy qulay mavjudligi. Ushbu ta’rif qadim zamonlardan beri ma’lum bo‘lgan iborani tasdiqlaydi: Endi bolaning psixologik salomatligi, uning ruhiy holatiga ko‘proq e’tibor qaratiladigan vaqt keldi. Ma’lum bo‘lishicha, o‘smirlar ota-onalar va o‘qituvchilar bilan munosabatlarda qiyinchiliklarga duch kelishadi, stress va depressiyaga duch kelishadi. Ammo bolalik davrida bolaning psixologik jihatdan qanchalik sog‘lom bo‘lishi kattalar shaxsining qanchalik sog‘lom shakllanishiga bog‘liq. Ko‘pincha ota-onalar va maktab o‘z farzandlari va o‘smirlarining psixologik holatidan mutlaqo bexabar? Bu nima, psixologik kasallik uchun xavf guruhi va natijada kelajakda nafaqat psixologik, balki jismoniy xarakterdagi muammolarga duch kelishi mumkin bo‘lgan psixologik sog‘lom shaxsni shakllantirish. Mavzuga adabiyotlarning tahlili Dubrovinaning ta’kidlashicha, psixologik salomatlik asosi ontogenezning barcha bosqichlarida to‘liq aqliy rivojlanishdir. Aytishimiz mumkinki, psixologik salomatlik umr bo‘yi ta’limdir, inson hayoti davomida u doimo tashqi va ichki omillarning o‘zaro ta’sirida o‘zgarib turishi tabiiydir. Bundan tashqari, nafaqat tashqi omillar ichki omillar orqali sinishi, balki ichki omillar ham tashqi ta’sirlarni o‘zgartirishi mumkin [4]. A. Maslowning “aqliy sog‘lom shaxs” tushunchasi sog‘liqning eng to‘liq va tuzilgan gumanistik tushunchasi hisoblanadi. A. Maslowning asarlarida asosan psixologik salomatlikning ikkita tarkibiy qismi tasvirlangan, ular o‘z-o‘zini anglash (o‘z-o‘zini anglash) va insonparvarlik qadriyatlariga intilishni o‘z ichiga oladi. Muallifning fikriga ko‘ra, o‘z-o‘zini anglash uchun zarur shart-bu insonning o‘zi haqida to‘g‘ri fikrni topishdir, o‘z-o‘zini namoyon qiluvchi shaxs esa boshqa odamlarni qabul qilish qobiliyatiga ega, avtonomiya, o‘z-o‘zidan paydo bo‘lish, go‘zallikka sezgirlik, hazil tuyg‘usi, altruizm, insoniyatni yaxshilash istagi va ijodkorlikka moyillik. O‘z-o‘zini anglashning eng yuqori cho‘qqilariga erishgan odamlar ruhiy salomatlikning jonli me’yorlari sifatida qaralishi mumkin. A. Maslowning fikriga ko‘ra, psixologik jihatdan sog‘lom shaxsni shakllantirish shartlaridan biri o‘z-o‘zini namoyon qilish orqali shakllanadigan insonparvarlik qadriyatlariga intilishdir.
Inson kapitali tarkibiga inson salomatligining holati kiritiladi. Salomatlik – umuman organizmning hamda uning barcha organlarining o‘z funksiyalarini bajarishga to‘la qodir bo‘lgan holati, kasallikning mavjud emasligidir.
Inson salomatligini muhofaza qilish (sog‘liqni saqlash) – davlat funksiyalaridan biridir. Jahon miqyosida insoniyat salomatligini muhofaza qilish muammolari bilan Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti shug‘ullanadi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining Ustavi salomatlikni “Inson organizmining organlari va tizimlari uni o‘rab turgan ishlab chiqarish va ijtimoiy muhit bilan mutanosib bo‘lganida to‘la jismoniy, ma’naviy, ijtimoiy sog‘ligining holati” sifatida talqin etadi.
Ushbu tushunchada salomatlikning uchta: jismoniy, psixik va ijtimoiy tarkibiy xususiyatlari qamrab olingan.
Jismoniy salomatlik – organizm barcha organlari va tizimlari me’yorida amal etib turgan tabiiy holatdir.
Psixik salomatlik deyilganda fikrlash darajasi va sifati, diqqat va xotiraning hamda irodaning rivojlanganligi, hissiy barqarorlik darajasi anglanadi.
Ijtimoiy salomatlik inson ijtimoiy hayoti asosini tashkil etadigan ahloq prinsiplari asosida belgilanadi, ya’ni bu insonning muayyan jamiyatdagi hayot faoliyatidir. Mazkur xislatlar, eng avvalo, insonning mehnatga munosabati ahloqqa va turmush tarziga zid xulq va odatlarga faol qarshi turishi nazarda tutiladi.
Tibbiy-sanitariya statistikasida shaxsiy darajadagi salomatlik deyilganda insonda kasalliklarning mavjud emasligi, jamiyat darajasida esa – o‘lim, kasallanish va nogironlik darajasining pasayishi jarayoni tushuniladi. Bunda quyidagilar farqlanadi:
● shaxsiy salomatlik – alohida insonning salomatligi;
● guruhiy salomatlik – ijtimoiy va etnik guruhlarning salomatligi;
● mintaqaviy salomatlik – ma’muriy hududlar aholisining salomatligi;
● ijtimoiy salomatlik – umuman jamiyat salomatligi.