Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- 634 -
Çarlık döneminde Rus tarihçilerin müstakil inceleme konularından biri Sibirya’nın Ruslar tarafından iskânı meselesidir.Rusların Sibirya’ya yerleşmesi XVI. asrın sonlarında başlayarak incelediğimiz dönem olan Çarlık Rusya’nın yıkıldığı tarihlere kadar devam etmiştir. Rusya, bazen bölgeyi bir Rus memleketi haline dönüştürmek için devlet siyaseti icabı yerleşime açarak, bazen Rusya’daki suçluları sürgün edip Sibirya’da maden ocaklarında, fabrikalarda çalıştırıp ıslah ederek, bazen de Rusya’daki ağır şartlardan, ekonomik sıkıntılardan, toprak köleliğinden kaçan insanlara yol vererek üç asır içinde Sibir ülkesini bir Rus memleketi haline dönüştürmüştür. Sibirya’ya göçeden Ruslar, konumları, statüleri, göç sebepleri bakımlarından çeşitli kategorilere ayrılmaktadır. Bunlardan “Slujilie Lyudi” Sibirya’ya ilk yerleşenlerdir. Çarlık hükümeti tarafından bölgeyi yönetmek üzere gönderilen voyvodalar ve diğer askeri yetkililer ile onların ailelerinden oluşmaktadır. “Paşennıe Lyudi” hükümet tarafından Sibirya topraklarının kolonizasyonu için iskân edilen asıl yerleşimci gruplardan biridir. Özellikle Vyatsk, Volodsk, Arhangelsk ve Perm vilayetlerine iskân edilen köylü-ziraatçi topluluklar Sibirya’daki Rus nüfusunun önemli bir kısmını oluşturur. “Gulyaşşie Lyudi” devlet tarafından Sibirya’ya iskân edilen köylü-ziraatçilerin bölgeye gelişiyle birlikte ortaya çıkanyeni bir gruptur. Bunlar Rusya’da çeşitli toplumsal sınıfların hizmetinden, ağır toprak köleliğinden kaçarak umudunu Sibirya topraklarında arayan insanlardan oluşuyordu. Avrupa Rusyası’ndan kaçarak Sibirya’da yeni bir yaşam arıyorlardı. İçlerinde soyguncu ve yağmacılar, macera peşinde koşanlar, çeşitli suçlardan arananlar da az değildi. Bunların dışında ailesiz olanlar, kendine ait toprağı bulunmayanlar, toprak sahiplerinin ve zenginlerin yanında yarıcı usulü çalışarak mal-mülk sahibi olanlar, dini idarelerin hizmetinde çalışanlar, ticaret ve endüstriyel maksatlı Sibirya’ya gelen ve daha çok kentlerde yerleşen gruplar da bu kategoride yer aldı. “Ssılnıe Lyudi” adlandırılan ve özellikle siyasi sebeplerden dolayı sürgün edilenler, Sibirya’ya yerleşen Rus göçmenler içerisinde sayıları bakımından en yoğun olan gruplardan birini oluşturuyordu. Rusya’nın Sibirya’ya sürgün politikası XVI. asrın sonlarında başlayarak XIX. asır boyunca devam etmiştir. Pelim Sibirya’da ilk sürgün yeri olmuştur. 1593’te Çarevic Dmitri’nin öldürülmesi hadisesiyle ilişkilendirilen Ugliç şehri sakinleri sürgüne uğramıştır. Cezalandırma yöntemi olarak sürgünler ilk defa Çar Aleksey Mihayloviç döneminde Rus kanunlarında yer almıştır. I.Petro döneminde Sibirya’ya sürgünler devam etmiştir. Özellikle Orenburg hattındaki kalelerin inşasında, Sibirya’da gelişen maden ocaklarında, fabrikalarda çalıştırılmak üzere kürek cezası uygulanmıştır. Ekaterinburg ve Nerçinsk katorgaları kürek cezasına çarptırılanların sürgün edildiği belli başlı yerler arasında idi. Sibirya’ya sürgün uygulamaları II. Katerina döneminde daha da yaygınlaşmıştır. İçlerinde ağır suc işlemiş olanlar ve caniler dışında bunların büyük bir kısmı Rusya için bölücülükle suçlananlardan, isyancı-darbeci askerlerden (streletsi), Rus Kazaklarından; yabancı esirler, alkolikler, kumar bağımlıları ve daha başka suçlulardan oluşuyordu 126
. Genel Sibir tarihleri içerisinde ayrı başlıklar altında mutlaka ele alınan Sibir’in iskânı konusu üzerinde çok sayıda müstakil çalışma da yapılmıştır. Bunlardan;Butsinskiy, Zaselenie Sibiri i Bıt Pervıh Yeya
127
adlı eserinde, Verhotur, Turinsk, Tümen, Tobolsk, Tara, Pelim ve Berezov üyezdlerine, Çar Mihail Fedoroviç’in hükümdarlığı dönemi de dahil olmak üzere iskân edilen göçmenleri incelemiştir. Bunlar Sibir kolonizasyonunun öncüleri olan ilk Rus göçmenleridir. Moskova Dışişleri Bakanlığı Arşivi, Moskova Adalet Bakanlığı Arşivi ve Tobolsk Arşivi’nde çalışmalar yapmış olan Butsinskiy’nin, bunlar içerisinde çalışmasının ana materyalini Adalet Bakanlığı Arşivi Sibir Dairesi belge ve defterleri oluşturmuştur. XVII. asrın ilk yarısında Sibirya’nın bu bölgesinde yaşayan Rus ve gayrırusların nüfusunu, yaşadıkları şehirleri, kasabaları ve köyleri ortaya koyması bakımından vergi defterleri son derece kıymetli bilgiler vermiştir. Askeri amaçlı tutulan devriye defterleri, Sibiryaşehirlerinde yaşayan memur ve diğer kamusal hizmette bulunanlara ait siciller, mahkeme tutanakları, bütçe defterleri, gümrük defterleri, Sibir Dairesi’nin gelir-gider blançoları ve daha birçok türde belge Butsinskiy tarafından incelenmiştir. Eserde Rusların yönetimine girdiği sırada Sibirya’daki yerli halkın yaşadığı yerler ve nüfusları ortaya konmuştur. Üyezdlerde ve volostlarda ne kadar insan yaşadığı, bunların ne kadarının vergiye tabi olduğu, etnik aidiyetleri tespit edilmiştir. Verhotur, Turinsk, Tümen, Tobolsk, Tara, Pelim şehirlerinin herbiri ayrı bölümler halinde ele alınarak, buralardaki Rus göçmenler incelenmiştir.Butsinskiy’nin Rusların Sibirya’daki ilk dönemlerine dair başka çalışmaları da vardır. Bunlardan biri Mangazeya i Mangazeyskiy Üyezd’ 128
dir. Sibirya’nın kuzey sınırında bulunan ve sonradan önemini yitiren Obdoriya ve Mangazeya bölgesinin 1601-1645 yılları arasındaki vaziyeti; tarihçesi, nüfus ve etnik yapısı,iktisadi durumu ele alınmıştır. Surgut i Surgutskih
adlı eserinde ise şehrin ve ona bağlı yerleşim birimleri olan Narım ve Narım Üyezdi’nin (1598-1645),
126
V. V. Kryakov (1902), Oçerki Po İstorii Pereselençeskago Dvijeniya v Sibir, Moskva: s.25-34. 127
P. N. Butsinskiy (1889)., Zaselenie Sibiri i Bıt Pervıh Yeya Naselnikov, Harkov. 128
Butsinskiy (1893), “Mangazeya i Mangazeyskih Üyezd (1601g-1645g)”, Zapiski İmperatorskoy Harkov. Univer, Vıpusk I, s.33-98. 129
Butsinskiy (1893), “Surgut i Surgutskiy Üyezd (1594g-1645g)”, Zapiski İmperatorskoy Harkov. Univer, Vıpusk II, s.57-84. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|