Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- 635 -
Ketsk ve Ketsk Üyezdi’nin (1602-1654) tarihçesi, nüfus ve etnik yapısı, dini karakteri, iktisadi vaziyeti arşiv belgeleri ve diğer yazma eserler temelinde ortaya konulmuştur. Kryakov, Oçerki Po İstorii Pereselençeskago Dvijeniya v Sibir 130 adlı eserinde Sibirya’nın Ruslar tarafından iskânını genel çizgileriyle tasvir ederek konuyu üçperiyotta incelemiştir. Birincisi, Sibirya’nın Rus hâkimiyetine girişinden başlayarak XIX. asrın başına kadar gelmektedir. İkincisi XIX. asrın başından 1861 yılına kadar, üçüncüsü ise toprak reformunun yapıldığı 1861’den 1900’lerin başına kadar olan dönemlerdir. Kryakov, Sibirya’nın tarihini, coğrafi özelliklerini, yeraltı ve yerüstü zenginliklerini tasvir ettikten sonra, dönem dönem Rusya’dan Sibirya’ya yapılan göç ve iskânı ele almıştır. Sibirya’nın iskân edilmesi siyaseti ve bunun sonuçları gerek iskân edilenler gerekse Sibirya’nın asli sakinleri bakımından değerlendirilmiştir. Sibirya göçmenlerinin ülke içerisindeki nüfus hareketliliği, yaşam tarzları, gelenek-görenekleri, Sibirya’nın kültürel gelişmesindeki rolleri, Sibirya göçmenlerine dair hükümet tarafından yapılan yasal düzenlemeler, toprak reformları ve bunun göçmenlere tesiri, göçmenlerin idari, kültürel, dini vaziyetleri ve sağlık durumları ile ilgili konular ele alınmıştır. Rus göçmenlere ait tarım, hayvancılık, sağlık, kültür, nüfus hareketlerine ait tablo ve istatistikler verilmiştir. S.Olferyev, Sibir 131 adlı eserinde Sibirya’nın Ruslar tarafından ele geçirilmesi ve iskânını incelemiştir. XIX. asırda Sibirya’nın coğrafî tasviri, idarî taksimatı, nüfus yapısı (Ruslar ve Yerel Topluluklar), onların inanç, kültür ve yaşam tarzlarını ana hatlarıyla anlatan bir girişin ardından Sibirya’nın Ruslar tarafından işgal edilmesi süreci ele alınmıştır. Eserin son kısmında Sibirya’nın iskânı ve altın madenleri anlatılmaktadır. Eser bilimsel bir iddiadan ziyade Sibirya’yı tanıtıcı mahiyette olup, Rusya için Sibirya’nın başta ekonomik olmak üzere ne kadar önemli olduğunu ortaya koymak amacıyla yazılmıştır. XIX. asrın 90’lı yıllarının başında Sibirya Demiryolları İdaresi’nin kuruluşuyla birlikte Çarlık Rusya hükümeti iskân siyasetine daha özenli ve organizeli yaklaşım sergilemeye başladı. Sibirya Demiryolları Komitesi tarafından yayınlanan Kolonizatsiya Sibiri 132 adlı eser Sibir Hanlığı’nın yıkılışından XIX. asrın sonlarına kadar Sibirya’nın iskân tarihini ele almaktadır. Avrupa Rusyası’ndan, Urallara,Step bölgesi de dahil olmak üzere Sibirya’ya iskân edilen halkın ülke içerisinde göç hareketliliği ve XIX. asırdaki hayat şartları, Batı ve Orta Sibirya’nın, Priamur topraklarının, Altay okruğunun kolonizasyon süreci, hem göçmenler bakımından hem de Sibirya’nın ekonomik hayatı bakımlarından incelenmiştir. 1827-1846 yılları arasında Sibirya’yasürgünlerle ilgili bir çalışma E.N. Anuçin tarafından yapılmıştır 133 .Anuçin Rusya’da işlenen ağır suçlarla ilgili istatistiki bir araştırma yapmak maksadıyla yola çıkarak Tobolsk Arşivi’nde çalışmalar yapmıştır.Arşiv belgeleri arasında,suçluların isimlerinin, unvanlarının, memleketlerinin, inançlarının, yaşlarının ve cinsiyetlerinin, işledikleri suç ve aldıkları cezaların kaydedildiği tutanakları incelemiştir. Anuçin’in çalışmasında kullandığı temel kaynaklar Tobolsk Dairesi Arşivi (Arhiv Tobolskago Prikaza)’nin belgeleridir. Rusya’nın farklı yerlerinden gelen tutukluların Sibirya’da değişik bölgelere dağıtılmadan önce ilk durağı önceleri Verhotur iken, ardından Tümen bu görevi yapmış ve son olarak 1823’de Tobolsk’ta sürgünler için özel bir birim kurulunca Tobolsk sürgünlerin toplanma ve dağıtım merkezi olmuştur. Bu yüzden Tobolsk Arşivi sürgünlere ait arşivsel dokümanlar bakımından en zengin olanıdır. Burada opisanie adlandırılan özel defterlere suçlulara ait tüm bilgiler kaydediliyordu. Anuçin, eserinde Sibirya’ya yapılan sürgünlerle ilgili Rus kanunlarının tarihçesini, süreç boyunca (1827-1846) sürgünlerin rakamlarındaki dalgalanmaların izahını, sürgünlerin cinsiyet, yaş, statü, inanç ve memleket oranlarının değişimini tablolarla ve yaptığı analizlerle ortaya koymuştur Rusya’da meydana gelen 14 Aralık 1825 hadiseleri 134 dolayısıyla Batı Sibirya’ya sürgün edilen Dekabristler ile ilgili kapsamlı bir çalışma A.İ.Dimitriyev-Mamonov tarafından yapılmıştır 135 . Eser Tobolsk ve Tomsk vilayetleri ile Batı Sibir Valiliği’ne bağlı olan Akmolinsk oblastında bulunan değişik birçok arşivde, hatta dekabristlerin sürgünde yaşadığı küçük köy ve kasabaların bağlı bulunduğu volost idarelerinin, polis idarelerinin arşivlerinde uzun yıllar süren bir çalışmanın ürünüdür. Eserde Batı Sibiryaya sürgün edilen 39 dekabristin hayat hikâyeleri, 1826-1856 yılları arasında sürgündeki yaşamları, Sibirya yerel idarelerinin onlara karşı tutumu ve dekabristlerin Sibirya’da yerel unsurlar üzerinde bıraktığı tesirler resmi belgelere
130 V. V. Kryakov (1902), Oçerki Po İstorii Pereselençeskago Dvijeniya v Sibir, Moskva. 131 S. Olferyev (1899), Sibir. Oçerk Zavoyevaniya i Zaseleniya Sibiri, Moskva. 132
(1900), Komitet Sibirskoy Jeleznoy Dorogi, S. Peterburg.. 133 E. N. Anuçin (1873), İzsledovaniya O Protsente Soslannıh v Sibir v Periode 1827-1846 godov, S. Peterburg.. 134 İmparator I. Nikolay’ın tahta çıkışından rahatsız olan askerlerin çıkardığı bir isyan hareketidir. İsyan bastırılmış, isyancıların bir kısmı idam edilmiş bir kısmı ise Sibirya’ya sürgün edilmiştir. Olay Aralık (Dekabr) ayında meydana geldiği için bu isyana katılanlar “Dekabrist” adlandırılmışlardır. İsyan Rus zabitlerinin yani asilzadelerin istibdat rejimine karşı bir başkaldırısı olduğundan, Rusya’da başlayan hürriyet fikirleri çerçevesinde dekabristlerin isimleri “hürriyet” sembolüne dönüşmüştür. 1856’da tahta II. Aleksandr çıkınca affedilmişlerdir. Buna rağmen bir kısmı Sibirya’da kalmaya devam etmiştir. 135 A. İ. Dmitriyev - Mamonov (1905), Dekabristi v Zapadnoy Sibiri, S. Peterburg.; Mamonov’un Sibirya’yı Büyük Sibirya Demiryolu ağı boyunca tasvir ettiği bir başka eseri için bkz, Dmitriev - Mamonov, Putevoditel Po Velikoy Sibirskoy Jeleznoy Doroge, S. Peterburg 1900; Benzer bir çalışma için bkz, Sibir i Velikaya Sibirskaya Jeleznaya Doroga (1893), S. Peterburg. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|