Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- 638 -
Sibirya yerli kavimlerinin nüfusunun azalması, soylarının tükenmesi meselesini ele alan eserlerden birisi S.Patkanov’un O Priroste İnorodçeskago Naseleniya Sibiri 151
adlı eserdir. Eserde Patkanov Sibiryahalklarını belirli gruplar halinde tasnif ederek nüfus değişimlerini incelemiştir. Finler (Ostyak, Vogul), Samoyedler, Türk-Tatarlar (Yakutlar, Batı Sibirya Tatarları ve Buharalılar, Barabinler, Tom ve Yenisey Türk Boyları, Karagaslar, Kırgız-Kazaklar), Moğollar (Buryat), Tunguzlar ve Paleaziatı 152 (Yenisey Ostyakları, Yukagirler, Çuvantlar, Çukçi ve Eskimolar,Kamçadallar, Koryaklar, Ainler, Gilyaklar, Aleutlar) ayrı başlıklar altında, XIX. asırda yapılan nüfus sayımları sonuçlarına dayanan istatistiki veriler kullanılarak ele alınmıştır. Bu halkların nüfuslarının erimesinin sebepleri üzerinde durulmuştur. Nüfusun erimesinin sebepleri arasında ekonomik şartlar başta olmak üzere, çalışma alan ve şartları, medeni-kültürel zafiyetler, salgın hastalıklar, sağlık hizmetlerini yetersizliği, coğrafi şartlar ve savaşlara dikkat çekilmiştir. Amerika ve Afrika’daki yerlilere göre Sibirya yerlilerinde nüfus erimesinin oldukça az olduğu, bu erimede Rus asimilasyonu ya da Ruslarla yerel unsurlar arasında savaşlardan kaynaklanan nüfus erimesi ya da soy tükenmesi iddialarının asılsız olduğu vurgulanmıştır. Sibirya yerel unsurlarının soylarının tükenmesi meselesi ve bunun sebeplerinin tesbiti maksadıyla araştırmaların yapıldığı bölgelerden birisi Ostyakların ve Samoyedlerin yaşadığı Obdorsk bölgesi olmuştur. Viktor Bartenev’in dört yıl bölgede yaptığı araştırmalar neticesinde ortaya koyduğu Oçerki Obdorskago
153
adlı eserinde Obdorsk’un genel bir tasviri yapıldıktan sonra bölgede yaşayan Rusların, Zıryanların sosyo-kültürel ve ekonomik hayatı anlatılmış, ağırlıklı olarak gayrırus unsurlar incelenmiştir. Samoyedlerin ve Ostyakların dilleri, inançları, kültürleri, gelenekleri, yaşam biçimleri, soylarının tükenmesi meselesi ve bununla ilgili istatistiki veriler incelenmiş, Ostyaklar arasında Hıristiyanlık ve misyonerlik çalışmalarına temas edilmiştir. Ayrıca Obdorsk bölgesinin genel ticari-ekonomik yapısı ortaya konulmuştur. Güney Yenisey vadisi yerel kavimleri üzerinde yapılan etnografik araştırmalardan birisi Yakovlev’in Etnografiçeskiy Obzor İnorodçeskago Naseleniya Dolinı Yujnago Yeniseya 154 adlı eseridir. Yakovlev Güney Yenisey vadisinin Hunlar, Göktürkler, Uygurlar ve sonrası dönemlerine ait tarihi geçmişinin kısa bir tasvirini yaptıktan sonra, Kaçintler, Sagaylar, Beltirler, Koyballar veSoyotlar (Soyon/Sayan)’ın kökenlerini, boy dağılımlarını, yurtlarını, nüfuslarını ve antropolojik özelliklerini incelemiştir. Soyotların ve Minusinsk bölgesindeki yerli unsurların, mesken tipleri, temel tüketim araçları, aile hayatı, akrabalık ilişkileri, inançları, gelenekleri, doğum, ölüm ve evlilik törenleri, kılık-kıyafetleri, saç örgü biçimleri ve tüm bu hususlar üzerinde Rus ve Moğol tesirinin izleri ele alınmıştır. Ayrıca eserde Minusinsk Müzesi’nde bulunan etnografik eserlerin tasviri yer almaktadır. Eserin son bölümlerinde Minusinsk bölgesine sonradan yerleşen Rusların ve gayrırus unsurların (Latışlar, Finler, Mordvalar) etnografik özellikleri de incelenmiştir. Georg Kennan’ın Sibirya’da göçebe hayatı tasvir eden eseriTent Life in Siberia Rusça’ya çevrilerek yayınlanmıştır 155 .Eser Rus-Amerikan Telgraf Kumpanyası’yla Alaska, Bering Boğazı, Çukotka ve Sibirya’ya seyahat eden Kennan’ın Sibirya’nın kuzeydoğusunda 1865-1867 yılları arasında yaptığı seyahat notlarına dayanmakta olup bilimsel bir iddia taşımamaktadır. Sibirya’nın kuzey sakinleri, gelenek-görenekleri, yaşam tarzları, seyahati esnasında yazarın başından geçen olaylar anlatılmaktadır. Kamçatka gözlemleri, Kamçadalların yaşamları, Koryaklar ve onların yerleşik ve göçebe yaşam biçimleri, fiziki özellikleri, karekterleri, dilleri, inançları, gelenekleri, tören ve kutlamaları anlatılmaktadır. Ayrıca Çukçalar, Lomutlar, Yakutlar hakkında da bilgi verilmektedir. Seyahat notlarında Sibirya’da Rusların yerleştiği son nokta olan Anadır’da yaşayan Ruslara dair gözlemler de yer almaktadır. M.A.Krol tarafından Braçnoe Pravo 156 adlı eserde Selenge Okruğunda yaşayan yerel unsurların (Moğol/Buryat) evlilik akdi, kalım, düğün, adet ve gelenekleri incelenmiştir. Buryatların tarihi geçmişi ele alınmış, Rus hâkimiyeti öncesinde ve sonrasında evlilik akdinin değişim süreci üzerinde durulmuştur. Buryatlar üzerine etnografik çalışmalarıyla tanınan M.H.Hangalov, Balaganskiy Sbornik
adlı
eserinde Kuzey Buryatlarının gelenek-göreneklerini, inançlarını ve masallarını derlemiştir. Masallar İrkutsk vilayetine bağlı Balagan üyezdinde kayda geçirilmiştir.GrigoriNikolayeviçPotanin’in redaktörlüğünde yayınlanan esere yine Potanin tarafından notlandırma yapılmıştır. Farklı kişiler tarafından derlenen toplam 56 adet Buryat efsane ve hikâyesi Skazaniya Buryat adıyla D. G. Gomboev tarafından yayınlanmıştır 158 .
151
S. Patkanov (1911), O Priroste İnorodçeskago Naseleniya Sibiri, S. Peterburg. 152
Sibirya yerli unsurların kuzey tipi grubuna dahil edilen boy ve kabileler kastedilmektedir. 153
Viktor Bartenev (1896), Na Kraynem Severo-Zapade Sibiri. Oçerki Obdorskago Kraya, S. Peterburg. 154
E. K. Yakovlev (1900), Etnografiçeskiy Obzor İnorodceskago Naseleniya Dolinı Yujnago Yeniseya; Obyasnitelnıy Katolog Etnografiçeskago Otdela Muzeya, Minusinsk. 155 Georg Kennan (1896), Koçevaya Jizn v Sibiri, S. Peterburg. 156 M. A. Krol (1895), Braçnoe Pravo İnorodtsev Selenginskago Okruga, İrkutsk. Rus Coğrafya Cemiyeti’nin Priamur Bölümü’nün 31 Ocak 1895 tarihli yıllık toplantısında sunulmuş bir tebliğdir. 157
M. N. Hangalov (1903), Balaganskiy Sbornik, Red. G. N. Potanin, Tomsk.. 158
D. G. Gomboev (1890), Skazaniya Buryat, İrkutsk.. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|