Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- 636 -
dayalı olarak ayrı ayrı ele alınmıştır.Dekabristlerin foto gravürleri (29 adet) ile Sibirya’daki yaşam şartlarını resmeden (Zabaykal Petrovsk Fabrikası’ndan, maden ocaklarından, Çita çalışma kampından)materyaller de yer almaktadır. Aralık 1825 hadiseleri dolayısıyla tutuklanan ve Sibirya’ya sürgün edilen Dekabristlerden D.İ.Zavalişin’in hatıraları 136 sadece dekabristlerin Sibirya’daki yaşamları ve sürgünlerin Sibirya’nınsosyal- kültürel gelişmesine etkileri değil aynı zamanda Sibirya’ya dair önemli bilgiler de vermektedir. Astrahan’da Kalmukların yöneticisi ve bölgenin askeri müfettişinin çocuğu olan Zavalişin denizcilik eğitimi almış, genç yaşta denizcilik okulunda astronomi, matematik ve denizcilik konularında dersler verdiği sırada tutuklanarak Sibirya’ya sürülmüştür. Sibirya’da sürgünde iken başladığı yazın faaliyetlerini 1863’te Moskova’ya döndükten sonra da devam ettirerek Sibirya üzerine çeşitli makaleler yayınlamıştır.Çita’da sürgünde iken bölgeyleilgili araştırmalar yapmıştır. Çita’dan Amur’a keşif heyetleri göndererek Amur bölgesi çalışmalarına katılmış, Zabaykal bölgesinin haritasını hazırlamıştır. Eserinde Buryatlar ve Buryat stepleri hakkında geniş bilgiler verir. Sibirya’ya sürülen kürek mahkûmları ile ilgili kapsamlı bir çalışma Petersburg İlimler Akademisi üyelerinden etnograf S.V.Maksimov tarafından yapılmıştır.1850’li yıllarda Rusya’nın çeşitli bölgelerine yapılan etnografik keşif gezileri kapsamında Beyaz Deniz’e, Kuzeybuz Denizi ve Peçora’ya gönderilen Maksimov, daha sonraları Amur oblastına etnografik araştırmalar için görevlendirilmiş, Rusya’ya dönüşte ise Sibirya hapsaneleri ve sürgünlerin yaşamını gözlemlemesi vazifesi verilmiştir. Onun buralarda yaptığı çalışmaların sonuçları bazı dergilerde tefrika edildikten sonra Sibir i Katorga 137 adıyla üç ciltlik bir kitap haline getirilmiştir. Birincisinde, kürek mahkûmlarının Sibirya yolculuğu, mahkûmların kürekteki hayatı, maden ocakları, firarlar, hapsane şarkıları, hapsane sözlüğü; ikincisinde, suçlular ve suç türleri, son ciltte ise siyasi sürgünler, devlet suçluları ve kürek mahkûmiyetinin tarihçesi ortaya konmuştur. Maksimov’un 1860- 1861’de Amur oblastında yaptığı seyahat notları 138 Amur’u bir cok bakımdan tasvir etmektedir. Etnografya Araştırmaları Çarlık Rusya zamanında Altay kavimleri üzerine ilk etnografik çalışma yapanlardan biri Verbitskiy’dir. “Altay Misyoneri” adıyla da tanınan Verbitskiy aslında bir din adamıdır. Nijegorod’ta eğitim gördükten sonra 1853’te Altay Dini Misyonu’nda görev alarak hayatının geri kalan 37 yılını Altay bölgesinde misyonerlik faaliyetleriyle geçirmiştir. Asli vazifesini tam manasıyla yerine getirebilmek için yerli halkların dilleri başta olmak üzere tarihleri, kültürleri, inançları ve geleneklerini öğrenmeye, araştırmaya başlayan Verbitskiy, Altay’da kaldığı bu uzun zaman diliminde 36 bin verstlik bir yol katederek dil ve etnografya alanından, bölgenin coğrafi ve biyolojik zenginliklerine varana kadar birçok çalışmaya imza atmıştır. Özellikle dil 139
ve etnografya alanında önemli eserler ortaya koymuştur. Altay halklarının etnografyasını konu alan çalışmaları, Altayskie İnorodtsı. Sbornik Etnografiçeskih Statey i İzsledovanii Altayskago Missionera Protoiereya V.İ.Verbitskago 140
adlı eserde bir araya getirilmiştir.Altayskie İnorodtsı(Altay Gayrırusları) ismi altında, Altay Kalmuklarını, Uryanhayları, Teleutleri, Tatarları (Çernevie Tatarı), bunlarınkökenlerini, boy kabile dağılımlarını, antropolojik özelliklerini, nüfuslarını, dil, kültür ve inançlarını, yaşam tarzlarını, mutfak kültürlerini incelemiştir. Verbitskiy’nin eserinde üzerinde en fazla durulan konulardan biri Altaylıların inanç ya da inanışlarıyla ilgili konudur. Tanrılar “Ülgen” (İyilik) ve “Yerlik” (Kötülük), Ülgen ve Yerlik’e hizmet eden “Aru Neme” (temiz) “Kara Neme” (kirli) ruhları incelenmiş, idol ve kuklalar, tanrılarla insanoğlu arasında aracı bir role sahip olan “Kam” ya da “Şaman” figürleri üzerinde durmuştur. Eserde dini, tarihi ve siyasi muhtevalı Altay efsânelerinden, hikâye ve masallarından, şarkı ve müziklerinden, atasözleri, uğur ve alametlerden örnekler verilmiştir. Verbitskiy eserinin sonunda bir de V. V. Radlov tarafından yayınlanan Obraztsı Narodnoy Literaturı Tyurskih Plemen Jivuşşih v Yujnoy Sibiri i Dzungarskoy Stepi (Güney Sibirya ve Moğol Steplerinde Yaşayan Türk Boylarının Halk Edebiyatı Örnekleri) adlı derlemesine eleştirel bir yazı ilave etmiştir 141 .
kavimlerinin dil, tarih, etnografya ve arkeolojisi üzerine yaptığı çalışmalarla XIX. asra damgasını vurmuştur. 1859’da Sibirya’ya gelen Radlov yaklaşık 12 yıl bölgede hem hocalık yapmış hem de Sibirya ve Türkistan’ın
136
Zapiski Dekabrista D. İ. Zavalişina (1906), S. Peterburg. 137 S. Maksimov (1871), Sibir i Katorga, I-III, S. Peterburg. 138 Maksimov (1864), Na Vostoke Poezdka Na Amur (1860-1861). Dorojnıya Zametki i Vospominaniya, Sanktpeterburg. Amur’u, botanik incelemeler bakımından ele alan bir eser için bkz, K. İ. Maksimoviç (1862), Amurskiy Kray, Sanktpeterburg.. 139
V. İ. Verbitskiy (1884), Slovar Altayskago i Aladagskago Nareçii Tyurkskago Yazıka, Pravoslavnago Missionerskago Obşestva, Kazan. Kratkaya Grammatika Altayskago Yazıka , Red. N. İ. İlminskiy (1869), Kazan. 140 Verbitskiy (1898), Altayskie İnorodtsı. Sbornik Etnografiçeskih Statey i İzsledovanii Altayskago Missionera Protoiereya V. İ. Verbitskago, Red. A. A. İvanovskiy, Moskva. Verbitskiy’nin hayatı ve tüm eserleri için bkz, a.g.e., s.VII-XIV. 141
Verbitskiy (1898), s.205-215. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|