Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- 637 -
birçok yöresine yaptığı seyahatlerde 142 oldukça zengin materyaller toplamıştır.Sibirya ve Moğolistan’da yaşayan Türk boylarının etnografyasına dair çalışmalar yapmıştır 143
. Sibirya Türk Halk Edebiyatı üzerine derleme, sözlük, gramer, seyahat notları ve diğer çalışmalarını 1866’da yayınlamaya başlamıştır.Özgün dil ve kültür özelliklerini yaşatan Güney Sibirya ve Moğol steplerinde yaşayan Türk halklarının (Altaylar, Teleutler, Tatarlar, Şorlar, Sayanlar) 144 , yine aynı bölgelerde yaşayan Abakan Tatarları adı altında değerlendirilen Türk boylarının (Sagaylar, Beltirler, Koyballar, Kaçinler, Kamasinler, Kızıllar ve Çulımlar) 145
, masalları, destanları, kahramanlık hikâyeleri, şiirler, şarkılar, atasözleri, bilmeceler ve daha birçok folklorik zenginlikleri derlenerek yayınlanmıştır. Radlov’un Sibirya arkeolojisi üzerine yaptığı araştırmalar, katıldığı kazı çalışmaları ve topladığı arkeolojik eserler (yazıtlar, figürativ resimler, damga ve mühürler, mezar ve kurgan hiyeroglifleri, silahlar, madalyonlar, dikili taşlar)Sibirskiya Drevnosti
adıyla yayınlanmıştır. Yenisey ve Orhun yazıtları, Uygur metinleri üzerinde çalışmalar yapmıştır 147
. Türk halkları üzerine karşılaştırmalı dilbilim, etnografya ve folklor alanlarında çalışmalar yapmış ve eserler vermiş olan Abakan’lı Nikolay Fedoroviç Katanov Hakasların ilk bilimadamı sayılır. Krasnoyarsk’ta başladığı eğitim hayatına Petersburg Üniversitesi Doğu Dilleri Fakültesi’nde devam etmiş, Radlov’un tavsiyesi ile Türk halkları üzerine dil ve etnografya çalışmaları için Sibirya ve Doğu Türkistan’a gönderilmiştir. 1889-1892 yıllarında Hakas, Tuva, Yedisu, Tarbagatay ve Doğu Türkistan’da çalışmalar yapmıştır. Doğu Sibirya, Moğolistan ve Kuzey Çin seyahat notları, seyahat raporları 148
, Minusinsk okruğu Sagay Tatarları, Beltir halk inanışları, Türk boyları arasında defin adetleri ve Türk halklarıyla ilgili daha birçok kültürel-etnografik çalışmalar yapmıştır. Katanov tarafından derlenen ve Rusça’ya tercüme edilen Uryanhaylar (Soyotlar), Abakan Tatarları ve Karagaslara ait halk edebiyatı metinleri de Radlov’un redaktörlüğünde yayınlanan Obraztsı Narodnoy Literaturı Tyurskih Plemen (Türk Halkları Halk Edebiyatı Örnekleri) adlı eserin IX. cildi 149 olarak yayınlanmıştır. Petersburg’da 1876’da yapılan Uluslararası Oryantalistler Kongresi’nin en hararetli tartışma konularından biri Rusların Sibirya’yı işgalinden itibaren Sibirya’nın yerel kavimlerinin nüfusu meselesi olmuştur. Nüfuslarının arttığı ya da azaldığının tespiti için veriler ve bu yönde araştırmalar bulunmadığı için mesele ilim çevrelerinde çözüme kavuşmamıştır. Bu meselenin tespiti amacıyla yapılan araştırmalardan birisi N.M.Yadrintsev’e aittir. Omsk İmparatorluk Coğrafya Cemiyeti’nin Batı Sibir Bölümü tarafından vazifelendirilen Yadrintsev Batı Sibirya gayriruslarının hayatı ve yaşam tarzı üzerinde gözlem ve incelemelerde bulunmak üzere 1878-1880 tarihleri arasında Tomsk vilayeti hudutlarında bulunan Dağlık Altay bölgesinde çalışmalar yaptı. Bu bölge Ugor-Altay kavimlerinin adet ve geleneklerinin, tipolojisinin özgün halini koruduğu en eski merkezlerden biriydi. Yadrintsev daha sonra diğer bölgelerdeki yerel kavimlerin geleneklerini, yaşam tarzlarını incelemek üzere araştırmalarına devam etti. 1886-1888 yılları arasında Sibirya’nın çeşitli yörelerine defalarca seyahatlerde bulundu. Yadrintsev Ugor-Altay kavimlerinin kültürünün araştırılması yanısıra başta nüfuslarının azalması meselesi olmak üzere mevcut diğer konular üzerinde de incelemeler yaptı. O’nun bu araştırmaları Sibirskie İnorodtsı, İh Bıt i Sovremennoe Polojenie adıyla yayınlandı 150 . Yadrintsev bu eserinde Ugor-Altay kavimlerinin sınıflandırılması denemesinde bulundu. Tobolsk vilayetindeki Tatarları, Buharalılar ve onların vaziyetlerini, Batı Sibirya Buharalılarını, Tomsk Bölgesi Tatarlarını, Batı Sibirya Vogullarını, Ostyaklar ve Samoyedleri, Altay Türklerini ayrı başlıklar altında değerlendirdi. Ugor Altay kavimlerinin kültür tarihlerinin araştırılması, yerli kavimlerin nüfuslarının tükenmesi sebepleri, Sibirya’ya iskân edilen Ruslarla yerli unsurların etkileşimini, konar-göçer yaşam tarzı ve bunun insanlık medeniyeti tarihindeki yeri üzerinde analizlerde bulundu. Batı Sibirya kavimlerinin etnografik, antropolojik hususiyetlerine dair ilk denemelerden biri sayılan eserinde Yadrintsev, yerel unsurların boylara, kavimlere dağılımını, inançlara göre dağılımını, yerleşik ya da konar-göçer yaşam tarzına göre dağılımını istatistiki tablolarla ortaya koydu. Yerel unsurların nüfuslarının azalmasının sebepleri olarak, yaşam tarzlarına ve ekonomik verilere dikkat çeken Yadrintsev’in bu araştırması meselenin tespitinde bu yöndeki ilk denemelerden biri kabul edilmektedir.
142
Sibirya’da, Moğolistan’da, Türkistan’da yaptığı seyahatlerinde edindiği izlenimlerine dair Almanca Aus Sibirien adıyla 1884’te yayınlanmış olan eserinden seçmeler için bkz, W. Radlof (1976), Sibirya’dan (Seçmeler), Çev. Ahmet Temir, İstanbul. 143 V. V. Radlov (1884), Etnografiçeskiy Obzor Tyurskih Plemen Sibiri i Mongolii, Leipsig.. 144 Radlov (1866), Obraztsı Narodnoy Literaturı Tyurskih Plemen Jivuşşih v Yujnoy Sibiri i Dzungarskoy Stepi, I, Sanktpeterburg. 145 Radlov (1868), Obraztsı Narodnoy Literaturı Tyurskih Plemen Jivuşşih v Yujnoy Sibiri i Dzungarskoy Stepi, II, Sanktpeterburg. 146 Radlov (1902), Sibirskiya Drevnosti, Tom I, Vıpusk II, Sanktpeterburg 1891; Sibirskiya Drevnosti, Tom II, Vıpusk I, S. Peterburg.. 147 Radlov (1894-1899), Drevnetyurskie Nadpisi Mongolii, Vıpusk I-II, S. Peterburg; V.V. Radlov-P.M. Melioranskiy (1897), Sbornik Trudov Orhonskoy Ekspeditsii. Drevne-Tyurkskie Pamyatniki v Koşo-Tsaydame (1897), Sanktpeterburg. 148
N. F. Katanov (1901), Otçet o Poezdke v Minusinsiy Üyezd Yeniseyskoy Gubernii, Uçenıya Zapiski İmperatorskago Kazanskago Universiteta, LXVIII, May-İyun, Kazan:, s.1-58. 149 Radlov (1907), Obraztsı Narodnoy Literaturı Tyurskih Plemen (Derleyen ve tercüme eden N. F. Katanov), IX, S.Peterburg. 150 N. M. Yadrintsev (1891), Sibirskie İnorodsı, İh Bıt i Sovremennoe Polojenie, S. Peterburg.. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|