Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- 644 -
Çarlık Rusya döneminde Sibirya araştırmaları XVIII. asrın ilk yarısında başladı ve XIX. asrın sonlarında zirveye ulaştı. İlk yapılan araştırmalar Sibirya’nın zenginliklerinin keşfine yönelik olup, içlerinde Alman kökenli olup Rusya’da yaşayan bilim adamlarının da bulunduğu çeşitli alanlarda uzman kişilerden oluşan büyük heyetlerle gerçekleştirildi. Tabiat bilimlerinden maden bilimlerine, tarih, dil, etnografya bilimlerinden antropolojiye kadar her alanda yetişmiş kişilerin oluşturduğu bu araştırma ve keşif heyetleri uzun yıllar, Sibirya’nın en ücra noktalarına kadar ulaşarak gözlem ve incelemeler yaptılar ve muazzam bir bilgi ve belge birikiminin oluşmasını sağladılar. Bu çalışmalar sade bilimsel kaygılardan öte, Sibirya’yı daimi olarak Rusya’nın bir parçasına dönüştürmek için gerekli hazırlıkların yapılmasına, tüm zenginliklerinin keşfine ve ileriye dönük ekonomik, sosyal ve siyasi planlamalara veri oluşturmak amacına dönük oldu.İmparatorluk İlimler Akademisi’nin tertip ettiği keşif ve araştırma heyetleri Sibirya’nın eski ve yeni yerleşim yerlerini, tarihi mekânlarını, göllerini, nehirlerini, steplerini, köylerini, obalarını adeta karış karış taradılar ve tüm zenginliklerini kayıt altına aldılar. Bu heyetlerin doğa bilimlerine, tarihe, etnografyaya, arkeolojiye dair elde ettiği materyaller ve ortaya koyduğu araştırmalar sonraki Sibirya araştırmacılarının referans noktası oldu. Sibirya araştırmalarının sistemli hale gelmesinde başta İmparatorluk Rus Coğrafya Cemiyeti (İmperatorskago RusskagoGeograficeskago Obşestva) olmak üzere Rusya’nın değişik bilim ve kültür merkezleri etkili oldu. Sözkonusu cemiyetin Sibirya Bölümü’nün faaliyete geçmesi bu araştırmalara yeni bir ivme kazandırdı. Çarlık döneminde Rusya’da çıkan çeşitli süreli dergilerde, Sibirya üzerine yapılan araştırmalar yayınlandığı gibi, sadece Sibirya araştırmalarına yer veren Sibirskiy Vestnik, Zapiski (İRGO),
, Sibirskiy Sbornik, Sbornik Gazetı Sibir gibi dergiler Sibirya araştırmalarını geniş kitlelere duyurdu.Sibirya araştırmalarında Rusya İlimler Akademisi, Petersburg Üniversitesi, Moskova Üniversitesi, İmparatorluk Arheografi Komisyonu ve Rusya’daki diğer eğitim ve bilim kurumlarının büyük katkıları oldu.Ayrıca Rusya’da devlet kurumlarının (İçişleri, Tarım, Hazine Bakanlıkları) destekleri, Sibirya’da vazifeli yerel idarecilerin, din adamlarının bu konuda gayretleriSibirya araştırmalarını teşvik etti. Çarlık dönemi Sibirya araştırmalarında Miller, Fişer, Slovtsov, Yadrintsev, Radlov, Katonov ve daha birçok isim öne çıkarak Sibirya’nın tarihi, etnografyası, arkeolojisi, folklorü ve daha birçok sahada yaptığı araştırmalarla önemli eserlere imza attılar.Çarlık döneminde yapılan araştırmalarla Sibir Rus tarihine ait bol miktarda kaynak eser ortaya cıkarıldı, arşivsel materyaller, vekâyinameler, raporlarve diğer kaynak eserler bazen müstakil bazen de araştırma eserleri içerisinde neşredildi. Sibir Hanlığı tarihi, Sibirya’nın Rus hâkimiyetine girişi ve Rus müstemlekesine dönüşmesi süreci, XIX. asrın sonlarına kadar takip edilen siyasi, askeri, sosyal politikalar üzerine kapsamlı araştırma ve incelemeler yapılarak eserler neşredildi. Sibirya tarihinde rol oynayan kişilere dair biyografik eserler ortaya kondu.Sibirya’nın Ruslar tarafından iskânını ortaya koyan araştırmalar yapıldı. Sibirya’ya sürgünlerle ilgili araştırma eserleri, hatıratlar, siyasi sürgünlerin hikâyesini anlatan eserler yayınlandı. Batı Sibirya ve Doğu Sibirya ya da bu bölgeler içerisinde bulunan şehirler (Tobolsk, Tomsk, Surgut, İrkutsk, Yeniseysk, Yakutsk) üzerine müstakil araştırmalar yapıldı. Sibirya tarihine dair bibliyografik eserler, Sibirya’yı tanıtan rehber eserler, arşiv kılavuzları neşredildi. Sibirya’da yaşayan yerli Türk, Moğol ve diğer kavimlerin dil, tarih, edebiyatları üzerine araştırma ve derleme çalışmaları, Sibirya arkeolojisi, Sibirya’nın sosyal, ekonomik, dini hayatı üzerine araştırma ve incelemeler yapılarak kıymetli eserler ortaya kondu. Bu eserler içerisinde bol miktarda görsel ve istatistiksel veriler neşredildi.Etnografya, folklor çalışmaları sadece yerel unsurlarla sınırlı kalmadı. Sibirya’ya sonradan yerleştirilen göçmen Ruslar üzerine de benzer araştırmalar yapıldı.Batılı ya da Rus seyyahların, Asya’yı keşfe çıkanların Sibirya anlatımları, intibaları, başlarından geçen maceralar, Sibirya’ya, Sibirya’daki yerel unsurların hayatına dair verdikleri bilgiler, o zamana kadar Batı âleminde pek bilinmeyen yeni bir dünyayı gözler önüne serdi. Rusların Sibirya’da misyonerlik faaliyetlerini, kilise ve manastırların kuruluşunu, Hıristiyan- Ortodoks inancının Sibirya’ya taşınmasını anlatan eserler, Sibirya’da faaliyet gösteren din adamlarına ait bilgiler, Sibirya’da yerel inançlara karşı yürütülen mücadele ve bu faaliyetlerle ilgili bilgi ve dokümanlar ortaya kondu.Ekonomik, bilimsel araştırmalar yapıldı ve bölgenin zirai, ticari, endüstriyel yapısı incelendi. Tarım, hayvancılık, ticaret, avcılık, balıkçılık, madencilik üzerine kapsamlı araştırmalarla ekonomik potansiyel ortaya çıkarılarak bunun hem Rusya’nın hem de Sibirya’nın ekonomik ve sosyal hayatına tesirleri ortaya konuldu. Bunlar içerisinde altın sanayi ve diğer kıymetli madenler üzerine yapılan çalışmalar öne çıktı. Günümüzde Sibirya araştırmaları adına neler yapılabileceğine dair bazı tespit ve önerilerde bulunmak gerekirse; Sibir Hanlığı tarihi üzerine Ruslar tarafından birçok araştırma-inceleme yapılmış olmakla birlikte gerek Rus ana kaynakların verdiği çelişkili ve fanatizm yüklü bilgilerden, gerekse Çarlığın resmi ideolojik görüşünün tesirinden dolayı bu çalışmaların birçok sorunu barındırdığı anlaşılmaktadır. Bu
Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|