Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sibirya Tarihi Üzerine Özel Konulu Araştırmalar
- 631 -
XIX. asrın başlarında Sibirya tarihinin aydınlatılmasında G.İ.Spasski’nin büyük emeği olmuştur. Sibir vekâyinameleri üzerine yaptığı çalışmalar dışında Spasski kısa sürelerle de olsa yayınladığı süreli yayınlarla muazzam eserlere imza atarak Sibirya çalışmalarında yeni bir devir açmıştır. O’nun cıkardığıSibirskiy Vestnik (1818-1824), Aziatskiy Vestnik (1825-1828) dergilerio dönemde Rusya coğrafyasında ve Batı dünyasında Sibirya çalışmaları yapan bilim adamlarının takip ettiği eserlerin başında gelmektedir. Sibirskiy Vestnik ’in konu yelpazesi oldukça geniştir. Sibirya’nın tarihî coğrafyasına dair araştırmaların yanısıra, Sibirya’ya yapılan ya da Sibirya üzerinden Çin’e, Moğolistan’a ve Türkistan’a yapılan seyahat notları dergide yayınlanmıştır.Sibirya’nın tarihî-arkeolojik eserleri, Sibirya’ya dair coğrafî-istatistikî tasvirler, Sibirya’nın yeraltı-yerüstü kaynakları, madenleri ve maden ocakları, iç ve dış ticaretine ait veri ve dokümanlara yer verilmiştir.Bilinen Sibiryayazıtları (Yenisey Yazıtları) ile yeni keşfedilenler, kurganlar, Sibirya’da, Kazak steplerinde ve Orta Asya’da terkedilmiş şehirler, kasabalar, Yenisey civarında konar-göçer yaşayan kavimler ve bunların yaşam tarzları, gelenek-göreneklerine dair makaleler yayınlanmıştır. Sibirya kavimleri dergide ayrı başlıklar halinde incelenmiştir. Tatarlar, Zabaykal Tunguzları, Altay Kalmukları, Yakutlar, Buryatlar, Çukçiler, Lamutlar, Yukagirler, Sibirya’nın ilk Rus sakinleri ve daha başka unsurlar üzerinde yapılan
araştırma ve
gözlemler tarihî
etnografya bakımından önemli bilgiler vermektedir.Sibirya’ya komşu ülkelere;Kazak Steplerine, Türkistan (Taşkent, Buhara, Hive ve çevresine)’a, Moğolistan’a yapılan inceleme ve keşif faaliyetleri ile gözlem raporlarının yayınlandığı dergide, Sibirya’ya dair yeni çıkan yayınlar ve keşiflerde duyurulmuştur 107
. Spasski’ninAziatskiy Vestnik 108 dergisi daha çok Moğolistan, Türkistan, Kafkasya, Çin, Japonya, Hindistan, İran ve Arap dünyasının tarih, kültür ve medeniyetleri ile alakalı konulara yoğunlaşmıştır. Bu bölgelerle ilgili tarih, etnografya, arkeoloji konularında makale ve araştırmalar, seyahatnâmeler, hatıratlar, mektuplaryayınlanmıştır.Yeni keşfedilen tarihi eserlerin, kaynak ve araştırmaların tanıtım ve kritikleri, Asya’yı ilgilendiren siyasi-kültürel haberlere de yer verilmiştir. Çarlık Rusya döneminde Spasski ile başlayan Sibirya’yla ilgili süreli yayın faaliyetleri E.İ.Lamanski ile devam etmiştir.İlk olarak Lamanski’nin, ardından İ.G.Selskiy, N.A.Bersilov ve daha başkalarının editörlüğünde,İmparatorluk Rus Coğrafya Cemiyeti Sibir Bölümü’nün çıkardığı Zapiski 109 dergisi 1855-1867 yılları arasında yayınlanmıştır. Cemiyetin,içlerinde din adamlarının ve misyonerlerin de bulunduğu Sibir Bölümü uzmanları (D.Davıdov, A.Mordvinov, N.Anosov, A.Argentov, Knyaz Kostrov, N.Bersilov, V. Gaupt, İ.Selskiy vd.) yanı sıra diğer alanlardaki uzmanların, bölgede faaliyet gösteren Hıristiyan Misyoner din adamlarının yaptığı araştırma ve incelemeler ileSibirya’nın değişik bölgelerine yapılan ilmi seyahatlere ait notlarbu dergide yayınlanmıştır.Bunlar içerisinde, Amur Nehri kıyılarındaki yazıtlar, Zabaykal bölgesinin tarihî anıtları ve mezar kalıntıları,Sibirya’ya dair tarihî-etnografik çalışmalar, tarihî topografya çalışmaları, coğrafî-istatistikî araştırma sonuçları, yeraltı kaynakları ve madenlerle ilgili gözlem notları, meteorolojik tespitler yer almaktadır.Tarihî-etnografya alanında yerli kavimler; Beltirler, Yuraklar, Koyballar, Biryuslar, Kızıl Tatarları, Yenisey Ostyakları, Tunguzlar,Doğu Sibirya göçebe Budist Buryatları ve diğer yerel unsurlar üzerine yapılan inceleme ve gözlemlerdergide yayınlanmış, Sibirya’da yapılan yeni keşifler ilim âlemine duyurulmuştur.Ayrıca Coğrafya Cemiyeti’nin Sibirya Bölümü, yıllık faaliyet raporlarını, özel ve genel yaptığı toplantıları ve alınan kararları düzenli bir şekilde Zapiski’de yayınlamıştır. Sibirya Tarihi Üzerine Özel Konulu Araştırmalar Sibirya’nın İşgali Çarlık Rusya döneminde Sibir Hanlığı’nın yıkılışı ve Rusların Sibirya’yı ele geçirme süreci ile ilgili müstakil birçok çalışma yapılmıştır. Bunlardan birisi Pavl Nebolsin’in, Pokorenie Sibiri 110
adlı eseridir. Nebolsin bizzat Sibirya’da bulunmuş, Tobol, İrtiş ve Obi nehirleri ile Yenisey, Angara civarlarında seyahat etmiş, gözlem ve incelemeler yapmış, Sibir Hanlığı tarihi, Ermak hakkında sözlü anlatımları derlemiş, tüm bu verileri Sibir vekâyinamelerinin anlatımlarıyla mukayeseler yaparak eserini yazmıştır. Nebolsin Sibir tarihinde sadece bilimsel bir iddia ile ortaya çıkmamış, eserini aynı zamanda sıradan Rus okuyucularını da dikkate alarak yazmıştır. Zira Sibirya onun çağında artık birkaç asırdır Rusya’nın hâkimiyeti altında olmasına rağmen Rus kamuoyunun, aydınların ve hatta idarecilerin çok ta tanımadığı, “Rusya’nın Asya’da uzak bir parçası” olarak hafızalarda yer alıyordu. Bu yüzden Nebolsin Sibirya konusunda insanları bilinçlendirmek, Rusya’nın geleceği için bu devasa zenginliklere sahip ülkenin önemini vurgulamak gibi kaygılarla da böyle bir çalışma yapmıştır. O’na kadar Sibir tarihi hakkında birçok araştırma yapılmış, eserler ortaya konmuş ise de Rus tarihçiler arasında tartışılmaya devam eden birçok konu bulunuyordu. Nebolsin eserinin girişinde bunlara şu sorularla temas ediyor: Ermak Sibir’i ele geçirdiği sırada Sibirya’nın vaziyeti ne
107
G. Spasski, Sibirskiy Vestnik, I-XX (1818-1822), I-IV (1823), I-IV (1824) Sanktpeterburg. 108
G. Spasski (1825), Aziatskiy Vestnik, İyul-Dekabr (1825) Sanktpeterburg ; Yanvar-İyun (1826) Sanktpeterburg; İyul-Dekabr (1826) Sanktpeterburg (1827). 109
, I-V (1855-1858) Sankpeterburg, VI-X (1863-1867) İrkutsk. 110 Pavl Nebolsin (1849), Pokorenie Sibiri, Sanktpeterburg. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|