Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- 628 -
çerçevede Tatarlar, Barabinler, Vogullar, Ostyaklar, Kalmuklar, Samoyedler, Yakutlar, Buryatlar, Tunguzlar, Koryaklar, Çukçiler, Yukagirler, Moğollar, Mançular seyyahların aktarımları boyunca ele alınmıştır. Rusların Amur’u zaptı, Amur sahilleri ve buralarda yaşayan yerel unsurlara dair bilgilerin verildiği esere, Tomas U. Atkinson’un, 1847’de Petersburg’dan başlayan ve Urallar’dan Altaylara, Kazak steplerinden Alatav ve Aktav’a, Issık Göl’e kadar uzanan seyahat notları ilave edilmiştir. Sibirya’da görev yapmış devlet adamlarının gözlem ve tecrübelerine dayalı eserler de Sibir araştırmalarında önemli kaynaklar arasındadır. Senatör Kornilov’un 1807’de kaleme aldığı Zameçaniya o Sibiri 88 adlı Doğu ve Batı Sibir’e dair düşünce ve birikimlerini aktardığı eseri İrkutsk ve daha sonra Tobolsk valiliği yaptığı dönemde tuttuğu notlardan oluşmuştur. Eserde, nüfus, Sibirya sürgünleri, İrkutsk’un, Baykal ve çevresinin, Tobolsk vilayetinin, Berezov, Tümen ve Obdorsk’un tasvirleri, bölgede nehir taşımacılığı, ticaret ve endüstriyel gelişmeler, Omsk ve Petropavlovsk kaleleri ile Kırgız-Kazak ve Başkurt hudut hatları hakkında gözlem ve değerlendirmeler yer almaktadır. Sibirya’da 20 yıl yaşamış olan Gedenştrom,Otrıvki o Sibiri 89 adlı eserinde İrkutsk vilayetini, Kuzeybuz denizi sahillerini, Baykal Gölü ve Amur Nehri’ni, Sibirya’da nehir ulaşımı ve haberleşmesini, Sibirya’nınÇin ve Orta Asya ile ticaretini ayrı başlıklarda incelemiştir. Büyük Nerçinsk Fabrikası’ndan Verhneudinsk’e kadar güzergâhlara,önemli mekânlara temas edilmiş, Verhneudinsk’ten İrkutsk’a kadar askeri üsler, yerleşim yerleri, Baykal çevresi, Zabaykal bölgesi ana hatlarıyla tasvir edilmiştir.Eserde, Nerçinsk fabrikaları ele alınmış, Rusdevlet köylüleri ve göçmenler, atlı Tunguzlar, Buryatlar, ilk Rus yerleşimcileri olan “Sibiryaklar”, “Staroobryadtsı” ya da “Semeyski” adlandırılan göçmen gruplar tasvir edilmiş, bu unsurların inanç, kültür ve yaşam tarzları anlatılmıştır. Eserin Yakut oblastının tasvir edildiği bölümünde Yakutlar, Tunguzlar, Yukagirler, Çukçiler hakkında bilgiler verilmiştir. Sibirya’nın etnografik yapısı bakımından dikkate değer bir eserdir. Aleksey Martos’un Pisma o Vostoçnoy Sibiri 90 adlı eseri, 1823-1824 yılı kışında Doğu Sibirya’da yaptığı seyahatlerdeedindiği izlenimleri, gözlemleri ve değerlendirmelerinin yer aldığı mektuplardan oluşmaktadır. Seyahat esnasında geçtiği köy ve kasabalara, kalelere, buraların tarihi geçmişine, coğrafi özelliklerine dair bilgiler vermiş, yerel unsurlara dair gözlemlerini aktarmıştır. Doğu Sibirya’da fabrikalar, manastırlar hakkında bilgiler verilmiş, Baykal çevresi, Selenginsk, Verhneudinsk ve İrkutsk’a dair gözlemler anlatılmıştır. Eserde Doğu Sibirya’danresimler ve haritalar mevcuttur. Doğu Sibirya araştırmalarında Riçard Karloviç Maak’ın seyahat notları ve araştırmaları 91 coğrafya ve tabiat bilimleri yanısıra Sibirya tarihi ve etnografyası bakımından da önemlidir. Alman asıllı Maak Petersburg’da eğitim gördükten sonra bir süre İrkutsk Gimnazyumu’nda hocalık yapmıştır. Rus Coğrafya Cemiyeti’nin Sibir Bölümü tarafından 1854-1855 tarihlerinde Vilyuy Nehri üzerinde araştırma yapacak olan bilim heyetine başkan olarak tayin edilmiş ve bu çalışmalar esnasında botanik dışında tarihi, etnoğrafik materyaller toplamıştır. Ardından 1855’te Amur araştırma ve keşif heyetine katılan Maak, 1859’da Ussuri Nehri boylarında tabiat ve tarih araştırmalarına devam etmiştir. Batı Sibirya’nın Çarlık Rusya hâkimiyeti dönemi tarihi tasviriZavalişin tarafından, Opisanie Zapadnoy
adlı eserde ele alınmıştır. Batı Sibirya hakkında genel konular üzerinde geniş bir bilgi ve değerlendirme yapıldıktan sonra Omsk, Petropavlovsk, Kurgan, Tümen, Turinsk, Pelim, Berezov, Tobolsk, Tara ayrı bölümler halinde incelemiştir. Rusların Sibirya’yı zaptı ile başlayan tarihi süreç XIX.asra kadar getirilmiştir. Batı Sibirya şehirlerinin nüfus yapısı, coğrafi özellikleri, gelir-giderleri, geçirdiği doğal afetler, çıkan yangınlar, hayvan kırımları, intiharlar, işlenen suçlar 1857-1860 yılları arası verilerine göre istatistiki tablolarla ortaya konmuştur.XIX.asrın ortalarında Rus göçmenler ve Sibirya’nın yerel etnik unsurlarının vaziyetinin öğrenilmesi bakımından sözkonusu çalışmada önemli veriler bulunmaktadır. Eser, Rusya’nın istikbali için Sibirya’nın sahip olduğu yeraltı ve yerüstü zenginliklerini, uluslararası iktisadi ve politik öneminiöne çıkarmaktadır. Çarlık Rusya döneminde Batı Sibirya’yı ele alan ve bölgeyi ana hatlarıyla tanıtan bir başka eser
’dir.Batı Sibirya’nın 1461-1881 yılları arasındaki tarihi-siyasi hadiseleri anlatılmaktadır. Batı Sibirya’da dini işlere, kiliseye ait konular, 1897 yılına ait nüfus, eğitim, sağlık, üretim, ticaret, askeri yapı ile ilgili istatistiki veriler,astronomik ve meteorolojik gözlem ve değerlendirmeler yer almaktadır.
88 A. M. Kornilov (1828), Zameçaniya o Sibiri, Sanktpeterburg. 89 M. Gedenştrom (1830), Otrıvki o Sibiri, Sanktpeterburg. 90 Aleksey Martos (1827), Pisma o Vostoçnoy Sibiri, Moskva. 91 R. Maak (1859), Puteşestvie Na Amur, Sanktpeterburg; Puteşestvie Po Doline Reki Ussuri (1861), I-II, S. Peterburg; Vilyuyskiy Okrug Yakutskoy Oblasti (1883); S. Peterburg. Amur, Priamur ve Ussuri bölgelerinde 1901-1903 tarihlerinde yapılan başka bir araştırma- inceleme gezi notları için bkz, A. A. Kaufman (1905), Po Novım Mestam (Oçerki i Putevıya Zametki), S. Peterburg. 92 İ. Zavalişin (1862), Opisanie Zapadnoy Sibiri İ Zavalişina, Moskva. 93 Pamyatnaya Knijka Zapadnoy Sibiri (1881), Omsk. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|