Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sibirya Tarih Araştırmaları
- 625 -
Eserin 1640 yılı öncesine ait olduğu sanılmaktadır. Üçüncüsü 71 , Çar Aleksey Mihailoviç’in talimatıyla hazırlanan Sibirya’nın ilk haritası olması bakımından önemlidir. Askeri, stratejik özelliklere sahiptir. Dördüncüsü 72 , 1672 tarihinde hazırlanan Sibirya haritasının bir nüshasıdır. Beşincisi 73 , müellifi belli olmayan bir Sibirya vekâyinamesidir. Sibir’in zaptını anlatan bu eserin 1683’ten sonra yazıldığı sanılmaktadır. Stroganov ve Esipov vekâyinamelerinin anlatımlarından farklı olduğu ve bazı noktalarda Remezov vekâyinamesi ile benzeştiği bilinmektedir. Yazmanın dikkat çekici tarafları Sibirya’ya dair coğrafi ve etnografik tasvirlerdir. Eserde Sibirya yerli kavimlerinin gelenekleri, Çinlilerin inanç ve gelenekleri tasvir edilmektedir. Altıncısı 74 , Ruslar tarafından zaptedildiği dönemde Amur Nehri ve sahillerini tasvir etmektedir.Son kaynak 75 ise 1680’li yıllarda yazılmış olan ve “Historia de Sibiria” adını taşıyan Latince bir Sibiryavekâyinamesidir. Rusca tercümesi 76 de eserde yer almaktadır. Sibir Hanlığı, Kuzeybuz Denizi,Pasifik Okyanusu sahilleri ve göçebe Kalmukların hayatı hakkında bilgi veren eserin yazarının 1661’de Tobolsk’a sürgün edilen Yuriy Krijaniç olduğu sanılmaktadır. Eserin iki nüshası bulunmaktadır. Bu belge ve kaynakların dışında esere bir de 1669’da Moskova’da kopya edilmiş olanbir Sibirya haritası ilave edilmiştir.
Rusların modern anlamda Sibir tarihi araştırmaları XVIII. asrın ortalarında başladı. Rus vekâyinameleri (Sibirskaya Letopis), coğrafya kaynakları (Çerteji), Rus işgali sonrasında Sibirya’da kurulan Rus yerel idareleri ile Moskova arasındaki yazışmalara ait arşivsel dokümanlar, seyyah notları, coğrafya, etnografya, arkeoloji, antropoloji gibi alan araştırmaları sonucları ve daha başka kaynaklar temelinde yapılan bu araştırma ve incelemeler, XIX. asrın sonlarına gelindiğinde muazzam bir Sibir tarihi külliyatının ortaya çıkmasını sağladı. Rusların Sibirya’daki üç asırlık (1600-1900) tarihi süreci Çarlık Rusya döneminde yapılan tarih ve tarihin yan dallarındaki araştırmalarla, bir takım noksanlıkları yanı sıra büyük ilerlemeler kaydetti, hatta bu dönemde bibliyografik eserler dahi ortaya çıktı 77 . Sibirya tarihi araştırmaları Almankökenli Gerard Fridrik Miller (Gerhard Friedrich Müller - 1705- 1783) ile başladı. Rus ve Rusya tarihi araştırmalarında ve özellikle deNorman Teorisi’ 78 nin Rus tarih çevrelerinde güç kazanmasında Miller önemli bir isim oldu.Bununla birlikte Miller Rus tarih çevrelerinde daha cok Sibir çalışmalarıyla öne çıktı ve yaptığı çalışmalarla “Sibir Tarihinin Babası”, “Sibir Tarihinin Herodotu”, “Sibir’in İlk Tarihçisi” gibi unvanlarla anıldı. Vestfalya doğumlu olan Miller Leipzig Üniversitesi’nde okumuş, 1725’te Petersburg İlimler Akademisi kurulunca Rusya’ya davet edilmiş, burada yaptığı çalışmalarla 1730’da profesör olunca İlimler Akademisi üyeleri arasına girmiştir. Rusya vatandaşlığına geçen Miller, hayatına Rusya’da tarih araştırmalarıyla devam etmiştir. 1733’de V.Bering’in Kamçatka Keşif Heyeti’ne katılınca hayatının sonuna kadar kopamayacağı bâkir ve muazzam bir alan olan Sibir dünyasının tarihiyle yakından tanışmıştır. Miller yaklaşık 10 yıl Sibirya’da kalarak, burada Sibirya’nın coğrafyası, tarihi, Sibir kavimlerinin etnik ve kültürel yapısı üzerine çalışmalar yaptı. Sibirya’da bulunduğu yıllarda belki de en büyük ilmi hizmeti Sibirya tarihinin günümüzde arşivsel dokümanlarının esasını oluşturan belgelerini toplamasıdır ki, bu belgeler kendinden sonraki Sibirya araştırmacılarının başlıca kaynaklarını oluşturdu. Sibirya seyahatleri sırasında topladığı birçok materyalin bir kısmı üzerindebizzat kendisi çalışmalar yaptı ve bu materyallere dayanarak eserler ortaya koydu. Onun topladığı materyaller Sibir tarihiyle ilgili günümüzde Rusya arşivlerindeki materyallerin temelini oluşturdu. Sibirya’da tarih, etnografya, istatistik çalışmaları yaptığı sıralarda bulunduğu tüm Sibirya şehirlerinin arşivlerinde tasnif ve restorasyon çalışmaları yapan Miller, günümüzde Sibirya tarihine matuf belgelerin büyük bir kısmının yer aldığı Moskova Dışişleri Bakanlığı Arşivini de düzenlemiş ve tasnif etmiştir.
71
(Rumyantsovsk Müzesi, No CCXCIV, varak 19-24) 72
( Grigoriy İvanoviç Spasski’nin XVIII. Asır Elyazmaları Derlemesi’nden İktibas edilmiştir) 73
(Rumyantsovsk Müzesi, No SSXSIV, varak 1-19) 74
(G. İ. Spasski’nin XVII. Asır Elyazmaları Derlemesi’nde alınmıştır) 75
(Daha önce Spasski tarafından yayınlanmış olan eser Rusya İmparatorluk Halk Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. İmperatorskaya Publiçnaya Biblioteka, No 65,66) 76
77 Çarlık Rusya döneminde Sibirya hakkında Rus dilinde ve yabancı dillerde kitaplar ve Rusça makaleler bibliyografyası icin bkz, V. İ. Mejov (1892), Sibirskaya Bibliyografiya. Ukazatel Knig i Statey O Sibiri, S. Peterburg; Sibirskaya Bibliyografiya. Ukazatel Knig i Statey O Sibiri (1903), I-III, S. Peterburg; Sibirya bölgesel bibliyografyaları içerisinde Yakutistan bölgesiyle ilgili belirli konulara göre tasnif edilerek hazırlanmış bir bibliyografya için bkz, V. L. Priklonski (1893), Materialı Dlya Bibliyografii Yakutskoy Oblasti, İrkutsk; Çarlık döneminde Sibirya’ya yapılan seyahatler, keşif calışmaları, coğrafya, haritacılık, jeoloji, etnografya, antropoloji, arkeoloji, filoloji, ekonomi, zooloji ve botanik alanlarında İmparatorluk Rus Coğrafya Cemiyeti’nin 1848-1897 yılları arası yayınlarında yer alan makaleler bibliyografyası için bkz, Sistematiçeskiy Ukazatel Statey Kasayuşşihsya Materika Azii (1898), İrkutsk:, s.57-131. 78 Miller’in Norman Teorisi’ni destekleyen tezine göre; 1-Slavyanların Tuna’dan Dnyeper’e gelişleri Justinyen (Justinianus 527-565) döneminden itibarendir. 2-Varyaglarla Skandinavların kökeni aynıdır. 3-“Varyag” ve “Rus” özdeştir. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|