Uluslararasi sempozyumu

43

Abdülmecit NUREDİN

yaşan müslümanların kimlik bağlamındaki ayrıştırma etkinliği “vehabi akı-

mının” bölgede hayat bulması ile, sünni çoğunluğun kendi arasında itilafa 

düşmesini tetiklemektedir.

Söz konusu akım, Balkanlarda Osmanlı tarafından tesis edilen islam “hoş-

görülü, diğer kimliklere saygı, birlikte yaşam”geleneğini ayrıştırıp, radikal 

bir görünüm vermesi “İslamofobi” nin tetiklenmesine neden olmaktadır.

24

Sonuç

Kimlik, bireyin sahip olduğu ve onu diğerlerinden ayıran, ırk, renk, cin-

siyet, din, dil, meslek gibi özelliklere göndermede bulunur. Kimlik yalnızca 

olgusal düzeyde kalmaz, bireyin bilincine ve duygularına da sirayet eder. Bu 

sebepten dolayı, kimlikler bireyler için anlam kaynağıdırlar. Bireyin hayatına 

anlam  katan  kimlik,  öğeleri  birbirinden  bağımsız  “yamalı  bohça”  değildir. 

Onun özellikleri birbiriyle uyum ve ahenk içindedir.

 Kimlik özelliklerinden bir tanesi değişse, bireyin duygu dünyası ve ken-

dini  algılaması  değişeceğinden,  diğer  kimlik  öğeleri  de  bu  değişimden  et-

kilenecektir.  Kimliklerin  oluşumu  sosyal-kültürel  çevre  tarafından  gerçek-

leştirilmektedir.  Dolaysıyla  doğuştan  gelenler  dedâhil  olmak  üzere  bütün 

kimliklerin  özsel  değil,  kurgusal  oldukları  söylenebilir.  Kimlik  olgusunun, 

insanlığın başlangıcından beri var olduğu bilinen bir gerçektir. Ancak mo-

dern ve postmodern zamanlarda bu olguya yüklenen anlam, modernite öncesi 

zamanlara  göre  bazı  farklılıklar  göstermektedir.  Modern  zamanlarda,  klan, 

kabile gibi toplulukların belirlediği soya dayalı kimliklerin önemi azalırken, 

bireysel etkinliklerle kazanılan kimliklerin önemi artmıştır.

Postmodern zamanlarda ise, onun yapısına uygun olarak, göreli, geçici ve 

yüzeysel kimlikler türetilmeye başlanmıştır. İster geleneksel, ister modern, 

ister postmodern olsun, bütün zamanlarda din bireyin kimlik öğelerinden biri 

olmayı başarmıştır. Kimlik öğelerinden birisi olan din, kimliğin oluşumunda 

önemli bir yer tutmaktadır. Bireyler genellikle ailelerinden öğrendikleri dini 

değiştirmeyi düşünmezler.

Din,  birçok  birey  için  “verili  bir  kimlik”  olma  özelliğine  sahiptir. Veri-

li  kimlik,  “etiket”  şeklinde  bireyin  “düşük  ben  katılımı”  gösterdiği  “dış 

kaynaklı”  bir  kimliktir.  Bireyler  çoğunlukla  sahip  oldukları  dini  kimlikle 

24   Williams Christopher and Sfikas Thanasis, Ethnicity and nationalism in the East-Central 

Europe and the Balkans, Aldershot: Dartmouth Publishing, 1999,s.19.

---

44

Din-Kimlik Bağlamında Balkanlar’da Kimlik Arayışları

yaşasalar da, az da olsa dinini, dolayısıyla dini kimliğini değiştiren kişiler de 

mevcuttur. Bu kişilerin kimliği, “iç kaynaklı”dır ve bu kişiler, dinlerine “yük-

sek ben katılımı” gösterirler.

Günümüzde Balkan kimlik algılaması ve arayışları bağlamında dini yö-

nelim de yaygınlaşmaktadır. Fakat, din kisvesi altında, kökten dincilik çağın 

yapısına uygun olarak, bireylere, hazır, yüzeysel ve kırılgan kimlikler sun-

maktadır. Postmodern çağda bireylerin kimlik ihtiyaçlarındaki artışa paralel 

olarak kökten dinci kimliklerde de artışlar görülmektedir. Balkan ülkelerin-

deki toplumsal eşitsizlik, adaletsizlik ve mahrumiyet yaşayan insanlar kökten 

dinci hareketlerin etkisine kapılabilmektedir.

Balkanlarda din, kimliğin oluşumunda önemli bir yere sahip olduğu gibi, 

korunmasında da önemli bir yere sahiptir. Din kimliğin korunmasındaki et-

kisi genellikle olumludur. Din, bireye anlam dünyası ve değerler hiyerarşisi 

ve toplumun genel eğilimlerinden farklı bir “referans noktası” sunmaktadır. 

Doğru anlaşıldığında din, bireyi, kimlik bunalımına, kimlik karmaşasına ve 

kimlik krizine düşmekten korumaktadır. Son olarak da, din ve kimlik ilişkisi 

bağlamında  günümüz  Balkanlardaki  müslüman  toplumunun  kimlik  arayışı 

sürecine bakılacak olursak, geçmişte kimi dönemlerde yapıldığı gibi bugün 

de Balkan coğrafyasında modernizmin etkisiyle oluşan parçalı kimlik yapıları 

ya da bunalımı/karmaşası karşısında dinin bütünleştirici etkisine başvuruldu-

ğu gözlemlenmektedir. Bosna Herşek ve Kosova savaşı esnasında, binlerece 

mülteci Osmanlı varisi olarak gördükleri  ve sadece din olarak bağları olan 

Türkiye’ye sığınmaları,dinin kimlikteki yerini belirmedeki en belirli özelli-

ğidir.

Kaynakça

Abdülmecit Nuredin, Osmanlı Sonrası Makedonya, Üsküp,2008.

Abdülmecit Nuredin, Balkanlardan Türkiye’ye Göç ve Etkileri, Anka-

ra,2011.

Abdülmecit Nuredin, Osmanlı Sonrası Arnavutluk, Ankara,2013.

Antoni D. Smit Nacionalni İdentitet,Beograd, 1998.

Бенедикт Андерсон, Замислени Заедници ,Култура, Скопје, 1998.

Bryan S. Turner, Orientalism, Postmodernism and Globalism

,

 Publis-

her: Routledge,1994.

Вил Кимлика Мултикултурно граѓанство, ИДСЦО, Скопје, 2004.

---

45

Abdülmecit NUREDİN

Cohen Anthony P., The Symbolic Construction of Community, Routle-

dge,1985.

Eran Frankel. “Turning a Donkey into a Horse: Conflict and Paradox in the 

Identity of  Muslims in Balkan”, 23rd National Convention of the AAASS, 

Miami, 1991.

Eriksen  Thomas  H,  Ethnicity,  Race,  Class  and  Nation,  in  Ethnicity, 

edited by Hutchinson John and Smith Anthony D., Oxford University Press, 

1996.

Ерик Хобсбаум, Нациите и Национализмот по 1780 , Култура, Скопје, 

1993.

Glenny  Misha,  Nationalism,  War  and  the  Great  Powers  1804-1999, 

Penguin Books, 2001.

Katerina Limenopoulou, The politics of ethnic identity in the Balkans  in a 

post Communist power vacuum, M.Phil in development Studies,2004.

Maria Todorova, Imagining the Balkans, Oxford University Press, 1997.

Maria Todorova. “The Ottoman Legacy in the Balkans”. The Balkans: A 

Mirror of the New International Order., İstanbul, 1999.

Mazower Mark, Minorities and the League of Nations in Interwar Europe, 

Journal fo the American Academy of Arts and Sciences, Spring 1997.

Miranda Vickers,The Albanians: A Modern History, Published, I. B. Tau-

ris, 2001

Mazower Mark, The Balkans, Weidenfeld & Nikolson, London, 2000.

McGarry John and Brendan O’Leary, The macro-political regulation of et-

hnic conflict, in The Politics of Ethnic Conflict Regulation, Routledge, 1993.

Smith Anthony D.,Chosen peoples: Sacred sources of national identity, 

Oxford University Press, 2003.

Terzić Slavenko, The Serbs and the Macedonian Question, University of 

Belgrade, publisher - Faculty of Geography, Belgrad,1995.

Winnifrith Tom, The Vlachs: The History of a Balkan People, St. Mar-

tin’s Press, New York, 1987.

Williams Christopher and Sfikas Thanasis, Ethnicity and nationalism in 

the East-Central Europe and the Balkans, Aldershot: Dartmouth Publishing, 

1999.

---