Uluslararasi sempozyumu
Yüklə 26,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
536 Soyumuzun Tək Nişanı-Dilimiz və xarici ölkələrin ali məktəblərinə qəbul olmuş tələbə-gənclərin bir qrupu ilə görüşərkən ölkənin Prezidenti, Türk ulusunun ağsaqqalı kimi onlara töv- siyələrini verərkən ilk növbədə demişdir: “Şübhəsiz ki, siz xarici ölkələrdə dil öyrənməlisiniz. Mən keçmişdə də de- mişəm, bu gün də deyirəm, - şəxsən arzum ondan ibarətdir ki, hər bir azərbay- canlı çox dil bilsin... Gənclərimiz nə qədər çox dil bilsələr, bir o qədər zəngin dünyagörüşünə malik olacaqdır. Başqa dilləri öyrənərkən öz dilinizi heç bir vaxt unutmayın və öz ana dilinizi heç vaxt başqa bir dillə dəyişməyin. Xalqın, millətin, insanın öz ana dilindən əziz heç bir şey ola bilməz.” Türk xalqlarının bu iki böyük oğlunun dediyi sözlər obyektiv və həyati ol- duğu üçün heç vaxt öz dəyərini itirmir. Mən bu sahədə çalışan bir mütəxəssis kimi hər gün bunun şahidi oluram. Mən Türkiyədən gəlmiş öyrəncilərə Azər- baycan türkcəsini tədris edirəm. Onlarla ünsiyyət çox xoş olur. Türkiyədən gəlmiş tələbələr Azərbaycandan olan tələbə gənclərlə çox asan ünsiyyət sax- laya bildikləri üçün hər iki xalqın tarixinin, ədəbiyyat və sənətinin mübadiləsi də çox asan və effektli olur. Türk dili dünyanın ən qədim və zəngin dillərindən biridir. Təkcə bunu deyək ki, əgər tarix şumerdən başlayırsa, “şumer dili kesinliklə türk dilidir” (Ə.Cəlaloğlu). Türk dillərinin tarixi miladdan öncə V əsrdən başlayır desək yanılmarıq. N.Cəfərov türk xalqlarının ortaq ədəbiyyatından bəhs edərkən yazır: “Türklərin mükəmməl bir etnos-xalq olaraq formalaşdırılması eramızdan əvvəl I minilliyin ortalarına təsadüf etsə də, həmin formalaşma prosesinin etnokulturolji, sosial-siyasi baxımdan zəngin iki-üç min illik bir dövrü əhatə etməsi o qədər də böyük şübhə doğurmur.(2.səh.5)” Müəyyən tarixi və sosial etnoloji cəhətlərin təsiri ilə türklərin yazılı ədə- biyyatı öz tarixindən iki-üç min il sonra meydana gəlmişdir. Biz türk xalqları- nın ədəbiyyatı tarixi haqqında geniş bəhs etmək üçün lüzum görmürük. Təkcə bunu qeyd edək ki, XI əsrin görkəmli alimi, türkologiyanın banisi Mahmud Kaşğarlının divanını bütün türk dilləri ilə müqayisə etsək, bu tarixi abidədə bütün türk dillərinin (xalqlarının) payı olduğunu aydınca görə bilərik. Belə ki, “Divan”da işlədilmiş öc almaq, könül vermək, könül almaq və s. kimi ifadələr bu gün müasir Türkiyə və Azərbaycan türkcəsində geniş şəkildə iş- lənməkdədir. Bunun səbəbi odur ki, heç bir xarici dil türklərin dilini sıxışdırıb ünsiyyət sferasından çıxara bilməmiş əksinə substratla qarşılaşmışdır. Bunun bir səbəbi türk dillərinin şirinliyidirsə, digər səbəbi türklərin ana dilini qəlbən
537 İmarət SÜLEYMANOVA sevməsidir. XX əsrin böyük türkoloq alimi, şərqdə ilk rəsmi elmlər doktoru prof. Bəkir Çobanzadə bu haqda çox gözəl demişdir: “Əgər dünyada heç kəs hə deməsə, mən tək qalsam, yenə də deyərəm mənim türkcəm dünyanın ən gözəl dilidir”. Siyasi hadisələrin təsiri ilə bir-birindən ayrı düşmüş türk xalqları bir-biri- nin ortaq ədəbiyyatını, dünyagörüşünü, adət-ənənəsini sevir və hörmət edir. İbrətamiz bir misalla fikrimi yekunlaşdırmaq istərdim. 1926-cı ildə mart ayı- nın 5-də axşam saat 10:15 dəqiqədir. Bakı İsmailiyyə mədəniyyət sarayının gur işığının şüaları altında türk xalqlarının birlik səsinin dalğaları geniş pən- cərələrdən şəhərə yayılır. Bütün türk xalqlarının nümayəndələri 8 gündən bəri özlərini mehriban bir ailədə hiss etmişlər. Hər kəs öz türkcəsində danışmış- dır. Özbək Şakircan Rəhimli ilə Qazax Əhməd Baytursun, Başqırt Həbibulla Habitovla Qazan tatarı Qalimcan Şərəf, Qırğız Qasım Tınıstanovla Türkmən Məhəmməd Gəldiyev, Özbək Əbdül Cabbarovla, Krım tatarı Şövqi Bektora, Türkiyə türkü Mehmet Körpülüzadə ilə nəinki Azərbaycanın,eləcə də, bütün türk dünyasının fəxri olan professor Bəkir Çobanzadə, Qazan tatarı Nemət Həkimovla azərbaycanlı Həbib Cəbiyev bir-birlərini necə gözəl başa düşür- dü! Dilləri ayrı-ayrı yarımqruplara daxil olan türklər bir-birinə diqqətlə qulaq asır öz dilinin şirinliyini o birisinin sözündə, ahəngində, morfologiyasında, sintaksisində tapanda qəlbində sevinc, çöhrəsində şadlıq oynayırdı. Tarixin qədim qatlarından gələn türk xalqları hələ heç vaxt bugünki kimi bir ara- ya gəlməmiş, özlərinin qəlblərində əsrlərlə gəzdirdikləri dərdlərini bir-birinə belə açıq və mehriban şəkildə deməmişdilər (3.səh.152). Bu 1926-cı il martın 5-də I Beynəlxalq Türkoloji Qurultayın bağlanması dəqiqələrinin təsviri idi. Elə bu an Qurultayı bağlı elan etmək istəyən Azərbaycan Yeni Əlifba Komitə- sinin sədri Səməd Ağamalı oğluna xəbər verirlər ki, uzaq Xakasiyadan Kata- nov gəlib çatmış və salona daxil olur. Bunu sevinclə Qurultay iştirakçılarına bildirərək Səməd Ağamalı oğlu deyir: “Əziz Qurultay iştirakçıları! Soydaşımız uzaq şərqdən (Xakasiyadan) bu gün gəlib çatmışdır”. Hamı onu alqışlayır. Ağamalı oğlu xahiş edir ki, Katanov ana dilində-xakas dilində danışsın. Bu hamının ürəyincə olur. Katanovun xakas dilində danışması, doğ- ma nitqi Qurultayın səmimiyyət simvoluna çevrilir. Əziz soydaşlarım, Azərbaycan türkləri bu gün də həmin ənənəyə sadiqdir. Hər bir türk Azərbaycana gəlsə özünü vətənində hiss edər. 538 Soyumuzun Tək Nişanı-Dilimiz Vətənimin seyrinə çağırıram sizləri Türkə sevgi istəyən Azərbaycana gəlsin! Qalxmada türk ulusun elləri, həm dilləri, Örnək görmək istəyən Azərbaycana gəlsin!
Atatürk və Türk dil qurumu (hazırlayan Nail Ton.) Ankara 2006 Cəfərov N. Türk Xalqları Ədəbiyyatı. B. 2006 Babayev A. Türksoyun birlik səsi. B.2006 Yüklə 26,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|