409
Gürol PEHLİVAN
Ardından Oğuzlarla kâfirlerin savaşı tasvir edilmektedir:
24
Sayılmagıla Oguz begleri tükense olmaz,
heb yetdiler. Arı sudan abdest aldılar, ag
alınların yere kodılar, iki rekat namaz
kıldılar. Adı görkli Muhammede salavat
getürdiler. Bitekellüf kâfire at saldılar,
kılıc çaldılar. Gümbür gümbür nakaralar
dögildi,
burması altun tuc borılar çalındı.
Ol gün cigerinde olan er yigitler belürdi.
Ol gün muhannatlar sapa yer gözetdi. Ol
gün bir kıyamet savaş oldı, meydan dolu baş
oldı, başlar kesildi top gibi. Şehbaz şehbaz
atlar yügürdi, nalı düşdi. Ala ala gönder-
ler süsildi, kara polat üz kılıçlar çalındı,
yalmanı düşdi. Üç yelekli kayın oklar atıldı,
demreni düşdi. Kıyametün bir güni ol
gün oldı. Beg nökerinden, nöker beginden
ayrıldı. (33b/113)
Sayılmagıla Oguz begleri dükense olmaz,
hep gelüp yetdiler. Arı sudan abdest alup
namaz kıldılar, görklü Muhammed’e
salavat verdiler. Tekbir getürüp kâfire
at saldılar, kılıç urdılar. Güpür güpür
davullar çalındı, borılar ötdi. Kıyametün
bir güni kopdı, aceb savaş oldı, meydan
dolu baş oldı. Şehbaz atlar yügürdi, nalı
düşdi. Kılıçlar çalındı, yalmanı düşdi.
Oklar atıldı, demreni düşdi. Sancak-
lar götürüldü. Çarhacılar savaşdı.
Beg nökerden nöker begden ayrı düşdi.
(90b-91a/9-1)
Görüldüğü gibi D, sıfatlar bakımından daha zengindir. İki destan da sözlü
anlatımın unsurlarını kullanmaktadır. D’de “yetdiler, kıldılar, getürdiler, çal-
dılar / dögildi, çalındı, belürdi, gözetdi” gibi kelimelerin ahenginin sağlan-
masında asonanslardan yararlanılmıştır. V’de de “yetdiler, kıldılar, verdiler,
saldılar, urdılar / çalındı, ötdi, kopdı, oldı, yügürdi, düşdi” gibi cümlelerin
yüklemleri arasındaki asonanslar ahengi oluşturmaktadır.
Oğuz ordusunun merkezini Kazan, sol kanadı Kara Göne oğlu Kara Bu-
dak, sağ kanadı ise, Deli Dündar yönetiyordu. Merkezde İç Oğuz beyleri, sağ
kanatta ise Daş Oğuz beyleri vardı. Bu düzen bilindik Türk ordu sisteminin
bir eşidir. Kazan, Şökli Melik’i; Deli Dündar, Kara Melik’i; Deli Budak ise
Bogacuk Melik’i öldürdü:
25
Kazan begün kardaşı kâfirün tugıyıla
sancag[ın]ı kılıcladı, yere saldı. Derelerde
depelerde kâfire kırgun girdi, leşine kuz-
gun üşdi. On iki bin kâfir kılıcdan geçdi,
beş yüz Oguz Yigitleri şehid oldı. Kaçanını
Kazan Beg kovmadı, aman deyeni öldür-
medi (34a-b/11-3)
Kâfirün tugıyıla sancagını Kazan kardaşı
Kara Göne kılıçladı, yere saldı. On iki bin
kâfir kılıçdan geçdi. Beş yüz Oguz yigidi
şehid oldı. (91a/7-9)
410 Salur Kazan’ın Evinin Yağmalanması Destanı’nın Yaratımında Müstensihlerin Etkisi
V’de yazılı anlatımın bir özelliği olan kısaltma anlayışı hakimken; D’de
ayrıntılı, tasvirci ve kalıpları (Kaçanını Kazan Beg kovmadı, aman deyeni
öldürmedi) seven bir kurgu vardır.
Savaşın sonunda Kazan Bey’in yaptığını özetleme noktasında iki nüsha
arasında yine kurgu farklıdır:
26
Kazan Beg ordusını, oglanını, uşagını, haz-
inesini aldı gerü döndi (34b/3-5)
Kazan Beg ordusını oglunı anasını
hatunını kurtarıp hasretler birbirine
bulışdı. (91a/9-10)
D, ordu (yurt), oğul ve hazineyi sayarken; V, ordu, oğul, ana ve hatunu
saymaktadır. Destanın farklı yerlerinde anneyi ve aileyi önemsediğini gördü-
ğümüz V, burada da “ana ve eş”i unutmamıştır.
4.Bitiş Durumu: Paylaşım
Destanın sonunda Kazan, yararlılığı görülen yiğitlere hediyeler verir, oğlu
Uruz’un başı için köle azad eder, yedi gün yedi gece süren bir toy düzenler.
Anlatılar Karaçuk Çoban’ın akıbeti hususunda farklılık gösterir:
27
Karacuk Çobanı imrahur eyledi (34b/5-6)
Yok
Bu durum, sadece V müstensihinin unutkanlığına bağlanabilir. Yoksa mu-
hakkak bu büyük paylaşımdan Karaçuk Çoban da nasibini alacaktır. Nitekim
D’de onun imrahor başı olduğu ifade edilmektedir.
Son olarak Dede Korkut gelir ve soylar, bu soylama iki nüshada da çok
yakındır. Yom verme ise bazı farklılıkları içerir:
28
Karlı kara daglarun yıkılmasun
Gölgelice kaba agacun kesilmesün
Kamın akan görklü suyun kurımasun
Kadir Tangrı seni namerde muhtac etmesün
Çapariken ag boz atun [bü]dremesün
Çalışanda kara polat üz kılıcun gedilmesün
Dürtişüriken ala gönderün uvanmasun
Ag sakallu baban yeri uçmak olsun
Ag bürceklü anan yeri behişt olsun
Ahır sonı arı imandan ayrılmasun
Amin deyenler didar görsin
Ag alnunda beş kelime dua kılduk, kabul
olsun Yıgışdursun, dürişdürsün
Günahlarını adı görklü Muhammed
Mustafa Yüzi suyına bagışlasun
Hanum hey (34b-35a/13-11)
Yerlü kara daglarun yıkılmasun
Gölgelüce kaba agacun kesilmesün
Akar sularun kurımasun
Kanadlarun kırılmasun
Kadir Tanrı seni namerde muhtac eyle-
mesün
Çapariken ag boz atun büdirmesün
Ag sakallu baban yeri uçmak olsun
Ag bürçeklü anan yeri behişt olsun
Hak teala günahlarun bagışlasun
Bu duaya amin deyenler didargörsün
(91b/2-6)