49
300°S gacha haroratlarni o‘lchaydi. Kondensat sifatida freon (SNG‘
2
S
l
—25°S . . . +
80°S gacha); propilen (S
3
N
6
— 50
0
S . . . +60°S gacha); metil xlorid (SN
3
S
l
, 0 ...
125°S gacha); aseton (S
3
N
6
O 100°S . . . 200°S gacha); etil benzol (S
8
N
10
— 160°S . .
. 300°S gacha) va hakazolar ishlatiladi.
Bu termometrlarning termoballonlari hajmining 2/3
qismi past haroratda
qaynaydigan suyuqlik bilan to‘ldiriladi. Termometrlarning berk tizimida doim
bug‘lanish va kondensasnyalanishning dinamik muvozanati mavjud. Harorat
ko‘tarilishi bilan birga bug‘lanish
kuchayib, bug‘ning elastikligi o‘sadi, shuning
uchun, kondensasiyalanish jarayoni kuchayadi. Buning natijasida to‘yingan bug‘
ma’lum haroratda mos muayyan bosimga erishadi. Bug‘ bosimi harorat o‘zgarishi
bilan o‘zgarib, kapillyarni to‘ldirgan muxit orqali manometrik prujinaga o‘tadi.
To‘yingan bug‘ bosimining o‘zgarishi harorat o‘zgarishiga mutanosib emas,
shuning uchun, kondensasion termometrning shkalasi notekis bo‘ladi.
Kapillyar va monometrik prujina haroratining o‘zgarishi kondensasion
termometr tizimida bosim qiymatiga ta’sir etmaydi;
bunday tur termometrlarda
kapillyar uzunligi asosan kapillyardagi suyuqlik ishqalanishi bilan chegaralanadi.
Kondensasion termometrlar boshqa turdagi termometrlarga qaraganda ancha
sezgirdir. Bu to‘yingan gaz bosimi harorat ko‘tarilishi natijasida juda tez ortishi bilan
tushuntiriladi.
Tuzilishi bo‘yicha kondensasion termometrlar yuqorida ko‘rilganlarga
o‘xshash, ammo termoballon o‘lchamlari kichik (diametri 10...12 mm, uzunligi
80...125 mm).
Termometr tizimidagi bosim o‘lchanayotgan haroratning
yukorigi chegarasida
3,5 MN/m
2
dan oshmaydi, pastki chegarasida esa bir necha yuz KN/m
2
ni tashkil
etadi.
SHuning uchun, ularning ko‘rsatishiga, ayniqsa uncha yuqori bo‘lmagan
haroratlarda, barometrik bosimning o‘zgarishi ta’sir etadi.
Manometrik termometrlar barcha turlarning ko‘rsatishlari ish moddasining
fizik xolatlariga va ularning issiqlik-fizik xossalariga bog‘liq bo‘lib, katta
kechikishlarga ega. Gazli termometrlar eng ko‘p, bug‘-suyuqlikli
termometrlar esa
eng kam kechikishga ega (gaz bilan to‘ldirilganlariga nisbatan 2,5 marta kam.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
50
Ikkilamchi asboblar bilan ishlash uchun ko‘rsatishni masofadan uzatadigan
elektr va pnevmatik manometrik termometrlar tayyorlanadi. Bu asboblarda harorat
unifikasiyalangan elektr yoki pnevmatik signalga o‘zgartiriladi.
Manometrik termometrlar tuzilishi soddaligi va avtomatik yozishi bilan ajralib
turadi. Uning
yana bir afzalliklaridan biri, undan yong‘in va portlash xavfi bor
bo‘lgan muhitda foydalanish mumkinligidadir. Uning kamchiliklariga tizimning
germetikligi buzilganda tuzatish qiyinligi va ko‘p
hollarda termoballon
.o‘lchamlarining kattaligi kiradi.
Gazli va suyuklikli manometrik termometrlarning aniqlik sinfi 1; 1,5 va 2,5;
kondensasion termometrlarniki 1,5; 2,5 va 4.
Dostları ilə paylaş: