Umumiy yer bilimi

16 – MAVZU: ICHKI SUVLAR. 
R E J A 
 
1.
Yer osti suvlari. 
2.
Muzliklar. 
3.
Botkokliklar. 
4.
Kullar. 
5.
Daryolar. 
Gidrosferadagi suvning umumiy mikdori 1 mlrd 454,5 mln kubg'km bulib, 
shuning atigi 85 mln kubg'km kuruklikdagi suvlarni tashkil kiladi. 
Yer pusti katlamlari ichida bulgan barcha suvlar yert osti suvlari deyiladi. 
Ular turli xolatda uchraydi. Yer osti suvlari grunt va yuvinel suvlariga bulinadi. 
Grunt suvlari yer yuzasidagi suvlardan, yoginlarda xamda xavodagi suv 
buglarining yer ichiga yoriklar orkali kirib, sungra kuyuklashib suvga aylanishidan 
xosil buladi. Bunday suvlar Vodoz yoki grunt suvlari. 
Xaroratga kura issik (20-27 gradus) termal (37-42) va kaynok (42 dan 
yukori). 
Yer ustida namgarchilikka moslashgan usimliklar usib yotadigan uta zax 
joylar botkokliklar deyiladi. Botkokliklarning geografik urni suv rejimi va 
usimliklarga kura gruppaga bulinadi. 
Tabiiy chukurlikda xarakat kiladigan doimiy suv okimiga daryo deyiladi. 
Xar kanday daryoning boshlanadigan joyi yukori okimi, urta, kuyi okimi va 
kuyilishi joyi bor. Daryolar turli manbalardan boshlanadi. Bu xol uningsuv 
rejimiga katta ta'sir kursatadi. Daryoning boshlanish joyiga yakin bulgan kismi 
uning yukori okimi deyiladi. Bu kismda daryoning suvi tez okib nishobligi katta 
buladi. Urta kismida suvning tezligi kamayadi va daryo tekislik xarakatiga ega 
buladi. Daryoning kul yoki dengizga kuyiladigan joyi uning kuyilishi joyi deyiladi. 
Ma'lum daryoga suv yigiladigan xudud shu daryoning suv xavzug'asi 
deyiladi. Bir daryo bilan ikkinchi daryo xavzasini bir biridan ajratib turadigan 
joylar suv ayirgichlar deyiladi.Ma'lum xavza xududidan okadigan bosh daryo va 
uning katta kichik irmoklari daryo sistemasini tashkil etadi. Daryolarning 
boshlanish yeridan kuyilishigacha bulgan umumiy masofasi uning uzunligi 
deyiladi. 
Daryolar yer yuzasidan ish bajaradi, ya'ni tog jinslarin yuvadi, uzan tubini 
chukurlashtiradi, yemirilgan jinslarni okizib ketadi. Daryolar keltirgan jinslar 
allyuviy deyiladi. Daryo kuyar yerida allyuviy jinslar yotkizilib daryo tarmoklariga 
bulinib delta xosil kiladi. 

---

48 
Tg'S: yer osti, grunt, yuvinel suvlari, termal, tog muzliklar, materik muzlik,
Botkoklik, kullar, daryo.