Upanishadlar’in hint kutsal metinleri arasindaki yeri ve önemi
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II) Upanishadlar’ın Temel Konuları
- A) TANRI TASAVVURU
87 muhafaza etmesi hem de diğer kutsal metinler arasındaki yerini ve değerini göstermesi açısından önemlidir. II) Upanishadlar’ın Temel Konuları Upanishadlar’ın içeriği ve temel öğretileri ile ilgili çeşitli görüşler vardır. Görüşlerdeki çeşitliliğin nedeni zengin bir içeriğe sahip olan Upanishadlar’ın çoğu ifadelerinin anlaşılmasının güç olmasıdır. Upanishadlar’ı felsefi teori oluşturan ya da dogmatik veya teolojik tasarılar ortaya koyan metinler olarak düşünmek yanlış olur. Yine bu metinler zaman zaman mantıki tutarlılıktan uzak ve daha ziyade önsezi ürünü metinler olarak dikkat çeker. Bununla birlikte bu metinler içerisinde felsefi düşüncenin temel kodlarını bulmak da mümkündür. Hatta bu temel düşüncelerden hareketle tutarlı, uygun ve istikrarlı bir doktrin geliştirilebileceğine dair görüşler de mevcuttur. 199 Upanishad yazarlarının çok çeşitli olması bazı ifadelerin tutarsız ve kapalı olmasına yol açmıştır. Bu durum söz konusu metinlerin belli bir usul çerçevesinde tasnif edilip, tetkik edilmesini güçleştirmektedir. Bununla birlikte Upanishad metinlerinde işlenen konuları içeriklerine göre dini ve felsefi açıdan belirli başlıklar altında ele almak mümkündür. A) TANRI TASAVVURU Upanishad metinlerinin içerdiği temel konular çerçevesinde kurtuluş öğretisini anlaşılır şekilde ortaya koyabilmek için öncelikle Tanrı tasavvuru üzerinde durmak yerinde olacaktır. 199 Radhakrishnana, Indian Philosophy, I /140-141. 88 a) Tanrı Anlayışı Hint dini metinlerinde Vedalar döneminden Upanishadlar dönemine doğru ilerledikçe politeist tanrı anlayışının monoteist tanrı anlayışına dönüştüğü görülür. Veda döneminde tabiat güçlerini simgeleyen çok sayıda tanrı vardı. Önemi itibariyle başta gelen tanrılar Varuna ve İndra idi. İnanışa göre, dünyayı yaratan ve yönetenler tanrılardı. Tanrılara yönelik sunulan dualar ve kurbanların konusu dünyevi problemlerdi. Vedalar’dan sonraki dönemde Brahmanalar’da görülen temel gelişme tektanrıcılık anlayışının ortaya çıkışı olmuştur. Tanrıların her şeyi bilmek, herşeye gücü yetmek gibi benzer özelliklere sahip olmasından hareketle, bütün tanrılar temelde tek ve aynı olan tabiat güçleriyle özdeşleştirilmiştir. Bu gelişme, bilgelerin aslında tek olan varlığa Agni, Yama gibi farklı isimler vermelerinin ortaya çıkardığı yanlış anlamayı ortadan kaldıran bir durumdur. 200 Bu dönemde ulu tanrı kavramının en önemli temsilcisi Pracapati’dir (Baba Tanrı). İlk zamanlar bu kelime tüm yaratılanların aslında tanrıların çocukları olduğunu belirtmek için bütün tanrıları kapsayacak şekilde çok geniş bir anlamda kullanılmıştır. Sonraları Pracapati kavramının anlamı değişmiş ve diğer tanrılardan ayrı bir nitelik kazanmıştır. Brahmana’lar döneminde Pracapati tek tanrıcılık yönündeki gelişmenin temsilcisi olmuşsa da kısa süre sonra bu özelliği sona ermiştir. 201 Çünkü hemen ardından gelen Upanishad döneminde Pracapati’nin yerini 200 M. Hiriyanna, Outlines of Indian Philosophy (Fifth Impression), Great Britain By Novello & Company, London-1964, s. 32. 201 Upanishad öncesi tanrı anlayışı hakkında geniş bilgi için bkz., Demirci, Hinduizmin Kutsal Metinleri Vedalar, s. 47-62; Korhan Kaya, Hintlilerde Tanrı, s. 15-26. 89 “Brahman” almıştır. Bu dönemde Pracapati, zaman zaman en büyük tanrı olarak öne çıksa da önemini kaybetmiştir. 202 Upanishad döneminde ayin geleneğinden gelen Veda Brahmanları ile Rishiler bir arada yaşıyorlardı. Bu durum çoktanrıcılarla tektanrıcıların mücadelesini beraberinde getirmişti. 203 Upanihadlar’da bu tablo bariz bir şekilde görülür. Bazı Upanishadlar’da Veda etkisi belirgindir ve önceki tanrı anlayışı bu metinlere yansımıştır. Örneğin Taittirya Upanishad’da Veda tanrıları olan Mitra, Varuna, Aryaman, İndra ve Brihaspati’ye yapılan bir dua bölmü bulunur. Bu bölüm doğrudan Rig Veda’dan (I, 90:9) alınan bir parçadır. Diğer taraftan rishilerin kendi aralarında yaptıkları felsefi ve teolojik tartışmalar Upanishad döneminde yaratılış ve Tanrı kavramlarının yeniden soruşturulmaya başlandığını göstermektedir. Bu tartışmalarda “O neden neydi? Brahman mı? Biz ne zaman ortaya çıktık? Ne yolla yaşıyoruz? Neyin üzerinde duruyoruz? Ey Brahman bilgisini bilenler zevkler ve acılarla türlü türlü yaşadığımız yaşam Onun sayesinde midir?” 204 gibi hayata dair sorularla yaratıcı nedenin Brahman olup olmadığı konusu, bu dönem filozof ve teologları tarafından enine boyuna irdelenmiştir. Böylece Upanishadlar döneminde yapılan dini ve felsefi tartışmalar sonucunda, Tanrı anlayışı konusunda yeni bir düşünce biçimi gelişmiştir. Buna göre en yüce güç Brahman’dır ve bireyde parçalara ayrılmış halde yaşamaktadır. Bireyde bulunan Brahman’a ‘Atman’ adı verilir. O, heryerdedir, herşeyin içindedir; en büyükten daha büyük, en küçükten daha küçüktür. Herkes O’dur. Ben Brahman’ımdır (aham brahma asmi); sen O’sundur (tat tvam asi). Başka gerçek yoktur. Bu gerçeği bilenler ölümsüz sayılırlar. 202 İlhan Güngören, Buda ve Öğetisi, s. 24. 203 Korhan Kaya, Hintlilerde Tanrı, s. 68. 204 Şvetaşvatara Upanishad, I, 1. Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|