Upanishadlar’in hint kutsal metinleri arasindaki yeri ve önemi
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
99 tanrılardan mertebe olarak yüksektedir. 227 Bir başka yerde Tanrıların Atman’ı öğrenmek maksadı ile Brahma’nın huzuruna çıktıkları ve ona hürmet gösterip Atman hakkında sorular sordukları anlatılır. 228 Bu durum Upanishad anlayışına göre, Brahman’ın diğer tanrılara göre daha bilgili ve mevki olarak da en üstte olduğunu göstermektedir. Hem kurtuluş için kavranılması zaruri olan Atman konusunda bilgi alınabilecek hem de saygıya ve itaate layık tek yüce Varlık, Brahma’dır. Upanishadlar’da atman-brahman özdeşliği en baskın düşünceyi oluşturmaktadır. Ancak bu ana doktrininin yanı sıra, evrenle Atman ya da Brahman’ı özdeşleştiren panteist tanrı anlayışı ve Brahman’ı kâinatın Rabbi ve kontrol edicisi olarak gösteren teistik tanrı anlayışı da mevcuttur. Upanishadlar’ın bazı yerlerinde diğer tanrıların en Yüce Tanrı olarak gördükleri Atman (Brahman)’dan yiyecek (öküz, at gibi) ve barınacak yer istedikleri belirtilir. 229 Dolayısıyla bu durum Brahman dışındaki diğer tanrıların insanî özellikler taşıdıklarını gösterir. Yeme, içme ve barınmaya ihtiyaç duymaları bu tanrıların antropomorfik bir tarzda düşünülmüş olabileceklerini akla getirmektedir. Upanishadlar’ın geneli göz önünde bulundurulduğunda bu metinlerin tanrı tasavvurunun panteist olduğunu söylemek zordur. 230 Özellikle sonraki dönem klasik Upanishadlar’da Tanrı’ya atfedilen özellikler dikkate alındığında her şeyin üzerinde yegâne hüküm ve güç sahibi bir tanrının varlığından söz edilir. Bu durum da teistik bir anlayışın var olduğunu göstermektedir. Upanishadlar’ın genelinde Tanrı 227 Geniş bilgi için bkz., Kena Upanishad, III, 14-25 ve IV, 26-29. 228 Bkz., Maitri Upanishad, VII, 10. 229 Aitareya Upanishad, II, 1-2. 230 Swami Nikhilananda, Hinduizm, s. 38. 100 tasavvuru hususunda en belirgin anlayış Atman-Brahman özdeşliği şeklinde görülür. 231 Sonuç olarak Upanishad tanrı tasavvurunda öne çıkan temel birkaç husus bulunmaktadır. Bunlardan birisi, Upanishad tanrı anlayışında derecelendirme söz konusudur. Tanrıların güçleri, hâkimiyet alanları ve büyüklükleri konusunda farklılıklar vardır. Tanrıların yücelikleri konusunda, Brahman ile olan ilişkileri belirleyici faktördür. Tanrıların sayısı çok olmakla birlikte bunlar içerisinde Agni, Vayu ve İndra Brahman’ı ilk tanıyanlar oldukları için diğer tanrılara nazaran daha öndedir. Bu üçünün içerisinde de İndra önemlidir. Çünkü Brahman’a yaklaşarak ona ilk temas eden ve onun Brahman olduğunu ilk öğrenen tanrı İndra’dır. Brahman ise bu üç tanrının da üzerindedir. Zira O, üç tanrıyı da sınamış ve herşeyin üzerinde bir hâkimiyeti olduğunu ispatlamıştır. Bu bilgilerden hareketle Upanishad tanrı anlayışında şöyle bir formül çıkartılabilir: Brahman > İndra > Agni=Vayu > Diğer Tanrılar. Klasik Upanishadlar’ın sonuncularından olan Şvetaşvatara Upanishad’ın büyük bir kısmı Tanrı konusunda detaylı bilgiler sunmaktadır. Burada bütün mevcudatı yaratan, idare eden, kendince belirlediği belli düzen çerçevesinde insanları imtihan eden, eşi-benzeri olmayan, diğer tanrıların fevkinde yegâne hâkimiyeti elinde bulunduran bir Yüce Varlık’tan bahsedilir. Temel Upanishadlar’ın ilkinden sonuncusuna gidildikçe yaratıcı gücü teke indirme çabası görülür. Bu anlamda Upanishadlar’ın tamamına bakıldığında Brahman’ın diğer tanrıları geride bırakarak adeta liderlik tahtına oturtulduğu görülür. 231 S. Dasgupta, A History of Indian Philosophy, I/50. 101 Son olarak Upanishadlar’ın hemen hemen tamamında sürekli vurgulanan Atman ve Brahman özdeşliği konusuna değinmek faydalı olacaktır. Bu metinlere göre Atman ile Brahman birbirinin aynıdır ve birdir. Bu iki tabir görünüş itibari ile her ne kadar çift ise de esasında tek ve aynı hakikate delalet eder. Dolayısıyla ortalıkta çokluk adına bir şey yoktur. En yüce güç olan Brahman, her bireyde parçalara ayrılmış halde yaşar. Kişide bulunan Brahman’a ‘Atman’ denir. O, her yerde ve her şeyin içindedir. En büyükten daha büyük, en küçükten daha küçüktür. İşte Upanishadlar’ın temel öğretisi, kişinin içinde bulunan Atman ile Brahman’ı kavramasına ve bu iki unsurun esasında bir olduğunu idrak etmesine dayanır. Upanishadlar’da asıl amaç olan ebedi kurtuluşu elde etme, Atman-Brahman ayniliğinin kavranılmasıyla mümkündür. b) Tanrı-Yaratılış İlişkisi Upanishadlar’da yaratılış konusunda önemli bilgiler bulunur. Başlangıçta bu dünya var olarak mevcut muydu yoksa yokluktan varlık âlemine mi geçti? Varlıkları yaratan ilksel madde ne idi? Yaratıkların kendisinden meydana geldiği varlık, su mu yoksa aşkın bir güç olan Atman/Brahman mıydı? Yaratılışla alakalı bütün bu sorulara Upanishad metinlerinde birbirinden farklı cevaplar verilir. Ortaya konan herbir açıklama kendi uslubu çerçevesinde önemli olmakla birlikte zaman zaman çelişki de içerir. ba) İlk Yaratılışta Dünyanın Durumu Upanishadlar ilk yaratılış esnasında dünyanın mevcut olup olmadığı konusunu detaylıca ele alır. Yine dünyanın nasıl yoktan var olduğu veya ezeli ise bunun ne anlama geldiğini açıklar. 102 Upanishadlar’da başlangıçta bu dünyanın var olmadığını, sonradan ortaya çıktığını belirten anlatımlar bulunur. 232 Başlangıçta dünya diye bir mefhum olmadığından varlık, var olmayandan türemiş ve ruh olarak ortaya çıkmıştır. Buna göre gerçekten ruh olmasa kişi ne soluk alabilir ne de yaşayabilir. Bu yüzden bu Ruh/Atman mutluluk sebebidir. Başka bir yerde dünyanın yaratılışı kozmik bir yumurtaya benzetilerek açıklanır. Başlangıçta mevcut olmayan bu dünya sonradan ortaya çıkmış, gelişmiş ve bir yumurtaya dönüşmüştür. Bu yumurta bir yıl kuluçka devresinde kaldıktan sonra çatlamış ve ikiye ayrılan kabuklarından biri gümüş diğeri altın halini almıştır. Gümüş parça bu dünyayı, altın parça ise gökyüzünü oluşturmuştur. Yumurtanın dış zarı dağları, iç zarı bulutları ve sisi meydana getirmiştir. Damarları nehirleri, iç sıvısı da okyanusları meydana getirmiştir. 233 Aynı Upanishad’ın başka bir bölümünde, yukarıda ileri sürülen varlığın var olmayandan türediği görüşüne karşı çıkılır. Burada her varlığın bir sebepten türediği vurgulanarak hiçbir şeyin nedensiz ve etkisiz oluşamayacağı belirtilir. Buna göre, bazıları başlangıçta bu dünyanın var olmadığını ve yokluktan varlığın ortaya çıktığını iddia etseler de başlangıçta bu dünya tek başına vardı. Daha sonra bu dünya kendi kendine “çok olmalıyım” diye düşündü ve ısı yaydı. Bu sefer yayılan ısı aynı şeyi düşündü ve su yaydı. Sonra su da kendi kendine “çok olmalıyım” diye düşündü ve yiyecek yaydı. 234 Bu tür ifadeler ilk varlığın hususiyeti ve yaratılış konusunda önemli bilgiler içermektedir. Benzer şekilde Upanishad metinlerinin bir bölümünde geçen “bir örümcek bile yoktan ağını örer, bitkiler topraktan biter, saçlar insanın 232 Taittirya Upanishad, II, 7. 233 Çhandokya Upanishad, III, XIX, 1-2. 234 Çhandokya, Upanishad, VI, II, 1-4. Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|