Uşaq və GƏncləRİn kitabxana-informasiYA
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
sinif şagirdləri kitabdakı şəkilləri bəzən IV sinif şagirdlərindən tez xatırlayır. IV sinif şagirdləri isə əsasən mündəricatı, yazıçı və kitabın adını xatırlayırlar. Beləliklə, aydın olur ki, uşaqlar öz şəxsi təcrübələrinə əsasən kitablar haqqında az-çox bilirlər. Kiçik məktəbyaşlılar, xüsusən III sinif şagirdləri kitabın cildi, titul vərəqi, illüstrasiyaları və sorğu hissəsi ilə, həmçinin titul vərəqindəki ünsürlərlə (müəllif, sərlövhə, yarımsərlövhə) və sorğu hissəsinin ünsürləri ilə tanış olmalıdırlar. Belə olduqda “kitabın quruluşunu nəyə görə bilmək lazımdır?” sualına uşaqlar çətinlik çəkmədən belə cavab verirlər: “Orada nə yazıldığını bilmək üçün”. Kitabxanaçı isə öz növbəsində əlavə edir ki, kitabın hissələrini və ünsürlərini bilmək təkcə onun seçilməsinə deyil, həmçinin kitabın yaxşı və diqqətlə oxunmasına da kömək edir. Kitabdakı ön sözdən yazıçı haqqında çox şeyi götürmək mümkündür. Müxtəlif fəsillərin adları ilə uşaqları belə bir cəhət üzərində düşünməyə vadar edir ki, yazıçı nə üçün məhz bu adı seçmişdir. Şəkillər də öz növbəsində kitabın məzmununun açılmasına kömək edir. Söhbət zamanı kitabın 2 hissəsinin, yəni titul və məlumat hissələrinin izahına xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Kitabın məzmununun açılmasında, mətnin uşaqlar tərəfindən daha yaxşı dərk edilməsində kitabda verilən şəkillərin mühüm rolu vardır. Ona görə də kitabxanaçılar mütaliə mədəniyyəti tərbiyəsi prosesində kitabdakı şəkillərin izahına, onların hər birinin məzmununun açılmasına xüsusi əhəmiyyət verməlidirlər. Burada oxuculara rəsmlər, fotolar, xəritələr, sxemlər haqqında və s. xatırlatmaq lazımdır. Titul vərəqi haqqında izahata əvvəlcə sualla başlamaq lazımdır. Belə ki, “Nə üçün titul vərəqi kitabın müəllifi ilə başlanır? Kitabı kimin yazdığını nəyə görə bilmək lazımdır?” Əgər məşğələ kitabxanada gedirsə, kitabxanaçının bu sualına uşaqlar adətən belə cavab verirlər: “Bizdən həmişə kitabı kimin yazdığını soruşurlar və biz cavab verməliyik. Kitabxanada kitablar müəllifinə görə düzülür, müəllifin adını bilməsək onu tapmaq çətin olar?” Kitabxanaçı təsdiq edir ki, doğurdan da
kitabxanada kitablar rəflərdə müəlliflərinə görə əlifba qaydası ilə düzülür və müəllifin familiyasını bilmədən kitabı tapmaq çətindir. Bu məhz ona görə vacibdir ki, uşaqlar onlar üçün yazan müəllifləri tanısınlar və hər tanış olduqları yazıçının sonrakı kitabları haqqında da lazımi məlumat əldə etsinlər. Titul vərəqindən sonrakı vacib ünsür kitabda nədən danışıldığını xəbər verən sərlövhədir. Uşaqlara sərlövhənin müxtəlif tiplərini başa salmaq lazımdır. Bəzi sərlövhələr kitabın məzmununun birbaşa açılmasına kömək edir, bəzi kitabların sərlövhəsi isə mücərrəd xarakter daşıyır və kitabın annotasiyası və mündəricatı ilə tanış olmadan nədən bəhs etdiyi məlum olmur. Uşaqlara bir neçə kəlmə də sərlövhənin açılmasına kömək edən sərlövhəaltı məlumat və yarımsərlövhələr haqqında məlumat vermək lazımdır. Kitabın rəssamı haqqında məlumat, kitab tərcümədirsə hökmən tərcüməçi haqqında uşaqlara məlumat vermək vacibdir. Kitabxanaçı kitabın nəşr yeri və ili haqqında da məlumat verməli, nəşriyyatlar haqqında anlayış yaratmalı, ölkəmizdə uşaqlar üçün
kitab nəşriyyatlarının mövcudluğu haqqında söhbət etməlidir. Kitabın məlumat hissəsi haqqında söhbət zamanı ön söz, mündəricat və lüğət haqqında da danışmaq lazımdır. Bunları titul vərəqinə dair söhbət zamanı uşaqlara çatdırmaq olar. Kitabın məzmunu geniş izahat tələb etmir: burada əsas məsələ kitabın seçilməsi zamanı ondan istifadə etmək qaydalarına xüsusi diqqət yetirməkdən ibarətdir. Sözönü və sözardı haqqında söhbət zamanı uşaqların nəzərinə çatdırmaq lazımdır ki, bu ünsürlərin əsas məqsədi yazıçı barədə və kitabın yaranması haqqında məlumat verməkdən ibarətdir. Uşaqların müstəqil surətdə kitabları araşdırması şəklində təşkil edilən təcrübi məşğələlər kitabın ünsürlərini uşaqların daha yaxşı qavramasına kömək edir. Kitabxanaçı və müəllimlər uşaqların bu sahədəki vərdişlərinin artmasına hər vasitə ilə kömək etməlidirlər. Kiçik yaşlı məktəblilərdə mütaliə mədəniyyəti tərbiyəsinin mühüm tərkib hissələrindən biri də kitabla rəftar və mütaliə qaydalarıdır. Kitabla düzgün rəftar haqqında məlumatı uşaqlar ailədə, məktəbdə və kitabxanada əldə edirlər. Məhz bu söhbətdən başlayaraq uşaqları mütaliə mədəniyyətinin əsaslarına alışdırmaq lazımdır. Uşaqları hansı yaş mərhələsində kitabla davranış qaydaları ilə tanış etməyin əhəmiyyəti böyükdür. Bu
barədə bəzi
məlumatları məktəbəqədər yaşlılarla evdə də aydınlaşdırmaq mümkündür (kitabı cırmaq, qatlamaq olmaz). Kitabxanaçılar üçün metodik materiallara diqqət yetirsək, oradan biz III sinif şagirdləri ilə həmin söhbətlərin necə aparılmasına dair lazımi tövsiyələri əldə edə bilərik. Bu cür söhbətin nisbətən mürəkkəb forması III-IV sinif şagirdləri üçün məsləhət görülür. Kiçikməktəbyaşlı uşaqların mütaliə mədəniyyəti tərbiyəsi ilə əlaqədar bu dörd sinfin hər birinin şagirdlərinə mütaliə mədəniyyətinin hansı cəhətlərini aşılamaq pedaqoji cəhətdən əsaslandırılmışdır. Lakin bu izahatlarda ciddi fərq qoymaq həmişə yerinə düşmür.
Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|